Viktor Mërkuri: NGA NATO TE BE...

Viktor Mërkuri: NGA NATO TE BE: SI MUND TA MBROJË EVROPA STABILITETIN DHE ROLIN E SAJ GJEOPOLITIK?

Viktor Mërkuri*

Rikthimi i Donald Trump-it në Shtëpinë e Bardhë paraqet një ndryshim të madh në marrëdhëniet transatlantike, duke e lënë sigurinë evropiane në një pozitë të paqëndrueshme. Ndërsa Evropa përballon sfidën e dyfishtë të një Rusie agresive dhe të një largimi të mundshëm nga aleati i saj kryesor, Shtetet e Bashkuara, kontinenti duhet të rivlerësojë strategjitë e tij të mbrojtjes, prioritetet kolektive dhe rolin e tij gjeopolitik në një peizazh global në ndryshim të shpejtë.

Faktori Trump: Sfida për NATO-n dhe Ukrainën

Mandati i dytë i Trump-it ka gjasa të minojë kohezionin e NATO-s dhe garancitë e mbrojtjes reciproke të Nenit 5, pasi politikat dhe retorikat e tij të paparashikueshme rrezikojnë të zbrazin aleancën nga përmbajtja. Udhëheqësit evropianë druajnë se preferenca e Trump-it për diplomacinë dypalëshe, duke mbajtur bisedime të drejtpërdrejta me Vladimir Putin, mund të përjashtojë Evropën nga vendimmarrjet kritike, përfshirë zgjidhjen e konfliktit në Ukrainë. Një marrëveshje e propozuar mund të përfshijë ngrirjen e vijave të frontit dhe ushtrimin e presionit mbi Ukrainën për të mbetur neutrale, një skenar i mbushur me rreziqe për stabilitetin evropian.

Për Ukrainën, pasojat janë ekzistenciale, ndërkohë që Kievi shpreson se fitimet e tij territoriale, si kapja e papritur e Kursk-ut, do të forcojnë pozicionin e tij negociues. Administrata e Trump-it mund të preferojë një zgjidhje të shpejtë që prioritizon interesat amerikane mbi sovranitetin Ukrainës. Udhëheqësit evropianë, ndonëse të bashkuar në mbështetje të rezistencës së Ukrainës, mbeten të kujdesshëm ndaj mundësisë që Trump të imponojë një zgjidhje që dëmton interesat e sigurisë së Ukrainës dhe Evropës.

Dilemat Strategjike të Evropës: Shpenzimet për Mbrojtje dhe Reformat Institucionale

Sfida e menjëhershme e Evropës është adresimi i shpenzimeve për mbrojtje. Aktualisht, vetëm dy të tretat e vendeve evropiane anëtare të NATO-s përmbushin pragun e shpenzimeve për mbrojtje prej 2% të PBB-së. Pa mbështetjen amerikane, Evropa mund të ketë nevojë të dyfishojë këto shpenzime, duke kërkuar sakrifica të mëdha fiskale.

Për më tepër, qeveritë evropiane përballen me një vendim kritik: të prioritizojnë NATO-n apo të orientohen drejt kornizave alternative si iniciativat e mbrojtjes së BE-së ose koalicionet rajonale si Forca e Përbashkët Ekspeditore e udhëhequr nga Britania. Të dyja opsionet kanë kosto të mëdha. Një rol i zvogëluar i NATO-s mund të përjashtojë aktorë kryesorë si Britania dhe Turqia, duke komplikuar mbrojtjen kolektive. Njëkohësisht, debatet mbi rolin e armëve bërthamore britanike dhe franceze në parandalimin e sulmeve në Evropë nënvizojnë kompleksitetin e arritjes së një strategjie të unifikuar për sigurinë evropiane.

Perspektivat e Ndryshme Brenda Evropës

Përgjigjja e Evropës ndaj politikave të Trump-it ka gjasa të thellojë ndarjet rajonale. Vendet e Evropës veriore, qendrore dhe lindore, veçanërisht shtetet e ish-Paktit të Varshavës (pëfshirë edhe Shqipëria), favorizojnë një qasje të ashpër ndaj Rusisë, duke advokuar për mbështetje të shtuar për Ukrainën. Megjithatë, këto shtete nuk kanë burimet për të kompensuar për uljen e ndihmës ushtarake amerikane. Fuqitë perëndimore të Evropës si Franca, Gjermania dhe Britania do të jenë vendimtare. Franca mund të nxisë iniciativa të guximshme të mbrojtjes së BE-së, duke përfshirë emetimin e borxhit të përbashkët për shpenzimet ushtarake. Qëndrimi i Gjermanisë, i ndikuar nga dinamika politike vendase dhe një e djathtë ekstreme në rritje, mbetet i pasigurt. Britania, e lidhur ngushtë me SHBA-në në çështjet e inteligjencës dhe bashkëpunimin bërthamor, ka më shumë për të humbur nga një “çarje” transatlantike. Balancimi i angazhimeve të saj ndaj NATO-s me një kornizë të mundshme evropiane të sigurisë do të jetë një akt delikat.

Perceptimet Globale dhe Roli i Evropës

Ankthi i Evropës për rikthimin e Trump-it kontraston me perceptimet globale. Një sondazh nga Këshilli Evropian i Marrëdhënieve të Jashtme (ECFR) zbulon se fuqitë jo-perëndimore si India, Arabia Saudite dhe Kina e shohin me më shumë favor presidencën e Trump-it, veçanërisht premtimet e tij për zgjidhjen e konflikteve në Ukrainë dhe Lindjen e Mesme. Kjo qasje transaksionale ndaj marrëdhënieve ndërkombëtare nënvizon rënien e apelit të rendit liberal të udhëhequr nga Perëndimi.

Ndërsa retorika “America First” e Trump-it alarmon evropianët, ajo gjen përkrahje në fuqitë e mesme që kërkojnë një SHBA më pak intervencioniste. Sfida e Evropës qëndron në përshatjen me këtë realitet duke shfrytëzuar forcat e saj. Globalisht, BE-ja shihet si një superfuqi e aftë të veprojë si e barabartë me SHBA-në dhe Kinën, por ndarjet e brendshme dhe paqartësia strategjike pengojnë aftësinë e saj për të vepruar me vendosshëri.

Rrugët për Evropën

Për të mbrojtur interesat e saj, Evropa duhet të përqendrohet në disa prioritete strategjike. Së pari, rritja e shpenzimeve për mbrojtje dhe investimi në industri të forta mbrojtëse janë thelbësore për të reduktuar varësinë nga mbështetja ushtarake amerikane. Në të njëjtën kohë, Evropa duhet të rrisë autonominë e saj strategjike duke konsoliduar kornizat e mbrojtjes, veçanërisht ato të BE-së, ndërkohë që NATO mbetet një gur themeli për sigurinë transatlantike. Gjithashtu, kapërcimi i ndarjeve të brendshme dhe përputhja me qëllime të qarta negociuese do të jenë vendimtare për suksesin në bisedimet e ardhshme për paqe në Ukrainë. Së fundmi, Evropa duhet të angazhohet në krijimin e aleancave bilaterale dhe multilaterale për të diversifikuar opsionet e saj strategjike dhe për të kundërshtuar taktikat e ndarjes nga fuqitë kryesore si SHBA, Rusia dhe Kina. Këto hapa do të ndihmojnë Evropën të ruajë stabilitetin dhe të mbrojë interesat e saj në një peizazh global gjithnjë e më kompleks.

Rikthimi i Trump-it në presidencë detyron Evropën të përballet me të vërteta të pakëndshme mbi varësinë e saj ndaj SHBA-së dhe qasjen e saj të fragmentuar ndaj sigurisë. Ndërsa kontinenti navigon këtë periudhë të trazuara, aftësia e tij për të përshtatur dhe për të unifikuar do të përcaktojë nëse do të dalë si një aktor global i qëndrueshëm apo do të dorëzohet ndaj presioneve të jashtme dhe mosmarrëveshjeve të brendshme. Zgjedhjet e Evropës tani do të formësojnë sigurinë dhe ndikimin e saj për dekadat e ardhshme.