Tregim nga Fatmir Terziu: Atje tek fasulja

Atje tek fasulja

Tregim nga Fatmir Terziu

Pa shkelur aty frika kishte një perceptim tjetër tek ai. Aty, pikërisht aty, këmba ndjeu një shenjë misteri. Preku dheun dhe ai misteri iu bë një ushtri mornicash nëpër trup. Veshët dukej se ishin të vetmet pjesë, që jepnin e merrnin në këtë ndjesi të mistershme. Në mendje, sikurse ndodh në luftëra, kryefjala e mendimit është frika. Po ai nuk ishte në luftë. Ai ishte vetëm. Ai kishte frikë të ishte vetëm. Ai kishte frikë të telefononte dikë. Mendimet i silleshin si bula të fryra e që i pëlcisnin në brendësi të kokës, duke e tmerruar më shumë. Dhe pëshpëriste me veten. Përsëriste, dhe ngushëllonte veten me fraza banale dhe klishe të dëgjuara e të stërdëgjuara nga ai „qenka shkruar ashtu“ dhe „jeta vazhdon“ e tmerroi. Kjo e bënte të ndihej edhe më keq.

Lisjanin ka tre vjet që e quajnë Lis, andej larg ku jeton dhe punon prej disa vitesh. Emër i shkurtuar vërtetë, por ama hyri në atë derë të trashëguar tregjyshnore, si një lis i vërtetë, edhe pse ishte duke u dridhur nga një furtunë e brendshme. Hyri dhe u pllaqit menjëherë nga lodhja në dyshemenë e korridorit dhe qëndroi ashtu gjithë natën, duke ngulur sytë në derën e përparme. A ishte vdekja? Çfarë s'ndodh në kohëra të tilla… Po unë nuk jam në luftë …, këtu nuk ka luftë… Një pjesë e ndërgjegjes së tij e hodhi poshtë mendimin e vdekjes dhe shpresonte se ishte vetëm një makth i tmerrshëm nga i cili do të zgjohej. Dhe se në çdo moment dera do të hapej dhe nëna, apo dhe babai, do të hynin të buzëqeshur, si gjithmonë. Dhe ata do ta përqafonin atë.

Sytë e tij u kllapitën dhe ndjesia në raste të tilla e shkëputi dhe e shpuri poshtë kumbullave trellojëshe, aty ku mbante mend litarin e kolovitjes fëminore. Ashtu në atë botësi ndjeu kohërat të frymonin pa frymë … dhe hapat e tij kishin dalë udhës dhe ishin bërë palë me disa hije të natës. Ndjente se udha ishte pa krye. Dielli binte pas kreshtës së malit dhe vetë ai, Lisjani, ndjeu frikën e ikjes së frymës. Këtu nuk shihte asnjë njeri. Ku do ta kalojë natën? Përpëlitej në përbotësira ndryshe që prodhonin lajthitje nëpër mure vetmie. Kishte ngrehur syve një thes gjumi, por nuk guxonte të hynte në asnjë nga shtëpitë e braktisura. Kush e dinte se çfarë e priste kur binte ndonjë hije nate. Po sikur të ketë fantazma? Fantazma nga ato që ia kishin treguar gjyshet që në vogëli. Fantazma me nuse të kthyera kuçedra, fantazma me djem të mistershëm …?! Lodhja e fluturimit të gjatë ia kishte dehur nervat dhe ndihej i pafuqishëm dhe i frikësuar.

Një qen lehu dhe çau vetminë nga diku. Lisjani u befasua por nuk nguroi, ashtu i frikësuar të shkonte atje. Nëse ka një qen, ndoshta ka një njeri diku atje. Një ekzemplar i madh, jashtë racës së qenve që kishte njohur vitet e fundit, ose më saktë ndryshe nga ato qentë që kishte fiksuar në kokën e tij, u hodh nga një oborr, duke lehur dhe duke u vetëushqyer me një kockë të madhe të ndonjë kafshe që kishte pasur fatin e saj të shkruar të shfaqej e të ikte në atë zbrazëti. A nuk do ta kafshonte? Por përgjigjet në ato përbotësi janë dilema. Dilema në kohë e në pakohë… Ai fliste me një gjuhë që kishte folur pesëdhjetë vjet më parë.

-Murro, mjaft ke lehur sot! Kush u dogj për ne në këtë humbëtirë, hajde shko andej dhe hap sytë për ndonjë nga ata të malit, se po na bëjnë, medet tërë atë zullum, tek delet e dhitë. Qeni bëri sikur nuk donte ta dëgjonte. Dhe diçka ishte shprishur në atë marrëveshje palësh, ndoshta të pashkruar.

- Çfarë ka? - u dëgjua një zë dhe fryma ia pushtoi kraharorin.

Lisjani e ndjeu thellë në gjoks atë prani fryme. Dhe tashmë nuk do të ishte më vetëm. Mori frymë thellë nga ajri i pastër malor dhe buzëqeshi. Buzëqeshja doli si një sfungjer i mufatur nga heshtja. Ajo heshtje ishte në kërkim. Heshtja, nuk mund të shprishej vetëm nga ai zë, eh nga lehja, ku mund të dëgjonte mendimet e tij, se në atë kohë, veshë e sy, duar e këmbë, madje dhe poret e lëkurës ishin në dhjetëfish detyrën jetike trupore. Mendja, si mendje, kapërcente me forcë ritualin e saj, në fakt atë që bënte edhe zemra e tij. Hodhi sytë përqark, dhe pa në zbrazëti, aq sa mund të shihte. Kalldrëmet përgjatë rrugës së vetmuar ishin të mbushura me bar gjëmbaç dhe barëra të tjera të këqija. Nuk mund t'ua thoshte emrat atyre barërave në moment, ndërsa diçka e trazonte t'i përcillte me ato pak njohuri që kishte. Tani, në fillim të këtij muaji, ata ishin të zverdhura, të ndezura dhe të ngatërruara keqazi në dantellat zjarrngjyrëshe të kadifeve të thata e të varura në një strehë.

Aty mbizotërronte vetëm perëndimi i diellit. Ai ndriçonte deri në zjarrmi muret e gurta të shtëpive të braktisura. Këto shtëpi janë të paktën dyqind a treqind vjeçare, miratoi me vete Lisjani. Disa nga çatitë po shkërmoheshin dhe nën qemerin e rënë, trarët e vjetër dilnin si këllqe e brinjë të thyera, dhe i drejtoheshin qielli të përflakur të perëndimit të diellit ashtu në mënyrë ogurzezë, si dhëmbët e kalbur të një bishe që ka lënë veten të shuhet në këtë vetmi.

Dritaret ishin të thyera, disa prej tyre rrëshqiteshin shkitazi mbi parvazë, dhe si vilina të çakorduara sillnin me një formë mjaullime një muzikë që të gricte veshët deri sa pushonin nga çasti në çast dhe kërcisnin pastaj butë, në përsëritje të panumërueshme.

Oborret dukeshin si xhungla dhe pemët kishin bërë harakiri me produktin e tyre organik që ushqente vetëm milingonat dhe rrënjët e tyre. Gjembat kishin pushtuar çdo hapësirë ​​të lirë. Iu duk se së shpejti gjëmbaçët do të mësyjnë me forcën e tyre të pakontrolluar që të mbulojnë edhe shtëpitë. Pse njerëzit e kishin braktisur këtë cep të parajsës? Ky mendim u trazua sërrish me atë që dëgjoi pak më parë. Por akoma ishte në një kuptim të paplotë të asaj që shihte.

Një shtëpi e vogël mezi dukej sipër rrugës. Pllakat e gurit të çatisë, të gjelbra krejtësisht dhe të veshura me myshk, arritën gati te shpatulla e Lisjanit. Një dritare e vogël me perde të zverdhura dhe një tenxhere me qumësht të zier në prag vështronte me kureshtje poshtë tyre, tangon e lehtë e të këndshme që ua dirigjonte era e atij mëngjesi të mistershëm.

Porta e vogël e oborrit u hap me një kërcitje të gjatë dhe doli një grua e moshuar, e mbështetur në shkopin e saj të vogël, mbi të cilin mbante shtyllën kurrizore të përkulur nga pesha e viteve.

- Po! Kemi mysafirë, Murro! - u gëzua plaka. - Do të ketë ndonjë letër nga andej, apo mos ndoshta na vjen ajo fatura. Po, jo dhe menjëherë iu drejtua gishtave të shikonte nëse ai, pra korieri i Bashkisë do të kishte datën të sillte deri aty faturën e dritave dhe pensionin njëherazi. Por, jo i dilte pesë a gjashtë gishta larg, e Murro nuk do të lihte për atë, se atë e njihte tashmë prej disa vitesh. E pastaj iu kthye njeriut që kishte behur aty në prag të derës. Nuk duhet të kesh frikë nga Murro, jam unë tani. Ai nuk iu turret njerëzve, por egërsirave, që na janë shtuar shumë vitet e zbrazëtisë. Ai u leh njerëzve, sepse i pëlqen. Ai ka mall për njerëz, ndoshta më shumë se unë. Meqenëse ai nuk ka parë shumë njerëz ..., ka më shumë mall.

„Tungjatjeta, Gjyshe!“ Tha Lisjani.

„Të priftë e mbara, more bir. Paske humbur rrugën?!“ Iu përgjigj gjyshja.

Lisjani instiktivisht buzëqeshi dhe bëri sikur nuk e dëgjoi, duke u habitur, pse ajo gjyshe e mirë dhe urtë i thoshte kështu.

- Këtu vijnë vetëm të humburit, - qeshi lehtësisht gruaja e moshuar. - Bir, çfarë të paska prurë të humbasësh në këtë vend të harruar edhe nga Perëndia? Po vjen nga Kryeqyeti?

- Nga më larg.

- A ka ndonjë më larg Kryeqytetit? Kë po kërkoni?

- Asnjë.

- Epo, atëherë ju jeni këtu për ndonjë punë si ato të kutisë. Nuk ka njeri në këtë fshat për të vënë ndonjë letër në kuti. Përveç meje, kohët e fundit nuk ka mbetur më njeri. Familjet e fundit u larguan me pasaporta të një shteti tjetër javën që shkoi. Pritën se mos u kthehej ndonjë nga …, eh, si i thonë e harrova, por asgjë. Dhe kështu në këtë …, eh, nu dua t'ia zë emrin në gojë, more bir, mblodhën plaçkat dhe ikën.

-Po pse me pasaporta të huaja?

-Eh, kur ke dert në shpirt, eh, po kjo është mesele e vjetër more bir.

Lisjani zbriti shtatë shkallët e gurta dhe e gjeti veten në një oborr të vogël të rregulluar me aftësinë e një kopshtari me përvojë. Në bordurat që e ndanin gardhin nga muret kishte zymbyla, tulipanë dhe kadife të sapo lulëzuara. Pas tyre si në një katalog ishin disa rreshta me zarzavate, të shtrirë drejt e drejt si me një fije të tendosur, pikërisht si ato fijet që tendosnin ustallarët kur bënin muret. Në fund të oborrit ishte ngritur shtëpia prej druri e qenit Murro. Pranë saj ishte një ndërtesë që dukej si një stallë për kafshët shtëpiake. Lisjani e përthithi me mall e me uri këtë pamje me sytë e tij të mbushur dhe me cipë të ujtë që i shkiste pakuptueshëm poshtë baqthit të fryrë të fytyrës së lodhue nga pagjumësia. Ai u përpoq të vuloste në mendjen e tij këtë bukuri të thjeshtë por mahnitëse.

- Hajde në shtëpi, bir - e nxiti gruaja e moshuar. „Ju duhet të jeni i uritur.“

Pjesa më e madhe e shtëpisë ishte në fakt nën nivelin e rrugës. Lisjani e përkuli kokën për të kaluar nga dera e ulët dhe hyri në një dhomë të vogël që shkëlqente nga pastërtia. Dërrasat e dyshemesë, edhe pse kërcisnin, ishin të mbuluara me qilima me modele e ngjyra që shkëlqenin nga të gjitha ngjyrat e ylberit. Druri kërciste në vatër dhe sipër zjarrit një gorne balte zinte, duke e mbushur dhomën me aroma erëzash të harruara prej kohësh, e që ia mbushte mendjen ende pa e parë se do të ishte fasule me pastërma. Përpara oxhakut ishte një tavolinë e ulët prej druri me dy stola me tre këmbë. Dhe pas tyre qepë, speca të thata, erëza që vareshin nga trarët e tavanit.

- Urdhëro - buzëqeshi gjyshja. - Fasulja pllaçi më ka bërë shumë prodhim dhe tashmë është e zier. Le të ulemi për darkë.

Dhe ashtu në heshtje, të dy e shijuan ngadalë vaktin sikur të ishte një përvojë që ndodh një herë në jetë.

- Unë kam qenë në restorantet më të shtrenjta në atë vend ku jetoj - tha Lisjani - por kurrë nuk kam ngrënë ushqim më të shijshëm.

- Është kështu, sepse këtu ne fusim shpirtin tonë në ushqim, more bir. E kemi nga shekujt… Eh, nuk është e lehtë të mbushësh barkun me diçka, ashtu kot, ne lutemi dhe lutjet tona ndoshta nuk shkojnë më në qiell, por futen këtu ku ziejmë, ku na zien fati, por shohim dhe lutemi të shohim që të na sjell gëzim. Mund të jetë diçka e varfër, kjo e jona, por është nga zemra.

- Kjo është pikërisht ajo që nuk është në dispozicion në …, ah, … - vuri në dukje Lumtharti. - Aty ushqimi është vetëm një element i parasë.

- Por ti ke parë gjithçka. Bravo, Lisjan. Parajsa e këtushme ka shkuar në udhë e në paudhë. Këtu e gjitha është në zgrip të Parajsës. Doni t'ju derdh edhe pak?

- Dëshironi?

Gjyshja e mbushi sërish tasin me fasulen që Lisjani e kishte ngrënë pesëdhjetë e tre vite më parë. E ashtu kaloi ajo natë derisa mëngjesi si fillim i solli në sy përplasjen e lehtë e të qetë të diellit mbi varret e mbetura në vetminë e tyre, sikurse e gjitha në atë vend. U ngrit dhe ashtu në nxitim e sipër u hodhi ujë syve dhe rendi për atje.

Mbi rrasat e gdhendura prej guri, e mbi disa bashllagë, lexoi disa nekrologji. Shirat dhe era kishin kursyer kujtimin e disa të vdekurve dhe Lisjani mundi të dallonte disa emra. Edhe pse ngatërroheshin gjuhërat e shekujve, i dukej se i njihte të gjithë. Fundja aty shihte dhe ndjente më thellë se si është thirrja e brendshme që të shpie tek këta emra. Tek këta rrënjë. Tek këta njerëz, ndoshta kishin menduar dhe ata të kishin trashëgimtarë. Ku janë? Ku janë ata njerëz të mirë? Pse e lanë vendlindjen e tyre të bëhet zbrazëtirë? Nuk gjente përgjigje, por ndjente një kërshëri të brendshme, një valë gëzimi që fliste me diçka ndryshe, fare ndryshe, atje tek fasulja…