Thëngjijtë …

Fatmir Terziu

Vijnë nga një botë tjetër. Krijohen nga ikja e Tjetrit. Nga ikja e shlirë, e ajërt, e gaztë, e gjallë dhe u pëlqen të mbesin në një botë të zezë, të tjetërsuar, të ikshme, të frikshme. Ikin të mbesin vetvetja e tyre lemerike, analogjia metaforike, jo thjesht e shkrimeve, apo e poezive të tilla. Ata janë zjarri që djegin më shumë. Janë thëngjij. Janë të shumtë. Janë të hutuar, të kamufluar, të strukur e të mëvetësuar. Të ri-mësuar. Të mbuluar. Të tillë sikurse populli im i quan: “Thëngjilli i mbuluar djeg më shumë!”

Janë thëngjij të paparë. E me to mund të ndërtosh mijëra vargje pa u ndalë. E për ta të gjithë e kemi një fjalë. Mua, më pëlqen ti përdor në zjarr. Më pëlqen të përdor zjarrin si analogji, një metaforë, rrjesht-pas rrjeshtit në mjaft shkrime e në disa poezi.

Më ka ndodhur, jo pak herë të përshkruaj zemrën, sikur të ishte një vatër e zjarrtë, ndërsa rrahjet e saj të ishin përcjellja, ku detyrohet madje forcërisht edhe brendësia të rrezatojë. E ndjej këtë enigmë si një kacafytje llave, një fjalë-djegje zhurmash të brendshme, brenda dy botëve, një bote të vogël e një bote të madhe. Shpesh më del një mal i zjarrtë, i qëndrueshëm. Hera-herës gjela të mëdhenj lafshëkuq në beteja të përjetshme, të gjithë të lazdrueshëm. Një ndeshje që 'vdes' në thëngjij! A vdesin ndeshjet me gjela të tillë?!

Mund t’ju zhgënjejë nëse nuk jeni të kujdesshëm jo vetëm në këtë pikë, por gjithashtu ju siguroj se do të ndjeni ngrohtësi dhe dritë, nëse e kuptoni këtë pseudomeritë. Një lloj qasjeje ndryshe, njëlloj qartësie në mjegull. Dhe kur të digjeni mos më thoni se nuk ju kisha paralajmëruar! Mos kujtoni se nuk ju ka mbajtur në habi, në ajër, krejt pezull. E kështu vetë ky transformimim mbetet i pakuptueshëm, i larguar nga sfondi i qartë, i bukur, i kuptueshëm. Fjala bëhet thëngjill. E produkti i saj është një ardhje e tillë. Vetë thëngjilli e vërteton.

Vetë kjo trannsfertë e meton. Madje, kjo meton që disa nga gjërat më të vështira në Tokë të bëhen të lakueshëm. Në mos duhet thënë të harrueshëm(!) Rreken formojnë vetveten, më vonë se i kemi njohur, më shumë e më shpejt se sa një njohje e vërtetë, e drejtë, dhe të bien në kazanin e hallvës, më tepër si në një diçka të re, që lind, çel e bëhet e magjishme brenda natës, aty ku fjala struk hirin e qëllimit, ku hiri i qëllimit struk zjarrin tek stralli, që të djeg e të përvëlon për së gjalli. Edhe kur djegja është e butë, e ëmbël…A ka djegje të ëmbël?!

Ajo e kthen atë fjalë të hidhur në djegje të ëmbël, të ftohtin e madh e të mërzitshëm për dhëmbët, që kërcasin në minus disa gradë (dhe kur atmosfera digjet në vapë) dhe që edhe pse e ndjejnë fundosjen e ngrohtë, qetësohen duke heshtur mes tymit, që i tymos duke i trullosur në procesin e qoftëpjekjes, që presin tryezën e madhe e të begatë të festives. Kjo lejon që fryma të fluturojë me kolona tymi në qiell derisa trupi të bëhet pleh për margaritarët e një libri, thjesht të një promovimi, ku mungon Fjala, Gjuha e bukur shqipe, ku mungon thelbi dhe drejtshkrimi i një shkrimi. E aty vazhdon thëngjillosja, Ajo ngre dolli, merr bukuri, dhe e djeg atë të zezë, ku i lë hirit magjinë dhe stilin heshtanak, dinak të deformimit deri në pikën e mosnjohjes së leximit. Ku vemi?! – do të pyeste shkrimi i një dore të hershme. Ku vemi?! Po na djeg zjarri!

Zjarri është kaq i çmuar, dhe po aq i rrezikshëm, sa edhe thelbësor, aq dhe i bukur dhe i shëmtuar, ashtu sikurse ajo vatër e zemrës, që shpesh ka mbetur në shkrimet e tilla. zjarri është edhe aty, edhe këtu. Zjarri është Blu. Ka mbirë si një pashmangshmëri në poezitë e tilla! Jam në Londër dhe shpesh kaloj pranë një Monumenti. Ai është ngritur dhe flet me gjuhën e zjarrit, tregon se aksidenti u shfaq shpejt e mjaft shpejt dhe dogji një qytet të hershëm krejt, pasi ishte përhapur menjëherë dhe ishte jashtë kontrollit … Aty monumenti “flet” në heshtje, për një kohë të lashtë, këtu ndodhi dhe mbeti aksidenti që ka djegur Londrën në vitin 1666-të! E djegjet dihet se çfarë sollën. Më pas rreth tyre shkrimet, poezitë, krijimet… të gjithë folën! Vetëm thëngjijtë, u nxinë, u shuan, u ftohën. Unë besoj se thëngjijtë nuk folën. Heshtën në misionin e tyre të zezë. Heshtën dhe heshtin thëngjijtë që djegin gjithnjë në këtë mes. Më së shumti, ata që i ngjajnë të mbuluarit e një koke të madhe me thes!