Liderët Shtetërorë të Kosovës si Përfaqësues të Sui Generis-it në Raport me Shqiptarët: Një Analizë e Thelluar me Raste Konkret Krahasuese
Prof. Dr. Fejzulla BERISHA
Kosova ka kaluar nëpër një rrugëtim të gjatë politik e historik, duke u ndarë nga ish-Jugosllavia, duke kaluar nëpër një luftë çlirimtare dhe duke u shpallur shtet i pavarur me mbështetjen e fuqive perëndimore. Në këtë kontekst, koncepti sui generis nuk është thjesht një term ligjor i përdorur për ta dalluar statusin e Kosovës nga rastet e tjera të pavarësisë në botë, por gjithashtu përshkruan mënyrën se si liderët shtetërorë të Kosovës kanë ndërtuar dhe orientuar politikën e saj në raport me shqiptarët dhe faktorin ndërkombëtar.
Kjo analizë do të shpjegojë në detaje qasjet e liderëve kryesorë të Kosovës dhe do t’i krahasojë ato me raste konkrete ndërkombëtare, duke sjellë një perspektivë të thelluar historike, politike dhe diplomatike mbi rolin e tyre si përfaqësues të një linje sui generis në raport me kombin shqiptar dhe shtetësinë e Kosovës.
1. Ibrahim Rugova – Diplomacia e Butë dhe Krijimi i Shtetit Paralel
Përdorimi i rezistencës paqësore si strategji politike
Krijimi i institucioneve paralele në vitet 1990
Lidhjet e forta me Perëndimin, veçanërisht SHBA-në dhe BE-në
Mbajtja e një distance të qëllimshme nga Shqipëria
Rugova ...Václav Havel (Çekosllovakia)
Rugova shpesh krahasohet me Václav Havelin, liderin çek që udhëhoqi një tranzicion paqësor nga komunizmi në demokraci. Të dy përdorën fuqinë e diplomacisë dhe besimin në Perëndim për të çuar përpara kauzat e tyre.
Dallimi kryesor: Havel e drejtoi Çekosllovakinë drejt ndarjes paqësore me Sllovakinë (Divorci i Kadifenjtë), ndërsa Rugova u përpoq të shmangte luftën, por përfundimisht Kosova pati nevojë për ndërhyrje ushtarake ndërkombëtare për t’u çliruar.
Shteti Paralel i Kosovës dhe Qiproja Veriore
Gjatë viteve 1990, Rugova krijoi një sistem të institucioneve paralele në Kosovë, përfshirë arsimimin, shëndetësinë dhe administratën shtetërore, të ngjashme me atë që u pa në Qipron Veriore, ku turko-qipriotët ndërtuan një administratë të veçantë.
Dallimi kryesor: Qiproja Veriore mbeti e njohur vetëm nga Turqia, ndërsa Rugova arriti të ndërkombëtarizojë çështjen e Kosovës përmes diplomacisë.
Rugova e mbajti Shqipërinë në distancë, duke e parë atë si një aleat kulturor, por jo si një aktor të drejtpërdrejtë politik për Kosovën. Ai nuk e promovoi hapur idenë e bashkimit kombëtar dhe besonte se pavarësia e Kosovës duhet të sigurohej kryesisht përmes mbështetjes perëndimore.
2. Hashim Thaçi – Arkitekti i Pavarësisë dhe Diplomacia e Fuqishme
Lider i UÇK-së, i cili më pas u bë politikan
Udhëhoqi negociatat për pavarësinë e Kosovës (2008)
Përdori pragmatizmin politik për të siguruar njohjet ndërkombëtare
Mbajti një qëndrim të balancuar ndaj Shqipërisë
Hashim Thaçi, ndonëse një figurë që doli nga lufta, ndoqi një qasje pragmatike i cili menaxhoi një balancë midis Lindjes dhe Perëndimit. Thaçi përdori mbështetjen e fuqive perëndimore për të shpallur pavarësinë, duke e kthyer Kosovën në një rast unik (sui generis) në politikën ndërkombëtare.
Në vitin 2011, Sudani Jugor shpalli pavarësinë e tij me mbështetje ndërkombëtare, duke ndjekur një rrugë të ngjashme me atë të Kosovës. Ndërkohë që Kosova u njoh nga shumë shtete, Sudani Jugor ra në kaos dhe luftë civile.
Thaçi siguroi që Kosova të mbetej e stabilizuar pas pavarësisë, ndryshe nga Sudani Jugor që u zhyt në konflikte të brendshme.
Thaçi e promovoi idenë e një “Shqipërie Natyrale” në kontekstin e integrimeve evropiane, duke u përpjekur të afrojë ekonomikisht dhe politikisht Kosovën me Shqipërinë, por pa provokuar tensione ndërkombëtare.
3. Albin Kurti – Populizmi, Anti-Establishmenti dhe Nacionalizmi
Qasje radikale ndaj dialogut me Serbinë
Kritikon ashpër ndërhyrjen e huaj në politikën e Kosovës
Mban një retorikë të fortë nacionaliste
Mbështet hapur idenë e bashkimit me Shqipërinë
Kurti ngjan me Alexis Tsiprasin në Greqi, i cili erdhi në pushtet me një retorikë anti-establishment dhe anti-austeritet. Kurti u ngrit me kritika të ashpra ndaj liderëve të mëparshëm të Kosovës dhe politikës perëndimore.
Kurti ka flirtuar me idenë e bashkimit me Shqipërinë, një qasje që ka ngjashmëri me Katalonjën, e cila shpalli një pavarësi të njëanshme që nuk u njoh nga BE-ja.
Dallimi kryesor: Kosova tashmë është shtet i njohur ndërkombëtarisht, ndërsa Katalonja nuk arriti të sigurojë njohje për pavarësinë e saj.
Kurti është lideri më pro-bashkimit kombëtar në krahasim me paraardhësit e tij. Megjithatë, ai ka pasur tensione me liderët në Tiranë për shkak të qasjes së tij kritike ndaj mënyrës se si qeveriset Shqipëria.
Secili lider ka pasur një qasje sui generis ndaj çështjes shqiptare dhe shtetësisë së Kosovës:
Rugova ndoqi rrugën paqësore dhe institucionale, duke mbajtur një distancë nga Shqipëria.
Thaçi përdori diplomacinë pragmatike dhe u përqendrua në njohjet ndërkombëtare.
Kurti ndjek një politikë populiste dhe nacionaliste, me tendenca për të sfiduar rendin ndërkombëtar.
Këto qasje të ndryshme kanë ndikuar drejtpërdrejt në trajektoren e Kosovës si shtet dhe në marrëdhëniet e saj me kombin shqiptar.
Comments