METAFORA KLANDESTINE DHE TRANSFORMIZMI SOCIAL TE VENDI I QENIT
(një trajtim sintetik mbi romanin Vendi i Qenit të autorit durrsak Asllan Hajdari)
Romani Vendi i Qenit i shkrimtarit durrsak Asllan Hajdari është një vepër që trajton në mënyrë metaforike dhe filozofike transformimet sociale, humbjen e vlerave dhe mekanizmat e fshehur që drejtojnë jetën shoqërore. Përmes simbolikës së vendit të qenit, autori krijon një narrativë që flet jo vetëm për të shkuarën dhe të tashmen, por edhe për universalen, marrëdhënien mes individit dhe pushtetit, si dhe betejën e përhershme për drejtësi dhe sinqeritet. Romani Vendi i Qenit shpalos me mjeshtëri një univers simbolik ku realiteti social, ai psikologjik dhe individualist ndërthuren në një rrëfim të thellë dhe tronditës. Përmes metaforës së "vendit të qenit", autori eksploron fshehtësitë e pushtetit, hipokrizinë shoqërore dhe etjen e pafund për kontroll, duke na ftuar të zhvishemi nga iluzionet dhe të përballemi me të vërtetat e hidhura të jetës.
Asllan Hajdari është një nga ato figura letrare që, edhe pse në heshtje, kanë ndërtuar një mozaik të pasur emocionesh dhe përvojash njerëzore. Romani i tij përshkohet nga një ndjeshmëri e thellë për të përjetuarit, për të braktisurit dhe për ato zëra që shpesh humbasin në rrjedhën e kohës. Duke u nisur nga një përvojë personale dhe duke u frymëzuar nga realiteti shqiptar, Hajdari ka arritur të krijojë vepra që jo vetëm mbartin identitetin e tij, por pasqyrojnë edhe përvojën kolektive.
Vendi i qenit nuk është thjesht një hapësirë gjeografike, por një koncept abstrakt që nënkupton vendin e pushtetit të fshehur, të cilin askush nuk e ndan me të tjerët. Ky vend metaforik sfidon konceptin e drejtësisë dhe të bashkëjetesës sociale, duke e kthyer romanin në një kritikë të mprehtë ndaj sistemeve që mbajnë individët në margjina përmes manipulimit të së vërtetës. Në këtë kuptim, vepra e Hajdarit shpalos jo vetëm një rrëfim letrar, por edhe një reflektim mbi të vërtetat e fshehura dhe luftën për të kuptuar realitetin e shoqërisë moderne.
Çfarë është vendi i qenit? Një vend konkret? Një hapësirë gjeografike? Asgjë nga këto. Vendi i qenit është simboli i pushtetit të fshehtë, një hapësirë e panjohur dhe e paarritshme. Vendi i qenit është një hapësirë klandestine, ku fshihet problemi më i thellë i shoqërisë, fshehja e identitetit për ti shpëtuar një kufiri me mendimin se përtej fshihet një parajsë. Një parajsë klandestine, një perde e krijuar nga iluzioni. Në qendër të romanit qëndron koncepti pjesërisht abstrakt i "vendit të qenit", një vend i fshehtë që e di vetëm "i zoti" dhe mbetet i paarritshëm për të tjerët. Ky vend nuk është thjesht një hapësirë fizike, por një simbol i pushtetit të padukshëm, kontrollit të informacionit dhe privilegjeve që disa individë mbajnë për vete. Autori përdor shpesh këtë metaforë për të ilustruar një realitet shoqëror ku mungesa e sinqeritetit dhe manipulimi bëhen norma. "Vendi i qenit" është hapësira e fshehur ku vendosen fatet e të tjerëve, ndërsa masat mbeten të paditura dhe të manipuluara.
Përmes figurave si Hasani dhe Golja, Fredi, Samiu etj. autori ndërton një rrëfim emocional ku dilemat morale dhe përplasjet e brendshme dalin në pah me forcë. Hasani, i shqetësuar nga heshtja e Fredit, përpiqet të depërtojë në mendjen dhe shqetësimet e tij. Ndërkohë, Fredi mbart brenda vetes një peshë të padukshme, një barrë që nuk mund ta ndajë me të tjerët.
Dialogët mes tyre janë një pasqyrë e botës së trazuar ku njerëzit përballen me pyetje ekzistenciale: A duhet të heshtësh kur sheh padrejtësi? A ka vend për ndershmëri në një shoqëri të zhytur në fshehtësi? Hasani dhe Fredi, dy nga personazhet kryesore, paraqiten si figura kontradiktore që përpiqen të gjejnë kuptim në këtë realitet të deformuar. Ky paradoks jepet përmes personazheve në fragmentin e mëposhtëm:
Në heshtje Fredi thonte: “duhen falur këta njerëz se mendja i ka braktisur e iu ka zënë sytë paraja dhe për të janë të gatshëm të kryejnë çdo vepër mizore. Shoqëria duhet të jetë më e drejtë në dhënien e meritave dhe ndëshkimeve për antarët e saj. Mirpo në krye të saj janë të kamurit me pasuri dhe të varfër në shpirt dhe që mundohen të varfërojnë të varfërit akoma më shumë drejt skamjes dhe të pasutit t'i pasurojnë akoma më shumë deri ne tepri. Çfarë paradoksi!”
Fragmenti përshkruan me mjeshtëri një kritikë të ashpër sociale, duke zbuluar një realitet të hidhur ku drejtësia sociale është deformuar nga etja për pasuri. Në heshtjen e tij, Fredi na sjell një reflektim të thellë mbi natyrën e shoqërisë dhe ligësitë që shpesh fshihen pas një sistemi që ndan pasurinë në mënyrë të padrejtë dhe mbyt çdo ndjenjë solidariteti njerëzor.
Fraza "duhen falur këta njerëz se mendja i ka braktisur" nuk është thjesht një akt mëshire, por një akt kuptimi për një shoqëri që ka humbur busullën morale. Për Fredin, pasuria është bërë një mjegull që ua ka zënë sytë njerëzve, duke i bërë të verbër ndaj të mirës dhe të etur për më shumë fitime, shpesh në dëm të të pafajshmëve.
Paralelizmi mes "të pasurve në pasuri dhe të varfërve në shpirt" na kujton se fuqia materiale shpesh shoqërohet me një boshllëk të thellë moral. Në këtë botë paradoksale, i varfëri nuk përballet vetëm me mungesën e mjeteve të jetesës, por edhe me shtypjen sistematike që synon ta zhysë më thellë në varfëri. Ndërkohë, të pasurit pasurohen deri në tepri, duke përforcuar pabarazinë sociale.
Ky reflektim nuk është vetëm një akuzë ndaj sistemit, por një thirrje për drejtësi, për një shoqëri që vlerëson meritën dhe ndëshkon ligësinë, pavarësisht statusit financiar. Thirrja për ndërgjegjësim dhe për një ndryshim moral është në thelb mesazhi që autori duket se dëshiron të përcjellë përmes zërit të brendshëm të Fredit.
Personazhet e Hajdarit janë përfaqësues të shtresave dhe grupeve të ndryshme shoqërore, të cilët përballen me dilema morale, padrejtësi dhe përpjekje për mbijetesë në një botë të dominuar nga fshehtësia. Dialogët e ndërtuar me mjeshtëri zbulojnë konflikte të brendshme, që shpesh pasqyrojnë luftën midis ndershmërisë dhe konformizmit.
Vendi i Qenit është më shumë sesa një roman, është një metaforë klandestine për botën ku jetojmë. Përmes një gjuhe të fuqishme dhe simbolikash të ndjera, Asllan Hajdari na kujton se vetëm ata që guxojnë të kërkojnë dritën përtej errësirës mund të çlirohen nga iluzionet e pushtetit dhe hipokrizisë. Ky roman mbetet një thirrje për ndërgjegjësim, sinqeritet dhe një betejë të pandërprerë për të ruajtur fisnikërinë në shpirt, duke i kujtuar lexuesit se vetëm përmes të vërtetës dhe transparencës mund të ndërtohet një shoqëri e drejtë dhe njerëzore.
Comments