Çfarëdo që poezia bashkëkohore t'i detyrohet praktikës tradicionale, mund të ketë pak dyshim se për shumë prej nesh poezia sot duket shumë më komplekse sesa ajo e ndonjë periudhe më të hershme. Në një farë mase vështirësia lind sepse, duke u ballafaquar me diçka të re, ne jemi të detyruar të bëjmë një përpjekje të mirëfilltë për të menduar për veten tonë, ndërsa poezia e shkruar në epokat e tjera tashmë është asimiluar për ne, ne jemi mësuar se çfarë të presim dhe, në disa raste, atë që duhet të admirojmë. Kjo duhet të jetë, sepse një poezi e mirë na paraqet një përvojë të freskët, ose ri-renditjen e përvojës së kaluar, dhe duhet të na ndihmojë të fitojmë ashtu siç është, jo aq thjesht ashtu siç do të donim të ishte.
Sidoqoftë, do të ishte e drejtë të thuhet se shumica e vështirësive tona janë për shkak të ndryshimeve që kanë ndodhur gjatë tridhjetë viteve të fundit (apo më shumë). Poeti është veçanërisht i ndjeshëm ndaj ideve aktuale, ndaj problemeve, tensioneve, preokupimeve, qëndrimeve morale, emigracionit, mënyrës sociale dhe kulturore, politike dhe të përgjithshme të jetës së epokës dhe shoqërisë së cilës i përket, dhe epoka e tanishme është ajo në të cilën njohuritë dhe idetë e reja kanë ndryshuar krejtësisht konceptimin e njeriut, jo vetëm për universin, por për botën brenda tij.
Njohja jonë me shkrimet e poetëve të atillë (që u detyruam ti mësojmë përmendësh me vargjet e propagandës) e që u zgjodhën nga konfuzioni i propagandës, na ka bërë të qartë se poeti, për shkak të natyrës së veçantë të depërtimit të tij, mund të jetë i vetëdijshëm për forcat e fuqishme të fshehura që veprojnë në mendje, shumë kohë para, se termat shkencorë për t'i përcaktuar ato dhe funksionet e tyre, janë synuar.
Kur isha duke bërë studimet e mia postdoktorale e gjeta këtë: … kur Frojdi u përshëndet nga një admirues entuziast si zbulues i pavetëdijes, ai iu përgjigj se poetët dhe filozofët zbuluan para meje të pavetëdijen. Ajo që zbulova i tha Frojdi, ishte metoda shkencore me të cilën mund të studiohet e pavetëdijshmja. Kështu që, megjithëse psikologjia merret si duhet me atë që ka qenë gjithmonë lënda e parë e poetit, si rezultat i eksplorimeve sistematike të mendjes njerëzore të Frojdit, poeti është bërë më i vetëdijshëm për vetveten dhe për proceset aktuale të përfshira në transformimin e përvojën e tij në poezi.
Në konceptimin e njeriut për veten dhe për proceset e tij mendore është ndryshuar rrënjësisht gjatë tridhjetë viteve të fundit, konceptimi i tij për universin e jashtëm ka pësuar një ndryshim jo më pak revolucionar, konceptimi për tradicionalen. Poezia sot lëvrohet shumë dhe masivisht vargëzohet gjuha shqipe në të dy dialektet, dhe në nrmën e saj letrare, apo dhe në forma krahinore, por ajo që del nga sita është shumë pak, madje mjaft larg asaj që duhet të jetë „fine“.
Poetët janë dhe ndoshta kanë qenë në gjendje të tregojnë një marrëdhënie jetike midis poezisë dhe jetës siç e njohim ne sot. Do të ishte marrëzi të pohosh se poetët modernë arrijnë ta mbajnë veten aq mirë të informuar mbi teoritë më të fundit shkencore sa që mund t'i përvetësojnë ato dhe t'i transformojnë ato në poezi, por do të ishte po aq marrëzi të mbash mendimin se ata mund të mbeten të paprekur nga këto konceptime të reja të njeriut dhe universit, dhe megjithatë kanë ndonjë gjë të vlefshme për të na thënë. Le të shpresojmë …
Comments