Ord med vingar

Ord med vingar

Prof. Dr. Fatmir Terziu

Disa mund të mendojnë se është kurioze, madje edhe marrëzi, që dikush në të vërtetë do të zgjidhte të shkruante për Britta Stenberg, Louise Halvardsson, Henrik Memmirsson, Ingeli Aato, Mubera Shabanovic, Zahra Hassan, Stefan Albrektsson, Tina K. Persson, Alexandra Andersson, Stefan Nilsson thjesht pas një Festivali Poetik në Suedi, jo vetëm për poezinë e tyre të ndjeshme, por dhe për qasjen e saj në formën më të arsyeshme për lexuesin, ndjekësin dhe të pranishmin në një sallë. Por nuk është rastësi që e bëra. E dija që lexuesit e sotëm i kanë jashtëzakonisht të arsyeshme të ndjejnë poetët me të cilët dashurohen nga poezitë e tyre, dhe jo nga performanca, apo qasja ndryshe e prezantimit. Për të gjithë lexuesit e rrinj e në udhë e sipër të shkëputur nga qasjet tradicionale, sikurse ndodh me prezantimin recitim, që shpesh ndjekin udhën dhe po aq sa fillojnë jetën e të rriturve, një mendje si e tillë, e një shkolle tipologjike prezantimi është pothuajse e një risie të re, që formon bashkërendimin e formave aktrim dhe tërheqje të vëmendjes së prezencës në Festivalin Poetik, pikërisht në atë Festival që mori duartrokitje të zjarrta nga të pranishmit në Borås. Kjo ishte në dy aspekte. I pari në tërësinë akademike të shijes estetike dhe i dyti në permormancën e ndjeshme poetike të vargut. E këtu kalimi i kohës të jep arsyen tjetër.

Me kalimin e shumë viteve, pasioni im për poezinë ka evoluar në diçka brutalisht joakademike deri në atë pikë sa tani mendoj, si shoqëri, ne kemi nevojë për një kurs të përmbysur se pse poezia nuk është vetëm një pjesë e rëndësishme e dietës së çdo lexuesi të rritur, edhe pse është bërë jetike.

Duke biseduar me poeten bashkëfituese me mua të Çmimit Pena e Artë gjatë festivalit të poezisë në Borås Suedi, Britta Stenberg, ajo më tregoi se dikur kishte dëgjuar një poet t'i thoshte grupit së tij se më shumë njohuri publikoheshin në internet çdo ditë sesa lidhjet me poezinë dhe poetët kanë akses gjatë gjithë jetës së tyre. Mbaj mend që isha vërtet i tronditur nga mënyra se si kjo deklaratë shkoi e pakundërshtueshme. Audienca e besimtarëve rreth kësaj teorie nuk dukej e ndjeshme dhe as që i mbyllte sytë. Dukej sikur edhe në vetë industrinë e komunikimit, mjetet e komunikimit, gjuha e mjaft të tjera deri tek tradicionalja e prezantimit, po zhvlerësoheshin. Që atë moment po ndjeja, në një botë gjithnjë e më të dominuar nga mediat sociale, se ky zhvlerësim i fjalëve ka vazhduar me shpejtësi. Tani po i afrohemi një bote të çuditshme në të cilën një fjalë mund të nënkuptojë saktësisht atë që çdo emetim, apo eksperimentim dëshiron të thotë, me kusht që të ri-tëeetohet mjaft shpesh. Në një sallë me prezantimin e ri risia shkonte tek një standard tjetër. Një poet lexonte, një tjetër interpretonte, madje me gjuhën etrupit, muzikës, apo dhe me sensin e aktrimit përcillte jo thjesht ushqim për mediat social, jo thjesht për komunikim, por për një audiencë më të madhe, edhe jashtë kësaj salle, thuajse globale.

Kjo nuk është aspak befasuese. Fjalët tregtohen aq shpejt dhe kaq lehtë sa rrezikojnë të duken po aq të shëmtuara dhe të menaxhuara si monedha e zakonshme e tjetërsimit në arena të ndryshme grupimesh. Teknologjia e ka tkurrur periudhën midis mendimit dhe shprehjes në sekondat e thjeshta që duhen për të futur disa fjalë në tastierë. Një mendim formohet jo më shpejt se sa po ndahet, duke rikoshetuar nga muret e një kablloje me fibra optike me shpejtësinë e dritës, në miliona mendje të tjera pranuese pasive.

Pena e Artë Borås Suedi: Fatmir Terziu dhe Britta Stenberg

Poezia është krejtësisht e kundërta e kësaj kakofonie të nxituar, të pakujdesshme, kur ajo shkon në një mjedis të tillë, sikurse ishte bukuria e festivalit të poezisë në Borås Suedi. Është aty ku fjalët, me gjithë fuqinë, bukurinë dhe aftësinë e tyre imanente për të na lëvizur si qenie njerëzore, gjejnë tokën më pjellore. Në poezi ne i provojmë fjalët drejt shkatërrimit; shtrydh pamundësi prej tyre dhe kombinon ato për të formuar struktura të bukura të paimagjinueshme në asnjë kontekst tjetër.

Poezia ka rëndësi sepse kur e lexojmë, e interpretojmë, e aktrojmë, e përcjellim me gjuhën e saj të bukur, kuptojmë se çfarë është e aftë gjuha. Dhe anasjelltas: kur nuk lexojmë poezi, humbasim ndjenjën e fuqisë së fjalëve. Kjo është arsyeja pse përkushtimi im i fundit, libri im studimorv„Influenca Diskursive e krijimtarisë shqiptare në Suedi dhe anasjelltas“, mori si pikënisje të vërtetën e trishtuar se ka miliona të rritur të arsimuar mirë, profesionistë, madje edhe ata që blejnë libra, për të cilët poezia mbetet pothuajse anatemë, aq më shumë atë që bën poeti dhe publicisti, i përkushtuari i Festivalit Sokol Demaku, mbetet një lehtësi për disa. Ata janë metrofobë të vërtetë, dhe për shkak se janë, ata nuk do ta dinë se është poezia, nga e cila ata kanë frikë, jo trenat me tuba. Kam takuar shumë në karrierën time si autor dhe edukator, të cilët, pas një pije pas punës në barin e hotelit, mund të flasin me siguri për akulloret që shijojnë, politikën, madje edhe për trillimet, por faqet e të cilëve zbehen edhe në referencën më të vogël të një poeti, apo poezie. Në një farë mënyre, edukimi i tyre ka dështuar plotësisht të çojë në shtëpi të vërtetën rreth poezisë: se është i vetmi laborator gjuhësor i vërtetë, vendi ku fjalët mund të ndryshojnë jetë. Dhe këtë e ndjeva edhe në këtë Festival dhe me këta poetë suedezë e me ata shqiptarë, që natyrshëm përcollën poezitë e tyre me shpirt, me zemër e me pak fjalë, fjalë të ëmbël e të gjallë.

Me përjashtim të prekjes, matematikës së bashkëshortes sime Luçiana, që ndodhej afër meje në momete të tilla dhe të marrjes së Pena e Artë në Borås dhe ndoshta muzikës që vinte nga forma të tjera tërheqëse, e cila është me të vërtetë matematikë e praktikuar nga artistët, e vetmja mënyrë që ne kemi për të komunikuar diçka është përmes fjalëve. Jetët tona individuale janë të burgosura dhe të pasuruara nga gjuha që përdorim, fjalët që shkëmbejmë me të tjerët. Poezia është aty ku ndodhin mundësitë. Është mënyra se si njerëzit testojnë se çfarë mund të bëjë gjuha, jo vetëm deri në pikën e thyerjes, por edhe më gjerë. E kam mësuar aq mirë atë mësim sa mund të shoh dhe nuhat mashtrimin, manipulimin dhe ndonjëherë thjesht pamendueshmërinë që karakterizon kaq shumë shpërndarje në internet. Poezia më ka mësuar si të nuhas miun kur fjala e vënë përpara është 'miu'.

Buzëqesh më shumë sepse lexoj poezi që vijnë nga emra të tillë, të plotësuar e të ndjeshëm në aktrim. Unë jam i prekur për të qarë, gjithashtu, dhe ndoshta po debatoj më intensivisht se sa shumica e njerëzve për gjëra të mesme, si dhe të rëndësishme, kur ndjej ende se si salla e Borås në Suedi kishte kaq vlera të mëdha. Në natyrën e madhe dhe madje jo aq të mrekullueshme, vërej shumë më tepër. Poezia ka qenë dhe është një mënyrë që unë ta kuptoj më mirë jetën time, dhe për shkak të kësaj, besoj se përfitojnë edhe ata që kam më afër. Sepse unë e ndaj botën me qenie të gjalla prej mishi e gjaku, jo vetëm me kabllo, ekrane dhe tastierë, jo vetëm me nënqeshje e servilizma, por me punë e me përkushtim, me përzgjedhje reale dhe jo grupore, me aftësi dhe me talent, jashtë antologjive me paratë e takspaguesve shqiptarë, por me Antologji të mrekullueshme si „Ord med vingar“, që në shqip tingëllon „Fjalë me krahë“.

ENGLISH

Ord med vingar

Prof. Dr. Fatmir Terziu

Some might think it curious, even silly, that someone would actually choose to write about Britta Stenberg, Louise Halvardsson, Henrik Memmirsson, Ingeli Aato, Mubera Shabanovic, Zahra Hassan, Stefan Albrektsson, Tina K. Persson, Alexandra Andersson, Stefan Nilsson just after a Poetry Festival in Sweden, not only for their sensitive poetry, but also for its approach in the most reasonable form for the reader, the follower, and the audience. But it's no accident that I did. I knew that today's readers are extremely reasonable to feel the poets they fall in love with by their poems, and not by the performance, or the different approach of the presentation. For all the readers who are on the move, disconnected from the traditional approaches, as it happens with the recitative presentation, who often follow the path and as much as start the adult life, a mind as such, of a typological school of presentation is almost of a new innovation, which forms the coordination of acting forms and attracting the attention of the presence at the Poetry Festival, precisely at that Festival that received enthusiastic applause from those present in Borås. This was in two respects. The first in the academic totality of the aesthetic taste and the second in the sensitive poetic performance of the verse. And here the passage of time gives another reason.

Over the years, my passion for poetry has evolved into something brutally un-academic to the point where I now think, as a society, we need a crash course on why poetry isn't just an important part of every reader's diet. adults, even though it has become vital.

Talking to my co-winner of the Golden Pen Award during the poetry festival in Borås Sweden, Britta Stenberg, she told me that she once heard a poet tell his group that more knowledge is published online every day than links with poetry and poets have access throughout their lives. I remember being really shocked at the way this statement went unchallenged. The audience of believers around this theory did not seem sensitive and did not even blink. It seemed as if even in the communication industry itself, the means of communication, the language, and many others up to the traditional presentation, were being devalued. From that moment I felt, in a world increasingly dominated by social media, that this devaluation of words has continued apace. Now we're approaching a strange world in which a word can mean exactly what any broadcast, or experiment, wants to say, provided it's retweeted often enough. In a hall with the new presentation, the novelty went to another standard. A poet read, another performed, even with body language, music, or with the sense of acting, he conveyed not just fodder for social media, not just for communication, but for a larger audience, even outside this almost global hall.

She presents the poetry and he plays a simple music

This is not at all surprising. Words are traded so quickly and so easily that they risk looking as ugly and manipulated as the common currency of alienation in various grouping arenas. Technology has shrunk the time between thought and expression to the mere seconds it takes to type a few words on a keyboard. A thought forms no faster than it is shared, ricocheting off the walls of a fibber-optic cable at the speed of light, into millions of other passively receptive minds.

Poetry matters because when we read it, interpret it, act it out, convey it with its beautiful language, we understand what language is capable of. And vice versa: when we don't read poetry, we lose the sense of the power of words. This is why my latest dedication, my study book "The Discursive Influence of Albanian Creativity in Sweden and Vice versa", took as its starting point the sad truth that there are millions of well-educated, professional adults, even those who buy books, for whom poetry remains almost anathema, even more so what the poet and publicist Sokol Demaku, devoted to the Festival, does remains a relief for some. They are true metrophobes, and because they are, they will not know that it is poetry that they fear, not tube trains. I have met many in my career as an author and educator who, over an after-work drink in the hotel bar, can confidently talk about the ice cream they enjoy, politics, even fiction, but whose cheeks turn pale even at the reference. least of a poet, or poem. Somehow, their upbringing has completely failed to drive home the truth about poetry: that it is the only true language laboratory, the place where words can change lives. And I felt this at this Festival and with these Swedish and Albanian poets, who naturally conveyed their poems with soul, heart and in few words, sweet and lively words.

Except for the touch, the mathematics of my wife Luciana, who was close to me at such moments and receiving the Golden Pen in Borås and perhaps the music that came from other attractive forms, which is really mathematics practiced by artists, the only way we have to communicate something is through words. Our individual lives are imprisoned and enriched by the language we use, the words we exchange with others. Poetry is where possibilities happen. It's how people test what language can do, not just to breaking point, but beyond. I've learned that lesson so well that I can see and smell the deception, manipulation, and sometimes just plain thoughtlessness that characterizes so much online sharing. Poetry has taught me how to smell a mouse when the word put in front is 'mouse'.

I smile more because I read poems that come from such names, complete and sensitive in acting. I am moved to tears, too, and am probably arguing more intensely than most people about things of mean as well as importance, when I still feel how the hall of Borås in Sweden was of such great value. In the great and even not so wonderful nature, I notice much more. Poetry has been and is a way for me to better understand my life, and because of this, I believe that those closest to me also benefit. Because I share the world with living beings of flesh and blood, not only with cables, screens, and keyboards, not only with sneers and servility, but with work and dedication, with real and not group selection, with skill and talent, outside of anthologies with Albanian taxpayers' money, but with wonderful Anthologies like "Ord med vingar", which in Albanian sounds like "Word with wings" (Fjalë me krahë).