Një fotografi që shkon mjaft tej në origjinë

Ambasadorja Yuri Kim në Kishën e Shna Ndout në Laç

Fatmir Terziu

Pra disa ditësh një fotografi dhe një shënim i vogël i Ambasadores së Jashtëzakonshme dhe Fuqiplotë të SHBA-së në Shqipëri, Yuri Kim, duket se ceku vetëm njërën anë të saj. Publikimi i saj fliste me gjuhën e vetë fotografisë për një vizitë të vetë ambasadores në Kishën e Shna Ndout në Laç. Ajo që u shënua ishte një koment që shoqëroi fotografinë. Komenti i Ambasadores së SHBA ishte ky: „Si mijëra njerëz në Shqipëri, vizitova Kisha e Shna Ndout në Laç këtë mbrëmje për të thënë një lutje të veçantë. Kur isha duke u rritur në Guam, shkova në shkollën St. Anthony. Unë kurrë nuk mund ta imagjinoja një ditë se do ta gjeja Anthonin e Padovës në Shqipëri. Le të na ndihmojë Shën Antoni për të gjetur atë që ka humbur. Ju ndihmoftë”.

Këndi me të cilin u pa kjo fotografi dhe komenti që e shoqëroi fotografinë u rrethrotullua rreth fakteve të mësuara nga shënimi i Ambasadores që thoshte së pari, se është surprizuar gjatë vizitës në Kishë, dhe së dyti, pasi nuk e kishte menduar që do të gjente Shën Antonin e Padovës në Shqipëri. Së treti Ambasadorja tregon se kur jetonte në Guam, kishte shkuar në shkollën me të njëjtën emër. Pra të trija këto përbëjnë një kënd të shikimit të fotos dhe po aq të komentit që e shoqëron atë. Po ana tjetër dhe realiteti ku qëndron? Për këtë së pari le të sqarojmë se kush dhe si emri i shenjtorit mbërriti deri në këtë pikë.

Në Shqipëri njihet si Shën Antoni i Padovës. Anthony, ose Antony of Padova, ndryshe dhe Anthony i Lisbonës ishte një prift katolik Portugez dhe frat i Urdhrit Françeskan. Ai lindi dhe u rrit nga një familje e pasur në Lisbonë, Portugali, dhe vdiq në Padova, Itali. Por ajo që e bën më interesantë këtë fotografi dhe këtë moment të Ambasadores së SHBA-së shkon përtej këtij këndi të analizës dhe vështrimit momental, pasi Shën Antoni i Padovës ka dhe disa lidhje me një legjendë dhe disa të dhëna që e shoqëruan predikimn e tij.

Legjenda e vitit 1630 thotë se ai predikonte për peshqit. Kjo legjendë si e „predikimit të peshkut“, filloi nga breglumi Marecchia i Riminit, ku ai kishte shkuar për të predikuar. Kur heretikët e atjeshëm e trajtuan me përbuzje, Shën Antoni u tha atyre, por me të njëtën faturë fjalësh, se kishte shkuar në bregdet, ku shtoi se kishte filluar të predikonte në buzë të ujit. Sa filloi predikimin e tij, një turmë e madhe peshqish u pa të mblidheshin para tij. Njerëzit e qytetit u dyndën për të parë këtë mrekulli, pas së cilës Shën Antoni i akuzoi ata, për faktin se peshqit ishin më të pranueshëm ndaj mesazhit të tij, sesa heretikët e kishës. Në atë moment njerëzit u prekën për të dëgjuar mesazhin e tij.

Në një tjetër histori të rrëfyer shpesh, e cila ndodhi në Toulouse, Shën Antoni u sfidua nga një heretik për të provuar realitetin e pranisë së Vërtetë të Krishtit në Eukaristi. Njeriu, i cili kërkoi të tallej me Shën Antoni, nxori një mushkë gjysmë të uritur dhe i tregoi asaj foragjere të freskëta në njërën anë, dhe mikpritësin e sakramentit nga ana tjetër. Thuhet se mushka kishte injoruar foragjeret dhe në vend që të hante, u përkul para sakramentit.

Një rrëfim tjetër tregon për një rast në Itali kur Shën Antoni po darkonte me disa heretikë. Ai e kuptoi që ushqimi që i kishin vënë përpara ishte i helmuar dhe ai u përball ndryshe me ta. Burrat pranuan se u përpoqën ta vrisnin, por më pas e sfiduan atë për të ngrënë nëse ai vërtet i besonte fjalëve të thëna te Marku 16:18 për apostujt e Krishtit: „... dhe nëse pinë ndonjë gjë vdekjeprurëse, nuk do t'ju dëmtojë“. Thuhet se Shën Antoni pasi e ka bekuar ushqimin, e ka ngrënë dhe nuk ka pësuar asnjë dëm, për habinë e atyre rreth tij.

Në këndin që shfaqet fotografia, është padyshim vendi i shenjtë, por ai shënjohet nga qasja në art. Në art është statuja e Shna Ndout, ajo që bashkon dhe me art bën lidhjen e komentit dhe vizitës në fakt. Arti ishte ai që bëri dhe fiksoi dallesën, ashtu sikurse dhe me artin që fikson Shna Ndoun. Kjo për faktin real që lidhet me faktin, ndërsa numri i shenjtorëve françeskanë rritej, ikonografia u përpoq të dallonte Shën Antonin e Padovës nga të tjerët. Për shkak të legjendës, që ai dikur i kishte predikuar peshqve, sikurse e sqaruam më lart, nga gryka e lumit Marecchia në Rimini, kjo ndonjëherë përdorej si atribut i tij. Ai gjithashtu është parë shpesh me një kërcell zambaku të bardhë, që përfaqëson pastërtinë e tij. Konventa të tjera i referoheshin entuziazmit vizionar të Shën Antonit. Kështu, një atribut në përdorim për disa kohë ishte një zemër e ndezur. Ai gjithashtu është përshkruar ndonjëherë së bashku me mushkën në Rimini, që pretendohet se iu përkul atij duke mbajtur Eukaristinë.

Në vitin 1511, Titian pikturoi tre afreske të mëdha në Scuola del Santo në Padova, duke përshkruar skena të mrekullive nga jeta e Shën Antonit: Mrekullia e Burrit Xheloz, e cila përshkruan vrasjen e një gruaje të re nga burri i saj; Një fëmijë që dëshmon për pafajësinë e nënës së tij; dhe Shenjtori që shëron të riun me një gjymtyrë të thyer.

Një model tjetër kryesor e bën atë të meditojë mbi një libër të hapur në të cilin shfaqet vetë Fëmija i Krishtit, si në El Greco më sipër. Me kalimin e kohës fëmija u tregua shumë më i madh se libri dhe disa imazhe madje edhe pa librin plotësisht. Ai zakonisht shfaqet duke mbajtur foshnjën Jezus dhe duke mbajtur një kryq. Në ofertat popullore Shën Antoni i Padovës shpesh përshkruhet duke shpëtuar për mrekulli individë në aksidente të ndryshme.

Ngjashëm për Shna Ndoun është emri, është dhe arti, janë dhe legjendat, janë historitë, rrëfenjat dhe mbi të gjitha besimi popullor. Kisha e Shën Antonit (shqip: Kisha e Shna Ndout, ose Kisha e Laçit), është një kishë e ndërtuar fillimisht në 1300, pastaj u shkatërrua në 1971, dhe përfundimisht u rindërtua në vitet 1990 në qytetin shqiptar të Laç. Vendi i kishës u ndërtua për herë të parë rreth vitit 1300 dhe i kushtohej Shën Marisë, më pas u riemërua pas Shën Antoni i Padovës në 1557. Në 1971 ajo u shkatërrua nga regjimi komunist, dhe më në fund u rindërtua në vitet 1990. Isshtë një kishë françeskane. Shumë klerikë të njohur kanë shërbyer në kishë, përfshirë Shtjefën Gjeçovi, Vinçens Prennushi, Klement Miraj, Robert Ashta dhe Zef Pllumi.

Sot, ajo është një atraksion turistik i njohur. Që nga fundi i komunizmit, janë bërë përpjekje gjithashtu për të prozelitizuar shumicën myslimane në Shqipëri drejt katolicizmit dhe për të bindur myslimanët sunitë, si dhe anëtarët shiitë të rendit sufist Bektashi, të bashkohen me udhëtimet që çdo vit bëjnë rrugën e tyre për në ndërtesa më 12 qershor.