Uroj që ta kisha bërë një fotografi kur isha duke vizituar Tiranën, kryeqytetin e Shqipërisë, në vitin 1984, viti i fundit i jetës së diktatorit të saj afatgjatë dhe admiruesit të Josef Stalinit, Enver Hoxha (1908-1965). Arrita të merrja të paktën një fotografi të një statuje të Stalinit në Shqipëri, i vetmi vend evropian që shfaqte ende monumente të këtij diktatori sovjetik të diskredituar në atë kohë. Megjithatë, në maj 1984, nuk arrita të bëja një fotografi të diçkaje që nuk e kam parë kurrë jashtë Shqipërisë apo në Shqipëri kur e rivizitova në vitin 2016. Ajo që nuk arrita të regjistroja në film ishte pamja e burrave që ecnin rrugëve me koka lule kërcellet e të cilit i mbanin mes dhëmbëve. Buzët e tyre ishin fshehur pas lulëzimit. Unë ua përmenda disa njerëzve që e kanë vizituar Shqipërinë që e kam parë këtë, dhe asnjëri nuk kujton të ketë parë lule të bartura në atë mënyrë. Pra, po filloja të pyesja veten nëse kujtesa ime po luante mashtrime me kalimin e kohës.
Disa ditë më parë, po shfletoja raftet e librave në një dyqan bamirësie të Oxfam, kur vura re një udhëtim që përmbante disa faqe për përvojën e autorit në Shqipëri, të cilën ai e vizitoi disa dekada përpara takimit tim të parë me vendin. U emocionova dhe u lehtësova që kujtesa nuk më kishte humbur kur lexova fjalët e mëposhtme që ai shkroi:
“Banorët e Tiranës e duan muzikën dhe lulet. Ju mund të shihni burra që qarkullojnë me trëndafila në gojë. Ata duket se i përdorin ato si një vrimë shtesë për butonat.”
Këto fjalë, të përkthyera nga gjermanishtja, u botuan në "Frankfurter Zeitung", një gazetë gjermane, më 29 qershor 1927. Ato u shkruan nga gazetari i saj, romancieri austriak Moses Joseph Roth (1894-1939), i njohur më mirë si ' Joseph Roth'. Libri në të cilin gjeta artikujt e tij për Shqipërinë është "Vitet e hotelit", redaktuar dhe përkthyer nga Michael Hoffmann dhe botuar në vitin 2015. Antologjia e shkrimeve të Roth-it përfshin vende, për të përmendur disa prej tyre, duke përfshirë Austrinë, Hungarinë, BRSS, Gjermania, Jugosllavia dhe Shqipëria.
Roth vizitoi Shqipërinë në vitin 1927 dhe botoi gjashtë artikuj rreth saj midis majit dhe korrikut të atij viti. Ai përmendi dashurinë për muzikën në Tiranë. Ky vëzhgim ka të bëjë si me mandolinat e luajtura kryesisht nga shqiptarët, të cilët, sipas tij, ishin kthyer pa llogari në vendin e tyre pasi kishin jetuar jashtë vendit, kryesisht në SHBA, ashtu edhe me banda ushtarake. Gjatë qëndrimit të tij në kryeqytet, ai vë në dukje stërvitjet dhe paradat e ushtrisë në dukje të pafundme që zhvillohen gjatë gjithë ditës.
Comments