Nehas Sopaj: M’është mbushur biblioteka me libra të palexuara

Vetmia

Njëzet minuta para se ta jepte frymën e fundit,

Nana shikoi orën në mur

vetë Nana,

vetë.

Një jetë të tërë, vetë.

Vetë vetmia,

vetë zjarri i vatrës sonë.

Së pari e lëshoi një pikë loti,

pastaj shkoi e u bë fletë duhani.

Pastaj,

me sy të lëmekur,

u shndërrua në letër të bardhë

të cilën e nxijmë ne të tjerët, përgjithmonë.

Tani unë në tërë pjesën time të jetës -

thahem, terem, zvogëlohem,

bëhem mi,

e Nana vetë,

vetë

Nana,

shndërrohet në kuptimin

të cilit akoma s’ia kemi gjetur emrin e vërtetë.

Le të jetë qielli

Le të jetë qielli

rrugë

le të jetë rruga

ëndërr

le të jetë ëndrra

flakë

le të jetë flaka përsëri qiell

le të jetë tani qielli një qiell që rritet

le të jem unë Udhësi që po vjen ta takojë

përsëri nga fillimi rrugën

ëndrrën flakën

Nanën.

            Nana ose ora e ndalur

Pak para se të vdiste, Nana shikoi orën në mur,

priti e priti

kur do të vdiste,

por të gjithë zogjtë e botës

ranë përtokë.

Toka u bë hi,

e era - Hera

ose nusja pa duvak,

që desh t’ia mbathte përtej kohës,

mejti...

Unë, i përzura me duar të gjitha yjet nga qielli.

Nana shikoi orën në mur,

muri u lëkund:

“Mbahu Nano”!

Oktopodh

Jam Shortuesi.

Në mua, është uni im.

Para, prapa janë hiri, ari, shpata.

Brenda meje

është një grerëz,

një ditë e ftoftë marsi,

shumë pikëllim, shumë bezdi

dhe vetëm një vetë e vetme:

Nana, Uni im.

Pak para se të vdiste Nana,

në mënyrë të çudiçme,

fshehtë dhe krejt papritur,

tmerrshëm, rëndë,

si tunxhi,

pashë si ranë prej qiellit të Apokalipsës

të gjitha shortet e mia.

Dhe, prej erës së detit të largët,

filloi lamenti im për Nanën.

Zotynë, kjo don të thotë se oktopodh është emri im!

            Dy vite më vonë

Nanë, kur ti shkove të bëhesh tokë

unë kafshë u bëra,

me ujkun që po më hante dalëngadalë.

Nanë, kur ti një dite shkove të bëhesh qiell

unë lotë u bëra,

një pikëz uji që dielli e pinte ngadalë e nuk sosej.

O kur ti, Nana ime, një dite shkove të bëhesh muzikë,

muzikë e të gjitha sferave të mia,

për mua perënduan - dielli, hëna dhe gjitha yjet.

Kujtoni Hyun kur ju tha: prej toke ju bëmë

e në tokë do t’ju kthejmë një ditë!

Lumë ai që do të rilindë!

Bardhezi

Bardhezi

ishte dita

kur

vdekja më pa

tinëz,

gjatë dhe me qesendi,

me sy të macës së zezë,

miklueshëm

me pulitje,

një hije nga

akullzjarri

i saj.

E,

- vështirë të shpërthejë pipthi

nga lëngu i trashë

i ditës.

Bardh

e

Zi!

Dëgjo

Nën saçin nën të cilin po digjemi dalëngadalë

dhe ditë e më shumë po na erret

e erret,

sillet

e sillet,

piqet

e piqet,

atëherë s’ka më kohë për pritje!

Shtëpia të cilën e kemi

e s’e kemi,

na duhet

e s’na don,

e miklojmë

e na përzë,

po pra, atëherë kur duhet t’ia hapim

të gjitha dyert shpirtit, nën saçin nën të cilin digjemi,

ah jo, jo, s’ka më kohë për pritje!

Katër vite më vonë

Katër vite pas vdekjes, në kopshtin tim,

prej parajse erdh Nana.

Vetë.

Këmbë.

Me flokë të lidhura gërshet.

Qe shndërruar në letër të bardhë.

E kishin nxirë të gjithë kalemxhinjtë tanë.

E unë,

në pjesën time të ëndrrës,

që akoma vazhdoj të thahem, të terem, të zvogëlohem,

të bëhem mi,

para hirit të saj, pa zë, zura të qaj e të shkrehem.

Por ata, vëllezërit e mi siamezë,

kufomat e gjalla,

pa shikoji si trashen e majmen. Në çdo kohë.

Shih si kolmen.

Kopshtit tim po i bie erë kutërbimesh, kalbjesh.

Po nisen barkat lumit

Po nisen barkat lumit me të vdekurit. Akeroni po ma bën me dorë nga larg, sikur do thotë se do të mbetem labirinth pa emër dhe kjo më shtyn të mos vonohem, se... Nanën e kemi në anën tjetër të lumit, ndaj duhet ta ngrehim litarin e barkës, e ta shpëtojmë. Nga vdekja e re.

E, të vdekurit e pavdekshëm të cilët i sundon zoti Thot, fiskaja e fundit e diellit që ngryset, gjersa ecim shtigjeve dhe vajtojmë, shikoji kodrat me trënda­fila pa erë tek pehaten nën diellin me dhëmbë. Një bari pa emër, me torbën pas shpine, për herën e fundit ja tek po ia thotë baladës për Heroin në Brekë të Kuqe, të cilit s’ia zëmë dot emrin.

Ah, po shkojmë, po shkojmë vijës që ka mbetur tatuazh, herbarium rrugës qindkahëshe kanioneve që i dikton myhyri i zotit të vdekshëm, ku të gjitha barkat shpërndahen në qindra nënkanionet e tjera, në të cilat ndryhet era e nikotinës dhe e hashashit e të drogave të tjera, që na shoqërojnë rrjedhës së lumit Vardar, mu si lumit Lete!

Ah, ne po shkojmë, po shkojmë, ...ojmë,

thotë zoti Thot.

Lërini të gjitha gjërat materiale në atë anë

të lumit -

dje e nesër,

amanet – lament!

Se,

nesër vonë do jetë për pendim

që t’i kujtojmë të dashurit tanë të kësaj bote.

Nana kalon kopshtit me pemë

Edhe pse ka vite që ka vdekur,

Nana kalon kopshtit me pemë, karshi meje,

unë e ndal frymën dhe s’pipëtij

duke ia kërkuar

fytyrën;

ajo është një rrufe me flokë lidhura gërshet

dhe unë s’guxoj t’ia kërkoj sytë; s’guxoj sepse

sytë e të vdekurit mund ta ngrijnë në vend të gjallin.

Këta sy,

sy mamuthi që hedhin zjarr,

uranium nga rruazat e nëntokës,

kërpudhë atomike,

po pra, këta sy janë mu ajo vetë!

Ajo s’është më ndër të gjallët, por në vend të tyre,

do rruaza të vogla e të zeza, si rrush i hidhët,

ndanë një kaçubeje, sytë e saj gëlojnë

mëllagave si glaca zogjësh!

E unë, e unë,

në herbarium shoh një kanjushë si fluturon

me zanat hemafrodite të Sambapatisë

së Santanas,

hardhisë të cilës

i kanë rënë rrushtë përtoke

me fletat e gjelbërta e të skuqura flakë,

vjeshtës që po ia ha breshka

shermenin e fundit.

Ajo,

Nana jonë,

një ditë do të na çlirojë nga ëndrrat...

Një ditë

ajo do të na gjejë

në një fletë fluture, në këtë kerubin,

në këtë herbarium,

i cili rri mbyllur

në bodrum

me merimanga.

Bozhuri i këndon Beqir Musliut

O njeri i bardhë

o qumësht mes ëndjeve dhe arit

a e mban gjallë botën myhyri i ëndrrave

o njeri i nxirë nga bukuria e hireve të trishta

të dhembjeve që m’i bëri trosh të gjitha

këndjet dhe ëndrrat e shtatë maleve dridhës

të gjitha shqisat e kohë-hapësirës

fjalë që marrin tensionin e elektricitetit të lartë

heshtje djegëse me llahtari

o thirrje e zotit të bukurisë së Venusit të largët

oksigjen e kalcium që prish gjumë

dhembje mbi dhembjet

o njeri i bardhë.

Shtamaaaaaaa

Shtamaaaaa...

Flisni ngadalë,

mos ju dëgjojë kush!

Heshtni! Heshtni, ka rënë nata!

Mbi bar dhe ndër kulumria,

cinxri po qan!

Një qyqe u lodh së ofkëlluari!

I çmendur një bilbil, s’di se pse,

po këndon kot tani

në këtë kohë të pa kohë,

kur unë më s’kam shpresë

për asgjë!

Heshtni,

mos ju dëgjojë kush!

Shtamaaaaaaa...

Qiellin e zaptuan korbat

Qiellin e zaptuan korbat, nata ra,

hijet e shelgjeve pikëlluese,

dhembjet s’m’i ndalën mua,

për atë q’e desha me ashk.

Ajo q’e desha me ashk, më ka braktisur!

Dhe, vdekur ndjehem unë!

Shterrur është lumi, blerim s’ka.

Ajo që prisja të më vijë, s’vjen më.

Barkat u nisën e mua s’më mëkon kush nga vetmia.

Shtëpinë e hëngrën rriqërat, molëzat, taftabitat.

Kurmin e trëndafilit prej thëllimi pa erë,

pa zë e pa ngjyrë, korpi im s’i ndrit.

Dua

Dua t’ia ndjej freskun ujit malor

kur shllapurit kujtesës sime dhe ndalet te Brija e Keqe,

te Buçalla,

zërin që bie me kumbim dhe zbret bjeshkëve,

jo rrugës dredharake nga qielli,

por tokës, fluturimthi...

Dua t’ia dëgjoj zërin që vjen dymijë vjet

dhe më ulet galuc si dytëshor

si ujk e qengj njëkohërisht,

si këngë e dhembje,

si britmë e klithmë,

si lutje e pëshpërimë, hakërrimë e mëshirëkërkim...

Dua t’ia ndjej zërin ujit si shpërthen prej toke

si muzikë e gjakut të cilit s’i dihet burimi

as derdhja,

zërin e gërshërëve që e këput kërthizën e fëmijës

gjatë lindjes;

dua t’ia ndjej pikëllimën dhe ofshamën tokës,

si avull i qiellit që i kthehet me falënderim Zotit,

zërin e Nanës,

zërin e dyzuar të ujit,

zjarrit dhe qiellit,

zërin e Ditës së Madhe të Dashurisë,

zërin e frymëmarrjes së thellë,

zërin e hirit të madh e të heshtur,

zërin e Zotit.

Karadak Mahalla

Shkup. Karadak Mahallë.

Tani dhe këtu, ku ke lindur Ti,

lindi kuptimi abstrakt i vendlindjes.

Në vend të shtëpive përdheze që u braktisën

me dallëndyshe dhe u zbarkuan në Turqi,

atje tash betoni përcëllon dhe dielli shkrep së prapthi.

Dhe, ata të cilët paditnin për uzurpim urbanistik,

(projektantë të asimilimit të shqiptarëve),

masonë dhe shkelës të të drejtave njerëzore,

me dekada shpërndajnë letra nëpër sirtarë kabine­tesh nëpër qendrat e vendosjes, duke mbjellur

hi e vdekje, artefakte që

djegin thellë

gjallë.

Karadak Mahallë, kujtim që rrokullisesh dikund në Jeshil Tepe e Çanak-Kala në gjuhë të çalë shqipe

që kujtohesh nga 1839 1878 1913 1918 1957 1981 etj.

si vjedhëse e kohës së kripës dhe kuajve fluturues

që me kallëfe prej sateni fluturuan, ikën prej zullumit

të shkijeve dhe u plandosën në një planet tjetër,

atje ku u fishk Karadak Mahalla,

u asimiluan shqiptarët u bënë turqër,

dhe mbet relikt gjaku dhe shpirti i asaj kohe

shndërruar në një ujem tjetër.

Kurse tani, të gjithë mbledhësit e hirit e të purpurit

të thonë se këtu pate lindur

Ti.

Po. Këtu pate lindur Ti.

Unë atëherë isha njëvjeçar dhe s’dija se do të vish

në botë, por ta kisha ndjerë ardhjen e largët,

ta kisha parë hijen e Doruntinës në rruzull,

ta kisha vizatuar itinerarin oj Bukuri që s’vdes kurrë,

bukuri që ndjehesh dhe prekesh. E kur një ditë

do të vish dhe unë nuk do të jem më, mua

do të më gjesh në fluturimin e Ikarit, në trokun Pegasit,

kalit flutur, në shelgun vajtues që tmerrisht të don

edhe sot. Ty. Po, Ti këtu pate lindur,

kurse koha ka vapën e një sirene që don të na mërgojë

në një substancë tjetër që s’mund ta bluajë

asnjë krematorium!

Gjarpër për kosë

Gjarpër jam për kosën e kohës,

kofshë për dhëmbët e ujkut

që uturin

atje ku terri e puth tokën

e zemra bëhet ujë,

zog i humbur që këndon pazëshëm,

shteg për ardhjen e sërishme të largësive.

Jam gjarpër,

por ti përherë po ma dredh hijeshëm!

Fundi: shkuma

Të gjitha qiejt u mbushën shkumë,

malet, retë, deti

shkumë,

shkuma e bardhë i ngulfati ëndrrat,

trëndafilshkuma ç’i dha hije botës;

sillet e mbështillet tmerrshëm shkuma!

Ç’është Gërdeci, ç’janë kërpudhat e Nagasakit

e të Hiroshimës, zero është plasja e një supernove,

ta shohësh ti shkumën e bardhë ngjyrë vjollce

si i ngjyen yjet, si lulet e qershive që i japin nur kodrës

në muajin maj!

Shkumës i frikësohet ajri,

ëndrra i frikësohet shkumës,

e lëre më shkumës njeriu.

Yjet u tremben ëndrrave

Zoti i tutet

shkumës...

            Pa sy, pa mish, pa rroba

            Ç’është dashuria

- Një unazë e artë në re

Ç’është vdekja

- Një kështjellë e vogël majë bjeshke

L. Aragon

Pa sy, pa mish, pa rroba,

skelet i gjallë

dhe vetëm me një sheshir mbi kokë!

Ec natën, i vetëm, me një llampë në dorë,

Parisi!

Terri vetë e ka parë...

E ka parë Sena, e kanë parë të gjithë ëndrrimtarët,

e ka parë një saksofon, një dorë e një zezaku

dhe një fëmijë që luan pranë tij

sipas ritmit të lamentit-bluz...

S’e kam parë unë!

Unë e kujtoj lotin

e Nanës tunxh!

Bashkëtingëllorja që do të bëhet zanore

Të gjitha librat e mia, për çudi, si me urdhër u hapën dhe nisën të lexohen, e gjithë biblioteka ime, i gjithë tirazhi i pashitur, miliona zëra përnjëherë shpër­thyen zëshëm nga të gjitha anët e mundshme të dhomës dhe nisi lufta e bashkëtingëllores që të bëhet zanore dhe të gjitha xhamat e shtëpisë pëlcitën si bombë atomike nga zëri frenetik i shqiptimit të bash­këtingë­llores    

Z

Z

Z

Natën kur hëna derdh ar e kërcyjtë e ndalin rënkimin dhe qentë që ulurinin e ndalin dihamën, kur e tërë rrokullima djersitet dhe gjithçka men, atëherë prej dritareve dhe xhamave të shtëpisë papritmas ndihet zëri i leximit në kupë të qiellës, fillon të përgjaket nata dhe më s’kuptohet se ç’po ndodh, thua sikur po u merren mendët librave apo sikur po i prishet moti bashkë­tingëllores

Z

Z

Z

Ku ta di unë ç’po ndodh, vërtet. Nata fillon të mblidhet nga frika sikur do të hyjë atje nga kish dalë. Don të ikë planetit po gëzhoja e saj s’e lë, e kur s’mund të bëhet një me zërin e leximit, atëherë librave të cilat me vite ishin të dënuara të rrinin mbyllur, u ndodh trans­for­mimi: nga raftet e sefat, nga dyert e dritaret fillon t’u pikojë gjak, një gjak i gjelbërt që lufton me bashkë­tingë­lloren

Z

Z

Z

Përtej horizonteve

Në të gjitha horizontet në të cilat mua më shkon fjala, psh. në sallën solemne të Timurlengut, atje ku ëndrra ime ec me trokëllimë të takave të ushtarakut të trënda­filtë,

atje ku të gjitha dhelpërat e vreshtave i kanë ulur bishtat dhe duan të bëhen bukla, të gjitha buklat që duan të bëhen zogj, pastaj gjithë zogjtë flutu­rakë që luten t’u bjerë shi,

shiu s’bie që s’bie qe njëqind vjetë dhe të gjitha qytetet tona gjithë me ar të zi, s’duan ar por duan bukë, s’duan komp­jutera, por duan pika të kristalta të shiut nga qielli,

e qielli nga planeti tjetër, e ka harruar ajrin pas Luftës së Tretë Botërore që e ka parë ëndërr Nostra­damusi në një fletë kerubini të zhurbrosur në herbariu­min tim. E një maksimë, thotë:

nuk na duhen dukate, as banka e pallate dhe as asfalt prej smeraldi, por duam pemë të freskëta, duam kokrra fru­tesh, shi të blertë. Jo, s’duam mozaiqe hedhurinash, por qumë­sht hëne!

E një zot i çuditshëm bën mrekulli nga moni­tori duke derdhur frute dhe aromë, kurse fëmijët ua përpla­sin të rriturve: mos na i shitni shpirtërat për kopalla, përralla për mëhalla, se

s’ka asgjë nga porcelani dhe nga pushi, asgjë nga fjalët pa ujë e pa shi të kulluar, fjalë që kuptimet i merr era me galope, fjalë pa frymë dhe pa ajër, fjalë dallën­dyshe të beharit... 

Nga fjalët, shkrepëtijnë rrufetë

Tufa fluturash të bardha e mbulojnë qiellin,

bora bëhet flutur, flutur-grua,

ëndërr që e sheh një Jakobin në qelinë e vet,

në Versaj.

Njëqind mamuthër dalin nga goja e verdhë e Zotit

të hekurt. Fluturojnë oazave,

tajgave, stepave,

funeraleve

- gjarpinj me syza.

Fjalëve të drunjta pa gjelbërim

u del tym ironizimeve; qiellit në hava

zjarri nis ta mbulojë botën.

Pa ajër mbetet vasiona, kurse një britmë

këlthet:

unë, unë, unë,

unë, unë!

Unë!

Hëh! Po de, ti! Tiiiiiiii...

Një lidhje e lirë e

‘eksit me...

Pika. Pika.

Pika.

Në rrugën e largët e të gjatë

Në rrugën e largët e të gjatë ku vete unë,

rrapëllojnë dritaret, thyhen dyert,

fryn murrlani pandërprerë,

erën e jorgovanit e gulfat një kohë tjetër

nga pritja e gjatë e lirisë;

vijnë e shkojnë kumriat e qiqrat,

si shkëndija eshke e jeshile, kallen e fiken.

Ndriçohet rruga e vdekjes.

Por mos harro se kjo Është Dita Më E Mirë

Për T’u Takuar Me Vetveten.

Një myhyr, një zerzebul,

një fallxhor,

me një mekam serbez ia thotë, se

në rrugën e largët e të gjatë kah po vete unë,

ja tek po rrapëllojnë dritaret, po thyhen dyert.

Fryn murrlani pandërprerë.

Erën e temjanit e ka bekuar edhe vetë Akeroni.

(A na pret akoma Nana?)

Karikaturë

Këmishën e ke të fqiut polar,

pantollonet të Babës Mbret,

kapelën me pupli të gruas së George Simenon-it

një jetë të tërë palaço, kloun,

Mata Hari, halabak bostani,

gojë e madhe e pa dhëmbë, një qeshje zhoviale,

gardh i prishur i zabelit.

Gjithçka, gjithçka me sebep të Babës Dovlet!

Po çka ta ndien ty

pse e jeton jetën e të tjerëve

brenda një barcolete të macës së zezë:

këmishë, pantollone, brekë e atdhe,

brendapërbrenda humorit të zi

të shlligës!

Macë e zezë je

dhe vjen e hedh valle

ndër varret me kufoma!

Je kurrgjë përmbi gjithçka!

Përralla për Heroin në Brekë të Kuqe

Gjysmës së botës ia nguli thikën pas shpine.

Gjysmës tjetër i dha ujë të helmuar në shishe,

thotë përralla për Heroin me Brekë të Kuqe.

Ëndrra, thikë pas shpine,

për shpirtin

tim!

            Vjersha për Borhesin dhe Shkupin

Maestro Borhes derdhi pak ujë në një varg të tij,

pak muzikë në varg, pak peizazh gri,

pak tingull të lëmekur nga fryma e universit.

Dhe pastaj zëra, ngjyrëra, sinkopa dhe fjalë të pathëna

nisin gjallërohen ngadalë e me ngadalë,

me të bardhtë e syve, me zjarrin e ëndrrave,

me sytë shpella ku gjelbëron pranvera; atje

ku zoti Hermes ua kish ndaluar të pamit peshqve.

Përnjëherë fluturuan njëqind zogj mbi lumin Vardar

me nga një guralec në sqep si xhevahirë nate.

Erdhën nga një kohë tjetër, u ulën në strehat e pullazeve

ndanë xhamive, kishave e sinagogave,

hamameve, shatërvanëve, ujërave ku shpërthen qielli.

Dhe, Maestros filloi t’i kthehet të shikuarit!

Figurat e trenta të trilluara të imagjinatës së tij,

filluan të marrin kuptime të tjera nga ç’ishin:

metaforat abstrakte, siç është psh. kallja e Shkupit

nga piromani Pikolomini, me magji bëhen parabola;

nga hiri nis t’ia japë gjelbërimi, ar e argjend,

ujtë e Vardarit nuk shkon më kah Egjeu si zakonisht,

por Egjeu kthehet kah burimi në Vrutok;

s’ka më fluturime të pëllumbave qiellit,

por qielli zbret në gurët e sqepave të pëllumbave;

s’ka më ëndrra nga të bardhtë e syve,

por zeniti nis ta gjelbërojë terrin.

Bobo maestro Borhes derdhi pak gjelbërim në muzikë,

pak oksigjen në zjarrin e qiellit, në të çarët e ozonit,

në qiellin e vrenjtur të horizontit në Karadak,

Shkupi shndërrohet në kallam që e tund era;

dhe zotët totemë i falen Magut të Metaforave,

nisin të rigjallërohen dardanë, romakë e bizantinë,

kalorës pa koka, holandezë fluturues, pegazër

a burekër, një Pjetër Bogdan a Ndue Bytyç

apo vetëm një Nanë e Madhe e vetme e botës,

me emrin e lules që derdh hire mbi të gërbulurit,

vjen drejt e te sytë e kaltër të Maestros dhe ia hap.

Qielli i zemëruar mbushet me ar e art!

M’është mbushur biblioteka me libra të palexuara

M’është mbushur biblioteka me libra të pale­xuara, nëntëdhjetenëntë për qind pa minimumin e domosdoshëm letrar

të miqve poetë gjoja se më duan shumë, po në fakt që të shkruaj për ta, ose së paku t’i citoj, t’i lëvdoj gjëkundi,

se, mendojnë të shkretët, se jam kritik letrar, e se si i këtillë mund t’u sjell ndonjë të mirë materiale (mendja e tyre), dritëterr i ëndrrave të tyre të kësaj bote jallane.

Lirë ma blenë djegën mua, por kjo tash po më bën t’ua them troç të vërtetën: paj poet jam edhe unë, plasësja, fara juaj e keqe! Por, dallimi ynë është si nata me ditën!

Unë që tridhjetë vjetë skuqem para vetes të pranoj ky që jam, tani po ua them hapur: jetën dhe ëndrrat me trille i kam

me peshq e zallë. Djallit Briartë kahmot ia kam kallur kashtën dhe krejt kot e keni që dredhat doni t’m’i plasni o të jermuarit e mi

që më gjykoni në çdo hap në jetë, qe ku po ua them hapur unë: ua ladrofsha librat dhe auto­gramet me rimë e ritëm o agronautë të rrejshëm,

ju, që për kritik letrar më merrni, mua që ritmi me tam-tam në gjak më vlojnë, ju që më bëni ta nxjerr vetminë të kollitet, heshtjen të teshtijë,

ja po ua them hapur: në hap pas shkëlqimit, edhe Mefisto­felit ar iu duk e pëgëra, po juve që alkimia u duket meta­forë, a e dini si më duket mua?