Ndoshta hetuesit modernë...

Updated: Jul 20, 2021

Ndoshta hetuesit modernë, pra studiuesit e historisë letrare, do të gjejnë të vërtetën

Vallja e fjalëve, muzika e zanoreve: Nikolaj KANÇEV

Nikolaj Kançev lindi më 25 nëntor 1936 në fshatin Byala Voda, rajoni i Plevenit. Ai studioi filologji Bullgare në Universitetin e Sofjes "St. Kliment Ohridski”. Ai është autor i dhjetëra përmbledhjeve me poezi. Për shumë vite gjatë socializmit u ndalua nga botimi. Ai ishte gjithashtu një përkthyes i shkëlqyer i mjaft poezive nga poetë francezë, serbë dhe gjeorgjianë. Një nga poetët bashkëkohorë të mëdhenj dhe të denjë të Bullgarisë, emri dhe vepra e të cilit nuk do të shuhen kurë dhe do të mbesin në themelin e historisë letrare bullgare.

Librat me poezi të Nikolaj Kançev janë përkthyer në Poloni, Hollandë, Gjermani, Austri, Republikën Çeke, Serbi, Slloveni, Maqedoni, Gjeorgji, Zvicër, Itali, Spanjë, Shtetet e Bashkuara dhe Francë. „Deri sa të mendoj“, është poezia e parë e tij që ne po e përkthejmë dhe në gjuhën Shqipe. Në vitin 2001 ai u zgjodh anëtar i Akademisë Botërore të Poezisë. Ai vdiq më 11 tetor 2007 në Sofje.

***

Kjo është fjala e tij e shkëlqyer gjatë marrjes së Çmimit Kombëtar Bullgar të Letërsisë "Penyo Penev" në 2000. Ja sa emocionuese është:

"Shtatë dekada më parë, u ngrit ylli i Poetit, pamjen e të cilit tani e festojmë si dashamirës të vonuar të yjeve, të cilët arritën pleqërinë e tij pasi u largua në rininë e tij, para se të zbulohej Ylli i tij i vërtetë. Sot ende jemi duke e zbërthyer këtë yll të zhdukur, i cili gjithmonë do të shkëlqejë mbi qiellin tonë. Ekziston një mospërputhje në kohë dhe, natyrisht, në të kuptuarit. Unë nuk i numëroj rrezet e yllit, shoh vetëm dritë dhe në këtë dritë do të doja të shihja fatin depërtues të Poetit, poetit Penyo Penev, pa keqkuptime konfuze.

Edhe Platoni tha që të dëbohen poetët nga Qytet-Shteti ideal. Nuk më kujtohet që ai të thoshte se ku duhet të shkonin. Kjo është arsyeja pse, shekuj më vonë, një nga poetët e mëdhenj të shekullit, Vladimir Mayakovski, ngriti shumë herët çështjen e "vendit të poetit në klasën punëtore". Dhe ai e zbraz atë me vetëvrasje, jo rastësisht.

Nuk është rastësi që Boris Pasternak, një tjetër poet i madh i shekullit, një mik i tij nga vitet e para, shkroi në të njëjtën kohë: "Më kot në ditët e këshillit të madh, ku lihen vende për pasionet e larta, të jetë bosh vendi i poetit”.

Në këtë kuptim, unë do të nxitoj të them se, ashtu si Kisha, edhe Poezia duhet të ndahet nga Shteti, dhe poetët duhet të mbeten qytetarë. Qytetarë të pashqetësuar nga qytetarë të tjerë me mendime si ky: “Ky Arkimed është frikacak dhe tradhtar. Armiku po përparon dhe ai po vizaton vizatimet e tij.“

Dihet që vizatimet ishin për mbrojtjen e Sirakuzës. Por bashkatdhetari i Arkimedit nuk e dinte këtë. Ose ai nuk i kuptonte vizatimet, ose kishte një pamje të deformuar të vizatimeve. Është pikërisht një burrë shteti i tillë që gjithmonë i përmbahet respektimit të vijës së drejtë të treguar. Për një bir të tillë, poeti duhet të jetë jetim në Sirakuzë, në mënyrë që të birësohet nga fati.

Pas një bisede të tij me shkrimtarin që e vëzhgonte, karikaturisti i madh bullgar Ilija Beshkov përfundoi me fjalët: "Nëse nuk je poet, do të bëhesh cinik dhe do të mësosh poetë." Në fund të fundit, Marksi tha se "poetët janë si fëmijë.", por cila moshë janë fëmijët? "Takimi i dy epokave u bë tek mua" - ankohet poeti i "Njëqind nyjeve", mbetet të shihet se kush ishte njerka e këtyre dy epokave. Ndoshta hetuesit modernë, pra studiuesit e historisë letrare, do të gjejnë të vërtetën.

Unë jam këtu si një tjetër fitues i çmimit me emrin e poetit Penyo Penev, emri i të cilit mbetet në poezinë tonë kombëtare. Shpresoj që nderimi im të pranohet si një gjest i natyrshëm ndaj një prej poetëve të sotëm dhe besoj se nuk e entuziazmoi shpirtin e Poetit. Zoti është dëshmitari im që unë kurrë nuk kam aspiruar për këtë shpërblim dhe është mëkat i shpirtit tim të mos pranoj se e di se çfarë ferme të lig zgjon secili shpërblim.

Por nëse do të kishte çmime të para dhe të dyta, unë do të pranoja të dytin, sepse, siç thotë në mënyrë udhëzuese Kalorësi i figurës së trishtuar të bartësit të tij besnik të armëve, "çmimi i dytë është më i rëndësishëm, sepse i pari jepet për arsye të tjera!"

Në disa mbrëmje vura re shkëlqime të rrufesë mbi horizontin Thrakian, por unë jam vite drite larg tyre, diku në dritën e Yllit të përjetshëm të Poetit që shkëlqen. Pa hije dyshimi, e them dhe adhuroj kujtimin e tij. Para kujtimit të Penyo Penev!”

***

Dhe kjo poezi nga Nikolaj Kançev në shqip:

Deri sa të mendoj

Vallja e fjalëve, muzika e zanoreve ...

vetëm ariu në një festë fshati

e kërceu aq i dehur

mes mjaltit në tufa njerëzish.

Por të jesh në Qytetin e Qyteteve

vetëm, atëherë kërce vetëm

nëse Arusha e Madhe

ndriçon me vallëzimin e yjeve.

Unë mbase jam një yll, apo s'jam