Liria nuk hahet
Prof. Dr. Fatmir Terziu
Në muajin Dhjetor të vitit të egër 1997 në degën e PD-së së Elbasanit intervistova të vetmin demokrat që hapte dhe mbyllte derën e PD-së në atë kohë, të ndjerin Mihal Gjoni. Midis të tjerave më tregoi se kishte një tregim të shkurtër të shkruar nga një miku i tij i persekutuar. Tregimi fliste për një të burgosur që ka vuajtur dënimin dhe ka dalë i lirë, i cili pas disa muajsh kthehet i uritur dhe i dëshpëruar, troket në derën e burgut dhe lutet: “Nuk dua të jem i lirë, le të shkoj në burg!” Në burg dhe pa punë. - akoma të japin për të ngrënë. Dhe nëse sëmureni - ju trajtojnë pa para; edhe nëse nuk do, duhet të flesh në një burg të ngrohtë, në burg, qoftë edhe minimal, gjithçka është e siguruar për ty. Epo liri s'kishte... Liria nuk hahet - çfarë është për ty?
Dhe e ndjeva thellë dhe mjaft dhimbshëm mesazhin që ai përcillte. E kuptova dhe nuk fola më shumë, pasi e ndjeja më shumë se sa të tjerët atë pezm që ai kishte në thellësinë e tij të shpirtit. Kjo nënkuptonte në një plan të ekzagjeruar, se njerëzit që papritmas u gjendën të lirë, të papërgatitur për të qenë të lirë, të varfër dhe të dëshpëruar për liri, filluan të vuanin nga nostalgjia për socializmin, kur gjithçka, qoftë edhe minimale, ishte e siguruar për ta. E pra, nuk kishte liri... Ose siç thotë Plutarku: "Fatkeqësitë e sollën vendin në një gjendje të tillë që, duke u dëshpëruar nga liria, njerëzit dëshiruan pak më pak skllavëri."
E këtu natyrshëm vetkuptohej se vetja në stazë është një "unë" vdekjeprurëse - d.m.th. i vdekur "unë". A është kthyer në modë ky manifestim maniak i vetë-mjaftueshmërisë? Edhe Zoti nuk është i vetëmjaftueshëm. Iluzioni i vetë-mjaftueshmërisë është vetëvrasës në vetvete dhe rrit gërryerjen e kujtesës kombëtare, për të mos thënë botërore.Ka një qëllim në tendencën e zhdukjes së kujtesës, një qëllim të huaj në fshirjen e identitetit tonë kombëtar - por në të njëjtën kohë, unë mendoj se është një teori konspirative shumë për të spekuluar për të mbuluar dembelizmin tonë intelektual. Mendësia nuk është një fenomen kolektiv, por një aftësi individuale. Pyetja është se sa shoqëria e sotme prodhon njerëz që mendojnë dhe cili është ndikimi i tyre në shoqërinë që nuk mendon.
Kështu vite më pas e takova përsëri Mihal Gjonin, jo më tek dega e PD-së në Elbasan, ndërsa isha në kushte të tjera dhe e pyeta se si e ndjente në atë kohë situatën e vendit. Ai, të cilit në atë kohë i kishin filluar ti dridhen duart, më tha „Nëse përdorim një metaforë: një rrjetë e padukshme ngatërron gjithçka, çdo veprim bllokohet, ne qëndrojmë të dorëzuar dhe presim: nga cila çarje do të dalë merimanga për të thithur gjakun tonë.“
Dhe ashtu ndër vite pyetja mes të shumtave, ajo pyetje, që më ka urdhëruar zhurmërim në veshët e mi ka qenë: Ku dhe kur gabuam gjatë të ashtuquajturit "tranzicion" për të arritur në këtë pikë - se Shqipëria është në fund për sa i përket të ardhurave, lirisë së fjalës etj., megjithë dërdëllisjet që dëgjojmë nga qeveria?
Dhe kështu shkoj më thellë në vite leximesh. Diku kam ndeshur me një shkrim të bërë vite më parë. Shkrimi është i tillë në thelb. Ka një përrallë për otomanin e zgjuar dhe budalla. Otomani budalla, duke parë kupolën e një kishe në Ballkan, bërtet: "Rrëzojeni tempullin e Kaurit, që të mos mbetet një gur mbi tjetrin!" Dhe kisha prishet. Dhe turku i zgjuar hyn në të mbi një kalë të bardhë dhe thotë: "Këtë kishë të bukur kthejeni në xhami!" Hungarezët dhe çekët bënë si turku i zgjuar: ata mbajtën gjithçka të mirë që ishte ndërtuar në socializëm, e shkelën dhe vazhduan. . “Ne” bëmë si otomani budalla: shkatërruam çdo të mirë dhe tani po rënkojmë nën rrënojat e socializmit. Kjo nuk na mjafton, ndaj vazhdojmë tani. Çdo qeveri e ardhshme mohon me forcë gjithçka që ka krijuar ajo e mëparshme, opozita mohon me forcë gjithçka që bën qeveria aktuale, etj. Duhet të jesh shumë budalla dhe shumë i keq që të mos shohësh dhe të mos njohësh të mirën e krijuar nga rivali, kundërshtari, madje edhe armiku. Mosmarrëveshja mes partive, mosmarrëveshja mes personaliteteve, opozita totale e pakuptimtë, e rraskapitur dhe e përçarë dhe pa qëllim - kjo do të na shkatërrojë.
Comentários