Liberalizmi, neoliberalizmi dhe kriza

Minush M. Hoxha

(Përpelitje në të menduar dhe në të shkruar nga ekonomia e jurisprudenca)

2) Nga Liberalizmi deri të Neoliberalizmi dhe Kriza

Opinion

Një parafolje për motivin e shkrimit

Në hyrje të këtij shkrimi do bëjë disa pyetje për të sqaruar motivin se përse një pune me kaq përgjegjësi i hyra si një joprofesionist. E vërteta është se kisha një bazë diturie që kisha mbërrijtur duke studjuar me përkushtim Ekonominë Politike /këte-e mendoj-se e pata korrektivin më të mire të mënyres së të menduarit/, Sistemin Ekonomik dhe kisha një interesim të pandërprerë për të përvetësuar sa më shumë nga fusha e ekonomisë dhe shkenca për te. Një kohë kisha lexuar dhe historinë e ekonomisë botërore, kurse gjithnjë dhe më shumë vëmendje artikujt gazetaresk në faqen për ekonomi të “Koha Ditore” etj., korrespondencën e Marksit e Engelsit me personalitete të kohës në lidhje me ekonomi e filosofi, dispenca të ndryshme /nga fusha e finances, organizimit në ekonomi, marketingut, turizmit etj./, fragmente nga “Ngritja dhe rënia e fuqive të mëdha botërore” fenomene këto që autori Pol Kenedi i lidhte pikërisht me ekonominë/, dhe shumë të tjera. Nuk isha me hall që rrethines tu shprfaqja si i dijtur por duke e pranuar të saktë mendimin filosofik të Marks-Engelsit të dhënë në “Manifestin e Partisë Komuniste” /e kisha lexuar që në v. e IV të Gjimnazit/, kisha akceptuar të kuptueshëm determinizmit e ekonomisë mbi vetëdijen shoqërore. Nisur nga ky parim që deri më tani, asnjë çirrje e cilitdo autor sado konjukture të ketë qenë në rastin e dhënë- nuk ia doli tar rëzojë vërtetësinë dhe fuqinë e tij. Kjo do shihet dhe në vijim të shkrimit.

Mbështetur në këto, doja të dija më me saktësi se ç’trajtim do ketë dhe a do kalojë në pazarin botëror ideja e shtetëformimit të Kosovës, a do ingranohet në hesapët e forcave që do e shtyejnë drejtë sëndertimit dhe nëse po cili ishte interesi. Sepse, varësisht nga ingranimi i tillë, një shtet është i qëndrueshëm ose jo.

Përveç kësaj, kisha interesin të mësojë nëse bota në dyqind vitët e fundit ishte kryekreje kreacion Hebrait-/Rotshlidet, Rokflerët etj./ sikur pretendohet e thuhet në shumë shkrime - pa marrë parasyesh nëse janë nga fisi turkomongol nga rrethina e Liqenit Kaspik ose nga vetë Jerusalemi dhe pa natyrshmërinë imanente të qenies njerëzore, apo, ata, falë një sgjuarësie natyrore të tyre, historikisht të pranuar- duke depërtuar thellë në të kuptuarit e natyres së njeriut dhe duke e interpretuar drejtë ate dhe nevojat e tij- kanë vajtur vijës së përparimit dhe mbrojtjes së tij. Në përpjekje për të shpieguar këto, kam provuar që ta vendosë në kontekst objektiv dhe rastin e Kosoves.

Këto dhe të tjerat që dalin nga ky shkrim dhe logjika e tij si dhe faktin se në te ndofta nuk ka një sistematizim çfarë do duhej t’a kishte, le ti gjykojë ai të cilit i bie në dorë ky shkrim…

Nocioni i libreralizmit dhe esenca e tij

Që të kuptohen gjërat mirë, anise kam pak droe nga gjatësia, e konsideroj të nevojshëm që në hyrje të këtij shkrimi të jipet një histori e shkurtër më tepër me karakter informativ / them e shkurtër se për kte çështje ka një numër shumë i madh shkrimesh / se si u arrit deri te fenomeni i neoliberalizmit/.

Dhe për ta arritur sa më lehtësisht të të kuptuarit e neoliberalizmit, më pare sipas rendit logjik të gjërave, duhet parashtruar shpiegimin e duhur se ç’farë kupton liberalizmi. Në lidhje me këte, është e nevojshëm të paraqitën mendimtarët kryesor, citatet e shkrimeve të tyre gjithnjë duke patur parasyesh se ky shkrim ka një ambicie modeste në pasqyrimin e gjërave. Ka për qëllim që të jep një pasqyrë paksa më të gjerë të ecjes nga liberalizmi deri të neoliberalizmi e kriza.

Të shohim nga u duken dhe u nisen idetë për liberalizmin:

Liberalët e thonë se idetë e tyre zvarriten që nga Humanizmi e Renesansa dhe Revolucioni në Britaninë e Madhe në v.1688. Mirëpo, lëvizjet e para gjerësisht të pranuara si “vertetërisht liberale“ i gjejmë në Iluminizmin në veçanti te filosofët në Francë ( Ruso, Volter, Didro, Monteskje dhe lëvizja për pavarësi në kolonitë amerikane).

Kto lëvizje i janë kundërvënë monarkisë absolute dhe merkantilizmit dhe për herë të parë kanë instaluar konceptët e të drejtave të individit dhe sundimit të së drejtës dhe rëndësinë e drejtimit me shtetin nëpërmjet të përfaqësuesve të zgjedhur.

Mendimet dhe mendimtarët kryesor të liberalizmit

Pas ksaj hyrjeje fare të shkurtër për historinë e liberalizmit e cila-sikur u tha dhe më lartë- ka një trajtim shumë të gjerë në filosofinë e shkrimet e kohes, duke nënvizuar se ai aspekt i liberalizmit nuk është objektiv vështrimi në kte shkrim, do vazhdojmë me Skotlandezin Adam Smit - një ndër mendimtarët kryesor të lesefer ekonomisë /ndërhyrjes minimale të shtetit në punën e tregut të lirë/.

Ai mendon se individet mund të formësojnë qoftë sistemin moral apo jetën ekonomike pa u drejtuar nga nevojat e shtetit, dhe që përmëtepër, më të fuqishmët do të janë ato kombe të cilat individët e vetë i lënë të zbatojnë iniciativat e veta. Ai e mendon se tregu i parregulluar /i egër/ vetë natyrshëm rregullon nëpërmjet vendimeve individuale të individëve.[1]

Kjo ide e A. Smith /që përndryshe e bëri të famshëm/ tregon se si kinse sistemi tregor kaotik posedon logjikën e brëndëshme dhe i përkulet rregullacionit të ashtuq. dores së padukshme të tregut. Sikur e thoshte për ilustrim dhe konfirmim të këtij mendimi: ”Të mos presim vaktin e darkes nga babaxhanllëku i kasapit, birraxhisë dhe ekmekxhisë, veç nga ruajtja nga ata e interesit vetanak. Nisur nga kjo, individët do të dijnë vetë se çfarë mund të shitet dhe do ta prodhojnë ate”.

Në përputhmëri me këte Smith ka qenë zëdhënes i tregtisë së lirë si në tregtinë e brëndshme ashtu dhe në ate ndërkombëtare. Vepra e tij ishte sulm i fuqishëm në konceptin e deriatëherëshem dominant të merkantilizmit, sipas të cilit, gjëja kryesore për një vend është sasia e arit në trezorët dhe sipas të cilit, shteti është i detyruar që të pëmirësojë bilancin tregtarë me intervencionizem të gjerë.

Në lidhje me këte do të jetë interesant mendimi i Vaclav Klaus[2]: kryetar kontrovers i R. Çeke dhe kryetar i përnjëherëm i UE që deklaroj dyshimin për ate se asnjë shtet nuk mundet e as që duhet të provoj të ndalojë krizën ekonomike. Sipas mendimit të tij, orvatjet që kriza të tejkalohet nëpërmjet masave administrative dhe të tjera ka poaqë kuptim sa “shërimi i gripit ose ftohjes”

“Nëse gripi nuk shërohet, do të zgjas një javë” e thot ai, “nëse shërohet zgjatë 7 ditë” ilustrativisht e ka shpieguar se ç’mendon për përpjekjet e Obamas, Braunit, Sarkozit e Merkel. Klaus mendon se kriza ka dinamiken e vetë të brëndëshme-dhe me këte mendim përputhet katërcipërisht me mendimin e Adam Smith- e cila thjeshtë nuk mund të çrregullohet, shlyhet ose të zbutet resp. “do marr hakun e vetë” dhe “të gjithë duhet të pranojnë këte”.

Përkundrejt mendimit se Smith ishte përkrahes bindes i liberalizmit, ai nuk e mohonte rolin e shtetit dhe mundësinë e veprimit në segmente të caktuara në dobi të shoqërisë.[3] „Fare pak duhet-thot ai duke aluduar në rolin e shtetit- që nga barbarizmi më i keq të arrihet deri te mirëqenia më e lartë, përveç paqjes, tatimeve të ulta dhe ndarjes së vyer të drejtësisë: të gjitha të tjerat i sjellë rendi i gjërave“

Të shohim tani se ç´nënkupton nocioni /fjala/ liberalizmi.

liber është fjalë latine- që kupton liri.

Duke u mbështetur në kte kuptim, liberalizmi paraqet emërtim të përbashkët për ideologjitë politike të cilat pretendojnë rregullimin shtetëror i cili ka objekiv lirinë sa më të madhe të individit të mbërrijtur nëpërmjet procesit demokratik nën mbrojtjën e shtetit juridik.

Një nga definicionet alternative, liberalizmin e veçon si ideologji qëllimi i së cilës është mbrrijtja e lirisë së individit në llogarri të barazisë shoqërore dhe stabilitetit shoqëror. Liberalizmi, në të shumtën ndahet në liberalizem ekonomik që pretendon angazhim sa më të vogël të shtetit në ekonomi /subjekteve u lihet liria e plotë e veprimit në veçanti ekonomike sipas parimit lesser faire-lesse passer [4]

Në plotësim të asaj që u tha më lartë do të shtoj se shteti liberal është mbistrukturë në kapitalizmin liberal në të cilin zotëron konkurrenca e lirë. Të gjithë bërësit ekonomik: kapitali, si dhe puna, kapitalistët dhe punëtorët, janë të lirë midis vetes. Kapitalistët nuk eksploatojnë përmes dhunës shtetërore, sikur ndodhte në rendet shoqërore të më parë /në skllavopronari e feudalizem përkundrejtë faktit se robërit kanë në duart e veta mjetet e prodhimit/. Marrëdhënia e eksploatimit vëhet formalisht juridikisht përmes kontrates, pa asnjë ndërhyrje të shtetit në atë marrëdhënie. Mirëpo, meqë borgjezia /kapitalistët/ janë pabarabitshëm më të fortë se punëtorët, atëherë ata u imponojnë kushtet ktyre dhe i shfytëzojnë ata , nga lindë një eksploatim i egër, me paga shumë të ulta, orar të punës shumë të gjatë dhe kushte të punës të pakënaqëshme./ - dhe

liberalizmin social- mospërzierja e shtetit në jetën private të individit[5]/.

Për shkak të temes me të cilën mirret ky shkrim, nuk do komentohet, s´paku jo gjatë, termi liberalizmi social/.

Duke bërë një kapërcim nga pjesa sipër e shkrimit, me bindjen se është dhënë shpiegim i thuktë për esencën e nocionit të liberalizmit-neoliberalizmit dhe se SHBA-të ishin-si fuqi ekonomike më e madhe në botë- vendi më i përshtatshëm për vështrimin teorik nga mendimtarët e kohës të cilët jepnin zgjidhje për dalje nga kriza e viteve 30-ta, në pjesën në vazhdim do ndalem më shumë pikërisht në SHBA-të.

Pra, sikur u tha-duke marrë parasyesh fuqinë ekonomike të SHBA- tashti superfuqia e vetme në botë dhe influencën e asaj ekonomie në ekonomitë e gjithë ruzullit / është një thënie ilustrative për rastin: po filloj të bjerë shi në SHBA-hapni ombrellat në pjesën tjetër të botes/ por edhe faktit se është pikërisht ajo në të cilin gjeti shtrirjen më të gjerë e më komode njëherë liberalizmi e më pas neoliberalizmi, e shoh të nevojshëm ti bëjë një paraqitje të shkurtër rrethanave në të cilat u zhvilluan ato

Ja se si në përpjekje për të diagnostifikuar shkaqet e krizes, e përshkruan një nga autorët gjëndjen në SHBA:

Edhe vetë libertarianizmi amerikan nuk është sikur ishte-thot ai. Ai i afrohet socializmit. Libertarianistët propozojnë koalicion me të majten. Hajek, për dallim nga Mise asnjëherë nuk ka besuar në „laissez-faire-in“ dhe në ”Rruga për në robëri” konfirmon se asgjë nuk i bëri më shumë dëmë liberalizmit se insistimi i marrë në parimin rigjid ”laisser faire” i disa liberalve. Hajek me entusiasem ka pëkrahur ate liber. Ai kritikonte socializmin, por nuk shihte alternativë në laissez faire-in dogmatik, por në intervencionizmin e matur e të balancuar të shtetit i cili, sërish në mënyrë inovative do ndërtojë ”besimin liberal”

E paraqitur në vija të shkurtëra, kjo do ishte pista nga e cila mbërrijtëm tek ky term i përçudtë si e quan autori Ivan Jankoviċ- „neoliberalizmin”-[6].

Neoliberalizmi-thot ai- është lancuar me qëllim ta bëjë të ditur kontrastin midis kinse liberalizmit „të vërtetë” dhe të pranueshëm të kohës së kaluar /Mil[7],Poper[8] etj/ dhe atij të rinjë të tipit Reganist-Theçerist i cili ngjallë modelin tradicional të lesefer shoqërisë nga shek. XIX, resp. kapitalizmit të „egër” dhe jo të rregulluar.

/ Për të dijtur se kush është Mil do jap të plotë citatin e Ser Ajzea /Isai/ Berlin[9] i cili e quan Milin socialist radikal humanist dhe si të tillë inspirimin kryesor ideor dhe poashtu si të tillë inspirimin kryesor ideator të „Nju Dillit” të Ruzveltit. Nga ana tjeter Poper, në librin e tij “Shoqëri e hapur” distancohet vendosmërisht nga liberalizmi klasik dhe angazhohet për sistemin të cilin e quan „intervencionizëm demoktratik”. Ai kritikon dhe Marksin që nuk sheh se objektivat e komunizmit mund të arrihen pa derdhje gjaku dhe revolucion me reformë paqësore dhe të socializmit njudil[10]./.

Është me interes për paraqitjen me të plotë të problematikes të jipet një citat që përmbledhshëm flet për liberalizmin, neoliberalizmin dhe krizën.

Ja mendimi: Ç’puqëshmëri historike /dhe ironi/: në 1873 ka përfunduar era e laissez- faire liberalizmit; kurse njëqindë vjet më vonë në 1973 ka përfunduar periudha e intervencionizmit shtetëror dhe ka filluar periudha e neoliberalizmit. Periudha bashkëkohore shënon krizën shkatrrimtare botërore financiare dhe ekonomike, në të cilën intervencionizmi shtetëror përpiqet të shpëtojë themelet e tundura ekonomike të ndërtuar sipas recetave neoliberalist.

Më tutje autori i analizes nga fusnota 4 e thot se e vërteta është se ishte fjala për një truk shumë të vjetër që datonte që kur e kishin aplikuar radikalet francez të shek.XIX për t’a mbrrijtur lavdinë në zbatimin e tij tek socialistët amerikan të shek. XX: duke promovuar idetë socialiste të centralizimit, të nacionalizimit dhe kontrollit politik mbi shoqërinë nën moton e „liberalizmit”. Në këte mënyrë-gjithnjë sipas të njejtit autor- majtistet radikal përmëtepër dhe komunistet e përbotur në Amerikë në vitet 30-ta të shek. të kaluar vetën e quajten „liberal” me shpresën se më kte rrotullim gjuhësor, do të fshehin nga populli amerikan /thelbin/ esencën totalitariste të ideve të veta që mohonin konceptin e lirisë të Kushtetutes amerikane. Dhe sot- plotëson mendimin ky autor- po të pyetesh amerikanet se cilët janë liberalet, ata nuk do i përmendin të vërtetët / Mise eHajek[11], Adam Smit etj/. pra asnjë që janë në përputhmëri me kuptimin burimor të fjalës liberal, por të tjerët-socialistet dhe egalitaristet[12] e deklaruar. Shembull. intervencionizmi Karterian /ish Prezidenti i SHBA/ do notifikohej liberal për dallim nga kryesisht liberalizmi ekonomik i tipit që ngjallë modelin tradicional të lesefer shoqërisë nga shek. XIX, resp. dhe kapitalizmin e „egër” të parregulluar Reganiantheçerist.

Meqë temë qëndrore është Kriza, atëherë të këthehemi nga ajo dhe të shohim si ndodhi ajo sipas autorëve të ndryshëm:

Shkaqet e krizes sipas autorit rus të panjohur

Sipas autorit rus [13] shkaku kryesor dhe i vetëm i krizes ekonomike botërore është stampimi i tepruar i valutes botërore – dollarit të SHBA.

Në vazhdim, për ta konkretizuar kte mendim ai thot:

Që nga v.1971 që kur dollari pushoj të jetë i lidhur për bazën nga ari që kanë SHBA, zu të stampohet në sasi të pakufizuar. Aftësia blerëse e dollarit sigurohej jo vetëm në SHBA, por edhe në vendet e të gjithë botes.

Nuk do të ndodhte asgjë sikur ato vende që mbështetnin dollarin, të kishin kontrollin e emsionit të dollarit. Kte të drejtë e kanë vetëm Rezervat Federale.

E ato /RF/ të SHBA /me fjalë të tjera Banka Qëndrore e SHBA/ është organizatë private të cilën e posedojnë 13 familje /resp. 20 banka private të SHBA/ dhe ate: Rotshildet[14], Rokfeleret, Morganet …etj./. Mbretëresha e Anglisë është akcionari më i madh/.

Besoj se është me interes që në këte vend në përpjekje , sa për të ilustruar fuqinë e familjeve /dinastive/ të përmendura më lartë- në veçanti Rotshildet të cilët autori rus i apostrofon duka ua dhënë një vend të rendësisë së dorës së parë, është provë adekuate të fusim dhe kte citat: Diktatori gjerman – hebraiti Ratenau shkruan: „Vetëm 300 vetë, prej të cilëve secili i njehë të tjerët, vendosin për fatin e Evropës. Ata i zgjedhin zëvendësit e vet nga shoqëria e tyre. Këta hebrenj gjermanë i kanë në dorë të gjithë mjetet dhe mënyrat që ta likuidojnë formën e qeverisjes në çdo shtet që nuk do të tregohet „mirënjohës”. Plain English, June, 1921.

Vijes së ktij mendimi vajti dhe e deklarojë vetë Robespieri- që bashkë me Mara dhe Danton, ishin figura qëndrore të Revolucionit Francez, i cili në fjalimin e tij të fundit dyorësh, më 26 korrik të vitit 1794 /pra fundi i shek. XVIII kohë kur Rotshildet shtrinin pushtetin e vetë gjithandej në Evropë dhe në SHBA/, ka zbuluar se revolucionin francez (si dhe të gjithë të tjerët), nuk e kanë udhëhequr francezët, por agjentët e huaj. „Unë nuk kam kurrfarë besimi të këta njerëz të huaj /allusion në ta/ të cilët fytyrat i kanë të mbuluara me maska patriotësh dhe të cilët mundohen që të tregohen republikanë më të mëdhenj se sa jemi ne… Këta agjentë të fuqive të huaja duhet të zhduken”.

Kte Robespieri duke mos mundur të vlerësojë fuqinë e atyre që guxojë t´i akuzojë e pagojë me kokën e vetë.[15]

Meqë sipas radhitjes së më lartë Rotshildet janë të parët, është më shumë interes të jipet një tabllo përmbledhëse se cilët janë Rotshildet-truri i neoliberalizmit dhe i ngjarjeve të tjera botërore më të mëdha.

E familja Rotshild niste historinë e vetë të lavdishme me kryefamiljarin Majerin i cili ishte një njeri intelegjent që mirrej me punët e numizmatikes nga çfarë edhe filloj pasurimi i dinastisë Rotshlid.

Po për lavdinë dhe rolin e familjës Rotshild në historinë botërore, në faqet e mëposhtme do paraqitën të dhëna më të gjëra.

Diç më konkretisht për ilustrimin e fuqisë ekonomike e politike që kishin familjet anëtarë të Rezervave Federale të SHBA, duke i trajtua të nevojshme në këte pjesë të shkrimit, do të paraqitet në vijim në trajtën e citatit.

Marksizmi, globalizmi, mondijalizmi, rendi i ri botëror, liberalzmi–sipas V. Singjeliq [16] /mund ti fusim ktu dhe revolucionet më të mëdha të dy shekujve të fundit dhe luftrat botërore/ janë vetëm eufemizma për nocionin që parashtron imperatoria e padukshme e familjes Rotshild..

Rotshildet nuk vdesin, vetem shkojnë e futen në histori e në vendin e tyre pavërejtshëm të vijnë bijtë dhe nipërit. Kshtu vajti padroni i vjetër Jakob e në vend të tij ardhi Natan që mban emërin e kryedinastisë /shek.XIX/.

Familja Rotshild ka guvernatorët e vetë, premierët, ministrat, mbikëqyrësit të cilët përkujdesen që të gjitha të shkojnë sipas planit të madh.

Kshtu e thot autori i përmendur, por sipas shumë mendimeve të tjera /dhe kjo konfirmohet me një literaturë të panumrueshhme/, ata kanë një peshë historike dhe parasegjithash ekonomike e cila del jasht kornizes biografike të dhënë nga autori.

Familja Rokfeler

Të paraqesim tani në vija të shkurta familjen e dytë të rendësishme që drejtojnë me RF të Amerikës që të mësohet se cilët janë Rokfelerët: Themeluesi i dinastisë, është Xhon D. Rokfeler, Në pronësi të tyre është Firma e vajgurit më e madhe në botë „Ekson”, që nuk është profesion kryesor i Rokfelerëve se ata kanë dhe bankat më të njohura sikur janë Siti Bank dhe اejz Menheth Bank, e cila sipas kërkesave zë vendin e tretë në botë,. e sipas ndikimit zë vendin e parë. Banka më e madhe në botë është Bank of Amerika. Momentalisht اejz Menheth Bank ka më se 60 mijë banka - filiala në botë, bile edhe në Bashkimin Sovjetik (në Moskë).

Në vazhdim autori rus e thot: Biznesi kryesor i tyre është stampimi i parave botërore. Që ta mbrrijnë kte Rezervat Federale kanë harxhuar disa dhjetëvjetësha kohë më saktësisht plotë një shekull. Rezervat Federale janë krijuar në v.1907

Dhe ç’bënë RF pas themelimit të tyre. Natyrisht që pas vlerësimeve shumë të lartësuara shkencore e profesionale nga ekspertët më të njohur të kohës, nisen me sëndertimin e parametrave të paracaktuar.

Bënë që nga v.1971 deri në v.2008 vëllimi i mases së dollarit në botë të rritet disa dhjetëra herash duke tejkaluar shumë herë masen reale të mallërave në botë. Dhe kjo nuk ndodhi rastësisht.

Një gjëndje e tillë për arsye të dijtura, i konvenonte Fondit të Rezervave dhe vetë SHBA. Më saktësisht, SHBA krijojnë 20% të të ardhures botërore, /ose 15% sipas disa treguesve tjerë/, kurse SHBA participon me 40% të shpenzimit botëror. Ky dallim i përqindjes së shpënzimit bie në ngarkesë të dikujt tjetër por jo të SHBA . Në përputhmëri me mendimin e mësipërm dhe për ta ilustruar ate të përmendet fakti se sidomos që nga v. 1971 resp. gjatë 37 viteve të fundit, në masen më të madhe SHBA nuk jetojnë në përputhmëri me mundësitë e tyre por në ngarkesë të botes tjetër.

Logjikisht se në kte rast vie deri të një shpërndarje gjigante e pasurive botërore në dobi të SHBA.

Ja një shëmbull që ilustron efektet që ka krijuar neoliberalizmi si pasojë e logjikës së tij resp. e politikave monetare financiare të RF të SHBA.

Një statistikë për pasojat ndaj të varfërve të neoliberalizamit

Sipas raportit të Sekretarit Gjeneral të KB Kofi Anan në v.2002, të gjithë netto transferet të mjeteve finansiare në vendet në zhvillim kanë qenë negativ. Me fjalë të tjera, paraja u mirrej të varfërve dhe u jipej të pasurëve. Diskrepanca midis të pestes së popullësisë së botes nga maja dhe të pestes së popullësisë nga fundi ishte

30:1 në vitët.60-ta,

60:1 në vitet 90-ta dhe

74,1:1 në vitin 1999.

Pasuria e tre më të pasurve në botë tejkalonte brutto prodhimet nacionale të të gjitha vendeve të varfëra të botes me mbi 600 mil banor,

1% e më të pasurve ka të hyrën më të madhe se 57% të të varfërve.

Do e shtojmë dhe kte shëmbëll në plotësim të të dhënave të mësipërme:

„ Është interesant- thot autori kroat (i cili, shihet kjartë ka një mendim kritik ndaj neoliberalizmit dhe për shkaqe të dhëna sipër e kundërshton ate)_- se, pikërisht shtetet të cilat nuk u janë përmbajtur recetave neoliberalist sikur janë - Kina e Vietnami, më se shumti kanë profituar, ndërkaqë-që është gadi qesharake- ata që u janë përmbajtur, janë kthyer edhe prapa dhe janë shumë largë nga suksesi sepse kanë shkallë të ultë gadi të papërballueshëm të rritjes“[17].

Duke lexuar citatet e dy autorëve sipër bëhet pyetja: çfarë pikëpuqje ka midis mendimeve të tyre?

Njëri bënë fajtor RF të SHBA e tjetri neoliberalizmin. Por që të dy gjejnë përgjegjës SHBA dhe brënda tyre familjet-dinanstitë e përmendura.

Në vazhdim do jipen akoma shëmbuj e mendime në ilustrim të kësaj.

Përpjekjet për evitimin e krizes

Në përpjekje për ti hikur katandisjes nga kriza që e shkakton stampimi i dollarit, Brazili,Rusia, India dhe Kina, katër shtetet në ngritje /sipas inicialeve të tyre të quajtura BRIK/, pjesëmarrja në ekonominë botërore e të cilave është rritur nga 16 në 22 përqind, planifikojnë zvogëlimin e varshmërisë nga dollari amerikan me ate se një pjesë të reserves shtetërore do ta ruajnë në valutë të atyre shteteve[18].

Autori nga kjo fusnotë ( duke iu referuar të dhënave nga FMN), për gjigantët që po lindin jep kte informacion:

Fuqitë ekonomike në zhvillim pra BRIK për vetëm 10 vite kanë dyfishuar pjesëmarrjen e vetë në prodhimtarinë botërore nga 7,5 në 15,4 %, kurse në v.2008 GDP-Gross Domestic Product- BPV-Brutto Prodhimi i Vendit (në dollarë amerikan) ishte:

Brazili ( 190 mil. banor) 2,0 bilion dollarë, [19]

Rusia (143 mil.banor) 2,3 bilion dollarë,

India (1,1 miliardë banorë) 3,3 bilion dollarë dhe

Kina (1,3 miliardë banorë), 7, 9 bilion dollarë.

Sipas kësaj renditjeje ato shtete kishin kte rritje ekonomike

Brazili-3,3%,

Rusia-7,0%,

India-7,0% dhe

Kina-9,75%,

BPSH për kokë banori në v.2007 ishte sipas renditjes së mëlartë:

Brazili-6..938 ,

Rusia-9.075,

India-942 dhe

Kina-2483 dollarë(burimi i të dhënave Fondi Monetar Ndërkombëtar)[i].

Por shëmbëll i mësipërm që realisht tani po ndodhë në botë- thot autori sipër, nuk është karakteristik vetëm për v.2002 të cilit i referehohen të dhënat. Gjëra të tilla nuk është që nuk janë parë gjatë historisë e që nuk janë përshkruar në kallzime. Psh. Ndërrimi i aktivave për paranë fantom që është analog me rastin kur migrantët /të bardhit/ kishin blerë nga indianet vendas Menhetnin për 24 dollarë.

Të bëjë tani një ndërhyrje. Autori rus jep shpiegime të thjeshta, logjike e të kuptueshme, e meqë mendimi i tij është i pranishëm në pjesën më të madhe të shkrimeve kur është fjala për shkaqet e krizes botërore, atëherë del e natyrshme që të citohet dhe më tutje, me plotësim të ndonjë citati a komenti të autorëve të ndryshëm duke provuar me arbitrim krejtësisht modest timin.

Mendimet pro e contra të mendimtarëve qofshin ata filosof, economist a të ndonjë fushe tjetër shkencore të paraqitura më lartë në këte shkrim, ato konstelacionet që ridhnin nga ato, më bënë që z. Agon Hamzain të mos e lë anash (sado që mund të duket e pa lidhje dhe një si ndërhyrje pa kohë), e as vështrimin e tij ngacmues sepse, ishte kundrimi i tij nga vështrimi botuar në “Koha Ditore” i vlerëshem për një konsideratë të veçantë dhe shtys që më nxiti t´i hyj kësaj pune pa shpresuar se do dale shkrimi kaqë i gjatë.

Agon Hamzai, Besnik Pula dhe të tjerë në lidhje me neoliberalizmin dhe pasojat nga aty

Z. Agon Hamzai ka bërë një vështrim në “Koha Ditore” që detyron një meditim më intensiv.

Aty-sikur e mendoj unë--nuk tenton ti bëjë një vështrim teorik neoliberalizmit si teori e edhe më pak hulumtimin për gjetjen e zgjidhjes së krizës botërore financiare që e shkatojë ajo. Më në fund-siqë më dukej- ai synonte që nëpërmjet një vështrimi gazetaresk gjithësesi të shkurtër të shtrirë në një hapësirë edhe me të ngushtër gazete, duke dhënë përmes mendimit të vetë në te dhe konstanta të veta të caktuara për krizen botërore, ta paraqes ate, shkakun, pasojat për të varfërit, pozicionin e Kosoves ndaj krizes, gjëndjen në të Majten[20] dhe rrugëdaljen për të varfërit. Ai vetëm ecte rruges së gjurmëve të filosofëve të kohes dhe përmes një titulli mjaft sinjifikativ „solidariteti si e vetmja mënyrë” deshi të paraqes shqetësimin e vetë. Po solidariteti të cilin e trajton në vështrimin është preoukupim në përmasa shumë më të gjëra dhe ai-përmes vështrimit të vetë po dhe citateve të autorëve të tjerë që do jipën në vazhdim të shkrimit, ka gjithandej botës.

Tani të bëhet pyetja: i motivuar moralisht e i ndikuar fuqishëm nga një humanizëm i veçantë ( po edhe i dijshëm se thellimi i “kontrastit shoqëror” nuk është vetëm çështje humanizmi por çrregullim raportesh shoqërore me efekte shkatrrimtare) u nis rruges së drejtë dhe a ia doli?

Në fakt i ka përcaktuar vetes një objektiv sa njerëzor poaqë problematik me faktin se, duke e parë „impotente” të majten lancon një thirrje për solidaritet ndaj të varfërve pa i përcaktuar një adresë konkrete ku do ndalojë dhe ku do kërkojë që të gjejë derman.

Kjo nga shkaku se është pak më tepër se iluzore të shpresojë z. Hamzai të personat që ai në thojza i quan „menaxherë që spekuluan pamoralshëm në tregun e aksioneve” sepse, ata jo që nuk janë majtist /shëmbëll klasik i kundërshtisë të atij koncepti po edhe të ishin do ishte e kot/ po çështja e të varfërve është me tamam një çështje nonsens për ta. Më në fund vendimet i marrin Rotshildet, Rokfeleret etj./.

Të përkujtojmë citatin e më lartë i cili provon të vërtetën se, duke marrë në kompetencë stampimin e dollarit, atyre nuk iu intereson kush bënë ligjet, që dm.th. se me vetë ate fakt futën në grusht pushtetin dhe bëhen fuqia kryesore jo vetëm në SHBA/.

Të shpiegojmë tani problemin me „menaxherët që spekuluan…” dhe besoj që duke e bërë kte do paraqesim esencen e gjërave.

Të vazhdojmë me ricitimin e autorit rus i cili edhe konkretisht po edhe nëpërmjet të alusionit ka në shënjestër ideatorët e Rezervave Federale:

Nëse ka një person privat-pyet ai-/ e ka dhe dihet kush është / dhe ka të drejtë të stampojë dollarin /dhe ai person e stampon - ja se ç´kompetenca kanë ata të RF/, që mbështetë ekonominë e tërë botës / dhe kjo dihet mirëfilli/, atëherë ai po nuk është shënjtëri i tipit të Nënë Terezes, e bankarët e RF nuk janë shënjtëri, atëherë thjeshtë je i detyruar të stamposh dollarin sepse kjo të jep mundësi fantastike.

Në kte rast të varfërit-sikur u tha më lartë-nuk janë kryegjëja e problemit- dhe kjo dihet. Ka një tjetër shumë më të madh për ta- pasurimi i pakufishëm dhe më shumë se kjo e nëpërmjet të kësaj, ambicie e tyre nuk është vetëm pasurimi por edhe përmbushja e profecisë judaiste e cila do përfshihet në shpiegimet më poshtë këtij shkrimi.

Lë të theksojmë përgjigjën e më poshtë të paraqitur të Natanit-birit të vetë.

Është e mundur se ata nuk e deklarojnë kte, por e vërteta është se kjo ndodhë.

Kjo dhe është arsyeja e krijimit të RF, për kte dhe është punuar që dollari të bëhet valutë botërore: prodhimtaria e dollarit është jotja, dhe kjo është dhe vetëm mall i vetëm yti në botë. Me ç´rast edhe malli më i pagueshëm në botë. Sipas të hyres ajo tejkalon të gjitha mënyrat e tjera të fitimit të parave. Narkotiket, prostitucioni, tregëtia me armë, janë thjeshtë vetëm një argtim kriminal në krahasim me mundësitë që jep stampimi i dollarit.

Në kte të drejtë /në stampimin e pakontrolluar të dollarit nga askush sipas urdhërit të FR/- është shpënzuar një energji gjigante e intelektit /trurëve shumë të mëdhenjë/, fuqi shumë e madhe, të holla dhe shumë vite në punën e mundimshme dhe për kte janë organizuar disa kriza dhe disa luftëra botërore /ka një konfirmim e besoj me paragjykime e për shkak të ksaj të thjeshtësuar nga Ivona Zivkoviċ se kryetarët amerikan A. Linkoln dhe Gj. Kenedi kur deshën të bëjnë reformat monetare që të kthenin emetimin e parasë në suaza të institucioneve shtetërore, psuan nga atentati dhe reformat u ndalen/ .

“Menanaxherët e papërgjegjëshem”

Të shkojmë më tej me shpiegimin e „menaxherëve shumë të papërgjegjëshem”

Stampimi i dollarëve ishte i nevojshëm për t´u pasuruar. Për ato para virtuale mund të blihet pasuria likuide plotësisht jovirtuale /kompanitë, fabrikat, ari dhe aktiva të tjera/. /sipas mendimit të autores I. Żivkoviċ[21] pavarësia e Kosoves është interes i Rotshildëve, sepse ka rezerva grandioze të plumbit, zingut, arit me interes thelbësor për kompanitë xehetare dhe minerare të cilat në situaten e tillë /pra të pavarësisë së Kosoves/ do të kishin hapësirë të lirë për marrjen përsipër të pasurisë xehetare dhe resursit energjitik. Në ndërkohë Kompania Arferon ka blerë Kombinatin Metalurgjik Feronikël që posedon disa mihje sipëprfaqësore. Alferon është pronë e tre biznesmenve kazakistanas nga të cilët, një nga ata është Hazar[22]- Aleksandër Mashkeviq i cili edhe është kryetar i Kongresit Judaist Euroaziatik. Në Kosovë është prezent dhe Korporata Global Stil e cila ka blerë Fabriken Lamkos nga Vushtria. Përmëtepër dhe biri më i ri i Jakobit Natani (1971) ka trashëguar Gjeterinë Arkeologjike të Butrintit në Shqipëri.

Familja Rotshild

Meqenëse, Rotshildet janë “spiritum Movens” të RF të SHBA, e trajtoj të duhur që në këte pjesë të shkrimit të parashtrojë ate që nisa në faqen 6.

Majer /në hebraishte Amshel/ - Rotshild / shqip- mburojë e kuqe/ kryefamiljar i një familjeje hebraite në Frankfurt të Gjërmanisë në gjysëmshekullin XVIII. Kishte patur pesë djem që i kishte shpërndarë gjithandej Europes: Salomoni në Vien, Karli në Napoli, Natani në Londer, Xhejmsi në Paris dhe i pesti Amshel në Frankfurt. Ata dhe pasardhësit e tyre për më pak se 200 vite kishin përkulul dhe nënshtruar Përendimin, me çfarë kanë vënë themelët e ” Pax Judaica”( Dejan Luċiċ, me kte kupton dhe emërton Mbretërinë e Hazarve-Wikipedia-Enciklopedi e Lirë)

Që nga marrja me punët e numizmatikes të Majerit- babait të pesë djemëve të vetë në Frankfurt por edhe nga tradita, njohuritë mbi vlerën e parasë dhe të përdorimit të saj vajten shumë largë. Se sa e dinte rendësinë e kësaj, e ilustrojmë me një shëmbëll /prandaj dhe u bëmë shtyllë kryesore e RF/. Një nga ata e tha: „Më jepni të drejtën t’i stampojë paratë e një shteti, e pastaj nuk më intereson se kush i bënë ligjet e tij” [23]

Hebraitet dhe muslimanët sipas revistes boshnjake në Zvicer

Për ta plotësuar pasqyren më të dhëna mbi Hebraitet paraqes një statistikë nga një revistë e emigracionit boshnjak në Zvicer e cila kundërshton paragjykimin e autorëve të caktuar në kte shkrim. Aty thuhet:

Hebraitët kanë këte populacion të paraqitur numrikisht:

Në SHBA-7 milion;

Në Azi 5 milion;

në Evropë 2 milion;

në Afrikë 2000;

Tërësishtë: 14 milion.

Muslimanet:

Azia, Lindja e Afërt:1 miliard;

Afrika 400 milion;

Evropa 44 milion;

Amerika 6 milion.

Tërësisht: 1,5 miliard.

Sot, 14 milion Hebrait janë më të fuqishëm /të aftë/ se 1,5 miliard musliman.

Venësit në lëvizje të civilizimit të sotëm nga Hebraitët: Alber Einstein, Sigmund Freud, Karl Marks, Paul Samuelson /nobelist i cituar dhe më lartë/ Milton Freidman.

Të arriturat medicionale: Benjamin Ruben: Vaccinating Needle /vakcini me gjilperë/; Jonas Salk: Polio Vaccine /vakcinimi i shumëfisht/; Gertrude Elion: Leukemia Drug /ilaçi për leukemia/; Baruch Blumberg: Hepatitis B /verdhëza B/; Paul Ehrlich: Syfilis Drug /ilaçi për sifilis/; Elie Mechtnicoff: Neuro muscular /neuro muskulari/; Andrew Schally: Endocrinology /endokrinologji-sëmuarjja e sheqerit/; Gregori Pincus:Contraceptiv Pill /pillulla contraceptive/; G. Walod: Understanding of Human Eye; Stanley Cohen: Embriology /embrilogjia/; Willem Kloffcame: Kidney Dialysis /dializa te fëmijët/;

Nobelistet: Në 105 vitët e fundit 14 milion Hebrait kanë fituar 180 çmime të Nobelit e 1,5 miliard musliman 3 çmime.

Zbulimet që kanë ndryshuar historinë: Stanlye Mezor: Microprocessing chip; Leo Sziland: Nuclear Chain Reactor; Peter Scullc: Optical Fibre Cable: Charles Adler: Trafical Light; Isador Kisee: Sound Movie; Emil Berliner: Telephone Microphone; Charles Ginburg: Video Tape Recorder:

Biznes me ndikim botëror: Ralph Lauren: Polo; Coca-cola /nuk shënon emëri/ Levi Strauss: Levis Jeans; Hovard Shultz: Starbucs; Sergye Brin: Google; Michael Dell: Dell Computers etj.

Diplomatët-politikanët me ndikim: Henri Kissinger, Richard Levin, Alan Greenspan, Josef Lieberman, Madeleine Albrriht, Casper Weinberger, Maxim Litvinov, Benjamin Disrael /përmendet dhe më lartë/ Yvgeny Primakov, Bruno Kreyski e të tjerë që për shkaqe praktike nuk po i paraqes.

/Guxojmë të na shkoj nëpër mendje se mos dhe te ne, në Kosovë pra, kemi biznesmen që duke shndërruar pasurinë të ashtuquajtur shoqërore në private ku kishte abuzime drastike për të ulur çmimin e që në një mënyrë të pavërejtshme ishte veprim në frymë me konceptin neoliberalizmit të nxituar /gjithëçka të privatizohet sikur kishte vepruar M.Theçer të Hekurt-në pjesët e mëposhtëm do komentojnë insistimin e Lumir Abdixhikut për privatizim pa kusht e të shpejtë të tërë pasurisë së Kosovës dikur shoqërore/ /, përmes tenderëve me valuta të huaja blenë pasuritë e Kosoves, pa pretenduar të themi, nga janë dhe çfarë janë ato para. /Bodrumi i verës në Rahovec i dyti në Ballkan për nga kapaciteti për mbushje: me 5 mil. litra venë në fuqi dhe me 170 hektar tokë: hardhi, ndërtesa administrative, bodrum etj. është shitur për 11 mil.euro/[24]/

Po intelektualistëve /trurëve shumë të mëdhenjë/-vazhdon autori- u nevojitet një trup shumë i fuqishëm, por jo thjeshtë shumë i fuqishëm, por më i fuqishmi në tërë botën. Dhe ky trup janë SHBA. Nga ky shkak pa dhimbësuri dhanë të holla që ai trup të ketë armatën më të fortë në botë me popullin më të imtë.

Për kto shkaqe, vazhdimisht kanë dhënë /paguar/ para plotësuese, ato të cilat nuk i ka realizuar ekonomia amerikane, i jepnin mallëra të cilat qyetataret e SHBA përndryshe nuk do të mund t´i blinin.

Mjete të konsiderueshme janë shpënzuar në sigurimin e kredive „të pranueshme” në kuptim „ti akoma nuk ke realizuar asgjë, por tashmë të kanë dhënë shtëpinë, auton etj”.. Ç´është e vërteta, me detyrim që për kthimin e kredisë duhesh punuar 30-40 vite. Të lejosh e të japesh gjithë kto kredi që përbëjnë shuma grandioze, ishte e mundur vetëm në llogarri të stampimit të dollarit pa mbulesë. N´atë rast ata që janë në hije / pronarët e RF /, shumë mirë e dinin se marrësit e atyre kredive nuk do i paguajnë kurr në tërësi, sepse do filloj etapa e „gryrjes /t’hollimit/ së kontrolluar të dollarit dhe gjithëçka do ndërroj dhe në kte kuptim, dollari do bie.

Por kjo do ndodhë më vonë. Kurse deri atëherë, në v.1970-ta,1980-a,1990-ta- gjithëçka shkon vaj, deri te gryrja e kontrolluar, ka kohë.

Shkarazi shpesh dëgjoj –thot autori rus- se si shumkush me të keq e thonë:

Ajme! Dollari do bie, ekonomia e SHBA do rrëzohet dhe ky do jetë shkatrrim i tyre. Një gjë duhet kuptuar mirë-truri në të vërtetë nuk qanë kokën për trupin.

Truri krijoj për vetën trupin por ai nuk është pazgjidhshëm i lidhur për te, ai mund të krijoj edhe disa të tjerë. Truri kurr nuk humbët, dhe nuk e ka të vështirë që një nga trupat ta vdes ose fuqimisht ta dobësoj.Po pra, truri është vetëm pjesërisht në SHBA, pjeset e tjera i gjënden në Angli, Francë Itali etj.

Tashti truri në vend të një trupi krijon edhe të tjerë- boten shumëpolare. Do vijnë Kina, Brazili, India. Një nga trupat e rinjë do të jetë Rusia që mund të jetë si një Lidhje /federatë/ me Bjellorusinë, Ukrainen e ndofta dhe Kazakistanin…

Në forcimin që paraqëndron të Rusisë, fatkeqësisht, nuk ka asnjë meritë të Rusisë…se është një trup që e zgjodhë truri.

Do vazhdoj më tutje dhe pikërisht me RF.

Që emisioni i dollarëve pa mbulesë të mos ngulfas tregun e mallërave dhe t´mos shkoj nga t´hollimi /gryerja/ i dollarit- gjë që do ndodhë domosdoshmërisht- nëse në botë ka në qarkullim konsiderueshëm më shumë se mallëra, mendjet gjeniale të pronarëve të RF kanë përmenduar mënyra të veçanta të lidhmërisë për nga efikasiteti-ngrirjen e mases së konsiderueshme të dollarit në mallërat virtuale.

Si ndodhi kjo:

Paraqitja e tregut virtual[25]

Parasegjithash për kte është shfrytëzuar tregu i fondeve. Nga ai normal, është shndërruar në shkallë të konsiderueshme në virtual. Fakt se akcionet e kompanisë kanë vlerën e vetë. Por vlera kryesore dhe e vetme investive e akcioneve në tregun normal përcaktohet me të hyren e firmes resp. me mundesinë që të fitohet e ardhura në trajtë të pjesës të së ardhures së firmes, që u jipet akcionarëve. Po, kshtu qëndron puna me tregun normal fondor.

Në tregun fondor virtual gjëndja është më ndryshe. Do t´u shpiegohet se fitimi ka një rëndësi terciare. Ata 2, 3, 4% ose 5% që i fiton korporata dhe shpërndarja midis akcionarëve të asaj të hyre nuk kanë një rëndësi të posaçëm.

Kryesore është-rritja e kapitalizimit dhe sipas kësaj rritja e vlerave të akcionit. E rëndësishme është të rritet vlera e Paketit tuaj të akcioneve. Ky është burimi kryesor i investitorëve. Në të vërtetë ktu është pika kryesore e mashtruesve. Dhe nuk duhet shqetësuar që midis tyre ka njerëz shumë të fuqishëm dhe të mençur. Në të vërtetë ata mashtrojnë aqë sa ne duam që të na mashtrojnë.

Në tregun virtual ndodhë kjo:

Një biznesmen ka fituar një ose më shumë miliona dollar. Mendon nga të investojë të hollat: psh. të ndërtojë fabrikë të re. Ai duhet të paramendoj prodhim kualitativ, i cili pranohet nga tregu, të gjejë tokën për objektin, të ndërtojë vetë fabrikën, të fus në punë me pagë punëtorët, t´i aftësojë, të blej lënden e parë , të prodhoj produktet, t´i reklamojë etj. Kjo është një investim i madh i punës, kohes, nervave, dhe si rezultat do të ketë disa përqindje për të hollat e deponuara. Me at rast duhet që punën dhe fuqinë t´i deponojë përditë, çdo muaj e çdo vit. Dhe mu ktu paraqitet alternativa: tregu fondor i „ëmbël”. Nuk duhet fare të punohet. Duhet vetëm të jipen të hollat dhe paketët e blera të akcioneve çdo vit do të rriten, resp. ty do të të vizatohen çdo vit nga 10-15% në çmimin fillestar. Pa dhimbje koke, pa humbje të veçanta, të fuqisë, energjisë dhe të mendjes…

Për organizatorët e fondeve virtuale të tregut kto që u thanë /ndonëse për shkak të hapsires pak të shkurtuara, por pa dëmtuar kuptimin/ është më rëndësi sepse llogarria shkon në dhjetra trilion dollar.

(Meqë kjo kolumne ka një gjatësi më të madhe, paraqitje në gjuhën shqipe e saj në tërësi, më duket e tepërt prandaj, në vazhdim do të paraqitet pjesë-pjesë në formë citati me ndonjë koment a ndërhyrje timen).

Në përputhmëri me kte e për të mbërthyer objektivin /qëllimin/ e shkrimeve të autorëve në veçanti të atij rus që-sipas mendimit tim- është më i imponueshëm, e shoh për të nevojshme që në vazhdim të përshkruaj /të përkthyer nga sërbishtja/ shëmbuj që ilustrojnë mendimin e tyre.

Të vazhdoj:

Ishte qesharake të përcjellën në pranverën-verën e vitit 2008 kumtesat se një Komision special i SHBA kërkon spekulantët në berza, që janë fajtor për çmimet e larta të naftes, nga të cilët katandiset ekonomia e SHBA / sikur që nuk ishte bindes shpiegimi i rastit i Kullave Binjake në Njurok në shtatorin e v.2001 i cili arriti qëllimin që të zgjidhen më shumë probleme por që për kte rast është interesant: nxjerrja e ligjit për financimin e luftes në lidhje me terrorizmin/. Natyrisht se nuk gjetën spekulantët.

/ të përkujtojmë adresimin e shkakut të krizes botërore të Z.Hamzai sipas të cilit është neoliberalizmi /strukturat, totaliteti i sistemit/ apo imoraliteti /në veçanti e theksoj kte/ dhe “papërgjegjëshmëria e disa spekulantëve financiar” të cilët „rrënuan ngrehinën e lumtur neoliberale”/[26] Ata pra, janë vetëm trabant të drejtuar nga qarqe të padukshme sado që mediat për ta shkruajnë dhe i fajsojnë për krizen.

Më tutje autori rus vazhdon pa shqetësime dhe e thot:

Nuk duhet gjykuar RF të SHBA. Ata janë thjeshtë njerëz shumë të mençur që vetes i kanë krijuar mundësi fantastike që të ndikojnë në botën tonë.

Objektiv i ktij teksti- vazhdon më tej ai- nuk është ta gjykojë dikend., qëllimi është që ta paraqes botën të tillë çfarë është dhe t´u ndihmoj atyre që me mundime kanë fituar shuma solide të të hollave shemb. 100 mij deri 1-2 milion dollar, ti ruajnë ato.

Në suazën e mënyres së fitimit grandioz, është interesant shembulli i cili trajton përcaktimin e çmimit berzor të arit për vetë faktin se paraqet një burim jashtzakonisht të madh të fitimit. Ai e pëshkruan kte fenomen kështu:

E mendoni sikur shkon licitacioni në berzen e arit dhe balanca e çmimeve të propozuara dhe të kërkuara paraqet tregun berzor. E gaboni! Çmimin e arit e përcaktojnë njerëzit shumë të mençur e të respektuar /pa fyerje dhe deri në fund seriozisht/.

Qëllojani se kush.

Çmimin e arit e përcaktojnë anëtarët e familjes Rotshild të cilët mblidhën në shtëpinë e tyre londineze /ka në kto materiale dhe argumente për ta paraqitur SHBA-në koloni angleze[27]/ dhe në bazë të raportit nga berza, „burimin e të cilit e dijnë vetëm ata, përcaktojnë” se ç´vlerë do të ketë ari.. Shkarazi në mendje i kam aplauduar para 6-7 vitesh, kur ata qetë ulën çmimin e arit në 250 dollarë për një unc. Në ndërkohë, si kur lëvizën me shkopin magjik, u duk një morri kallzimesh se ari pushojë të plotësoj funksionin e bazes dhe të sigurojë rezerven arore, se bankat centrale duhet të lirohen nga ari. Si rezultat, bankat centrale të Anglisë e Zvicres ua shiten investitorëve nga gjysmën e stoqeve të tyre të arit dikund afro 2.500 tona /dihet kush i bleu/.

Më pas, në 3 vitet në vijim, çmimi i arit u rrit në 1.000 dollar për uncë (tani ka shkuar në mbi 1500,oo euro për uncë).

Le të përkujtojmë rastin nga fusnota 3 në fillim të ktij teksti dhe ndërhyrjen maestrale të Natanit në përfundim të luftes së Vaterlos kur Franca humbi luften dhe Anglia u bë zotërues i botes/!/.

Aktualisht çmimi i arit sillet midis 750-800 dollarë, por të mos kini dyshime se, kur të paraqitet nevoja ai do të rritet dhe në 2-3 mij dollarë për një uncë.[28] Më sakt jo e dollarit por të ndonjë paraje tjetër që do zëvendësoj dollarin.

Tani duhet të tregohet se ç´po ndodhë për çastin dhe çfarë do të nodhë më tej?

Tashti po ndodhë „ gryrja /t´hollimi/ e kontrolluar” dhe se me kte, për krijuesit e tregut virtual , nuk po ndodhë asgjë e keqe. Gjithçka sipas planit. Kjo gryrje e “kontrolluar” do tu sjellë fitime grandioze dhe do e forcojë pozitën e pronarëve të RF në mbarë botën. Kjo është e domosdoshme dhe çdo piramidë financiare duhet rrëzuar. Kjo do ndodhte vetëvetiu por atëherë procesi do u sillte dëmë interesave të krijuesve të piramidave. Për kte janë bërë përgatitjet shumë vite. Kjo nënkupton se brënda kohes duhet blerë thuaja falas firmat më të rëndësishme dhe me fitimprurëse…

Ndofta ka vend që në kte rast të mendohet edhe rasti i Kosoves për një numër biznesesh të shitura dhe të tjerat që janë fitimprurëse dhe të cilat ndizen mospajtimet midis analistëve të kosoves nëse duhet shitur /PTK,Aeroporti,KEK etj./ që do paraqitën në vendin përkates të shkrimit.

Kjo përgatitje ndodhi, në midisin dhe në gjysmën e dytë të v.90-ta., atëherë kur praktikisht u zhduk sekreti bankar. Arsyetimi zyrtar për kte ishte-domosdoshmëria e luftes për mospagimin e tatimit. Nën kërcnimin se për bankat e Zvicres dhe të vendeve të tjera të cilat mbronin sekretin bankar, do tu mbyllen tregjet bankare të SHBA dhe Kanades dhe vendeve të tjera, praktikisht të gjitha vendet hoqën dorë nga sekreti bankar.

Në përputhmëri me ate që u tha më lartë, do citojë se sipas një të dhëne zyrtare, Rokfelerët e Rotshildet peshojnë aty nga 750 miliardë dollar e në të vërtetë, ata shkojnë në shumë triliona dollarë. Më në fund nga 120 mijë trilion dollarë, nga të cilat pjesa prej 50% është borxh i brëndëshem i shtetit amerikan, kujt në të vëretetë ia kanë borxh? Autori nga fundi jep një parashikim që në përpjekjen për të shpëtuar vetën /dollarin/ merr shembëll Avganistanin e Pakistanin -ky i dyti me arsenal nuklear/ duke stimuluar disponimin antiamerikan sa për një pretekst, do nisin një luftë nukleare…

Mendimi për një revolucion në mbrojtje të të varfërve dhe aktualiteti i mendimeve të Marksit

T’i këthehem tani z. Hamzai. Ai është shqetësuar në vështrimin e vetë për gjëndjen e të varfërve të cilët u gjetën në një pozitë më të keqësuar ekonomike, përmes të dhënave e literatures hulumton gjetjen e mbrojtjes së tyre. Kshtu ai në gjurmimin e vetë, ndaloj njëherë tek besimi i majtistëve se ardhi momenti /një mendim që në rrethanat dhe përmasen botërore ka një oportunitet të dyshuar/ kur do paraqitet një Lenin i ri, ky i shek.XXI, por menjëherë e limitojë „rizbulimin e tij” me ate se „kriza finansiare nuk është /domosdo/ hapje e revolucioneve të reja revolucionare/!/ /që dmth. mund të ndodhë por nuk është e thënë-/, se revolucioni socialist në parim në shek. XXI është i tejkaluar ngaqë „ ai nënkupton ekzistencën e shtetit dhe të pronës si të tillë / të përkujtoj se ka një kundërtendecë ndaj globalizmit e drejtuar ndaj riforcimit të kufinjëve dhe identitetit nacional e shtetëror/ dhe, në vazhdim bënë pyetjen „si të lëvizet te një organizim shoqëror të prodhimit ku prona nuk është as private /kapitalizmi/ e as shtetërore /socializmi/ por një organizim në të cilin pasuria botërore u takon të gjithëve e që Marksi[29]

/Ndonjë sikur lana Hant, drejtor i Qentrës për filosofinë e aplikuar të Universitetit Flanders të Australisë, konsiderojnë se këqyrje e Marksit në sistemin kapitalist, është edhe më tutje shumë aktuale. Sipas tij, teoritë e Marksit mbi natyren eksploatatore të kapitalizmit, në të cilin zhvillimi industrial mbështetet në eksploatimin e resursit njerëzor e natyror për fitim jetëshkurtër, mund të zbatohen edhe në problemet që mundojnë botën e tanishme sikur janë kriza energjitike dhe klimaterike dhe çështjet e ”trajtave despotike të marrëdhënieve punëdhënes- i punësuar”. Analizat e Marksit për shtyllat e shoqërisë kapitaliste, vënë në lëvizje çështjen e distribuimit të drejtë të pasurisë e më vetë kte dhe të të hyres, që sot janë më të vërejtshme se që ishin në kohën e tij.

Sajmon Tormej, një nga drejtorët e Qëndres për përmësimin e drejtësisë shoqërore dhe globale në Universitetin e Notingemit, konsideron se ”bota, në pjesën më të madhe është sikur e ka përshkruar Marksi para 150 vitësh “.

„Tani kemi-thot ai- botën kapitaliste më shumë ose më pak të integruar me pasurinë globale dhe varfërinë globale- sikur e kishte paraparë Marksi duke shtuar se ”demokracia sociale që u paraqit në trajtën e marksizmit skajmërisht të matur, sikur një lloj i ”lajt-marksizmi” sot është çdokund në tërheqje e sipër. “.Përkunder kësaj- kofirmon Sajmon Tormej- lufta klasore vazhdon. Bëhet pyetja, sipas logjikes së gjërave, a nuk është e logjikshme që të paraqiten subjektet e individët dhe format e caktuara të cilat do e cojnë kte luftë tutje.

e quan të përbashkët /komunizmi/ për të vazhduar në piken c/ në të cilën veçon se më nuk ka revolucion të udhëhequr nga Partia si avangardë e klasës punëtore. Me fjalë të tjera, më kot u mendua se kriza financiare ishte moment i / duhur/ i humbur për të bërë rervolucion, që dm.th. se ai moment nuk ekzistonte fare.

Ndofta një si përgjegje në këte konfirmim të Hamzait në lidhje me të majtën e gjejmë në artikullin ”Hajek dhe konzervativizmi “[30] .

Jua se ç’thuhet aty:

”…E para, konzervativizmi, në veçanti në Amerikë, është bërë viteve të fundit tepër jopopullor. Koalicioni që solli në pushtet Reganin u frakcionua në neokonzervativizem dhe libertarianizem. Libertarianet po i afrohen socializmit. Libertarianet e respektuar po propozojnë koalicionin me të majten. Dhe përmetepër koncipojnë sintezen teorike të Hajek-ut…

Ja dhe një vështrim pro të shkruar nga Charles Taylor ”Solidariteti në periudhën e pluralizmit”[31]:,

Po të mos kishte solidaritet /citat i lirë/, shoqëritë demokratike do të shkatrroheshin, duke veçuar shtetet skandinave që shënuan një mirëqenie shkaku i homogjenitetit në aspektin etnik. Po tashti sfida është që kjo të ruhet midis popullatave të ndryshme. Në lidhje me kte ai parashtron dy mënyra: E para:, kthimi në modelet e vjetra të solidaritetit (shëmbëll. Franca, pa të mos lejuar që imigrantët musliman të janë pjesë e shtetit të tyre, nuk e arrijnë kte) dhe e dyta: ridefinimi i identitetit. Sot - e thot ai - detyrë kryesore është që të largohet frika se traditat tona po vihen në rrezik, pra të pranohen ata që vijnë në vendet tona nga shtetët e tjera dhe të gjëndet një mënyrë për rikrijimin e etikes politike rreth bazes së të drejtave të njeriut, barazisë, mungeses së dikskriminimit dhe demokracisë. Debatin për sistemin shëndetësor në SHBA e trajton të tmerrshëm dhe provë për mungesën e solidaritetit /lë të na përkujtohet reagimi i “Tea Party Movement”/ dhe kjo po rezikon shoqërinë moderne demokratike.

Ndjenja se solidariteti mund të ruhet poqëse të gjitha grupet shpirtërore i kthehen ndjenjes së përkushtimit: të krishterët ta marrin ate si bazë të krishtërimit, muslimanet si bazë të islamit dhe poqëse grupet e ndryshme filosofike japin një hapësirë më të madhe në filosofinë e tyre.Reduktimi përmes islamofobisë në Europë e SHBA i historisë komplekse e të pasur të islamit, për te është një marrëzi e skajshme.

Pra, ja se si, ndonëse jo në formën sikur e thot tradita e të majtes e as ashtu sikur e paramendon z. Hamzai, mirëpo ideja që se paku ka ngjyrim të majtë në mesazhin që del nga vështrimi, nuk është se nuk është present gjithandej botes, se është domosdoshmëri pa alternativë, vazhdimisht duke nënkuptuar me te ndarjen e drejtë të së ardhures shoqërore, sigurimit të të drejtave dhe lirive njerëzore dhe shansin për të gjithë përmes egalitarizmit shoqëror: dhe, shikuar dialektikisht sikur e thoshte zhargoni i dikurshëm filosofik- ajo do gjej formën shprehëse dhe nuk mund të paraqitet në skenë pa krijimin e rrethanave.

Përkundrejtë kësaj do thoshim,kriza financiare-sikur e thot-z.Hamzai- shpërfaqi impotencën e së majtes /në përgjithësi – pa shpieguar se përse ishte e tillë e që për mendjen time ishte me relevancë të dorës së parë sepse duke gjurmuar kte në të vërtetë arrinë te esenca e problemit për të cilin angazhohet në vështrimin e tij/ dhe gjithë që bëri, ishte një konferencë e saj në Londer me temën -Mbi idenë komuniste” / e cila i mblodhë filosofet më të mëdhënjë të së majtes/ dhe ndodhi tek tuk ndonjë protestë a demonstratë. Kaq! Dhe kjo ishte një provë e impotencës së saj! Duke u ndërlidhur me konstatimin të cilin z. Hamzai e nxjerrë nga studimet e bëra por edhe si kundrim të vetin, situata e varfanjakëve rrugëdaljen për të cilët e hulumton te filosofet e kohës,ai me një parafrazim të forrnulës së vjetër /kte e thot dhe autori rus e të tjerë/ se në kohë krizash, „pasurohen të pasurit” ate kategorinë tjetër /„të varfërit”/ e lë pa shpresë /sado që në atë periudhë kishte tek-tuk /të përkujtojmë autorin rus që del në mbrojtje të kapitalistëve minor/ dhe ka përjashtim kur persona të pasur –miliarder e t´ mos flitet për biznesmen të vegjël e të mesëm që për shkak të humbjes së kapitalit dhe fikjes së biznesit të deprimuar bënin vetëvrasje /në Amerikë e Gjermani a gjetke/.

Mbështetur në të dhënat të parashtruara më lartë dhe në mendimet e dy autorëve që- sipas mendjes sime- japin një tabllo mjaft autentike- për krizën e paskrizën dhe-sikur do parashtrohet në vazhdim- çfarë mund të ndodhë më tutje, rastit të të varfërve i duhet një hulumtim akoma më i thellë dhe për aqë sa për të gjetur avokatin që në përmasa globale do dij të kërkojë /ri/pozicionimin dhe riforcimin edhe ekonomik e edhe politik të tyre.

Dhe-në vazhdim të Vështrimit-z. Hamzai, një fenomen që mbërtheu meridianet dhe që gëlltiti triliona dollarë dhe që kërcnojë me pasoja katastrofike, duke u shërbyer edhe më tutje me pretendimet e mediave, instituteve studimore etj. ato pra „aparatët ideologjik

e thanë se kriza ishte rezultat i menaxhimit të keq të individve të cilët spekuluan papërgjegjëshem dhe në mënyrë shumë të pamoralshme në tregun e aksioneve”, shkakun e krizes e gjenë te trabantet, desperadoset- sikur e tha një nga autorët/ e pamoralshëm në tregun e aksioneve.

Nuk bënë provë më të fuqishme të jap përgjegjën në është shkaku i krizes filosofia ekonomike e neoliberalizmit apo, duke afirmuar rregullësinë e konceptit të drejtoj akuzën për fajin të papërgjëgjëshmit. Në çaste fitohet përshtypja sikur i iken qëllimtazi adresimit të shkakut të vërtetë.

Por kte rrethanë më të plotë dhe më të kuptueshme e dhanë analistet nga filli i këtij vështrimi. Është në veçanti karakteristike analiza e autorit të panjohur rus, në frymën e të cilit vërehet një ironi dhe ”anti” i cili ia eklipson paksa vështrimin më të plot të krizes dhe të shkaqeve të saj.

Përkundrejtë kësaj ate që e kanë në mendje që të dy autorët, e thonë të saktë dhe me një gjuhë shumë të kuptueshme duke dhënë shembuj dhe të dhëna konkrete.

Dy autorët nga fusnota e thonë se, duke keqinterpretuar konceptin neoliberalist dhe duke shtyrë përmes asaj doktrine konceptin totalitar që është fare i vërejtshëm, në të vërtetë, u hapen kapiat për depërtimin e të jetuarit në ngarkesë të të huajve, dhe –kuptohet- paraqitjen e krizes financiare.

Autori/A.H./ i bënë një presion invencionit të vetë të dallueshëm për të konkluduar, por pa shtruar të dhëna dhe pa i vënë në rrafshin e një analitike serioze e cila objektivisht ka qenë e nevojshme dhe kte, nga fundi i vështrimit e konfirmon dhe vetë autori, lidhë rastin e Qeverisjës Thaçi.

Të shikojmë nëse është ashtu.

Po doli i pranueshëm mendimi i parashtruar në pasusin e më lartë të këtij shhkrimi atëherë, del se kriza botërore nuk pati ndikime shkatrruese /s´paku jo direkte/ në ekonominë e Kosoves jo nga shkaku se Qeveria e Kosoves ishte parapërgatitur t´i rezistoj duke ndjekur shembullin e Kinës /ajo kishte në rezervë valutore 2,4 trilion dollar[32]/ për të ndarë në rezervë mjetet e duhura financiare. I tërë buxheti i Kosovës në v.2009 kishte cca 1 miliard e 300 milion euro/ sa ishin përafërsisht dhe shpënzimet (të dalurat).

Shtetet në rritje ekonomike e sipër

Sa për plotësim të të dhënave të parashtuara në këte shkrim, po japim dhe të dhënat mbi lartësinë e GDP /të publikuara në ”Koha Ditore”/ në shtetet ekonomikisht më të zhvilluara në botë:

SHBA-14,8 trilion,

Kina -9,7 trilion,

Japonia-4,3 trilion,

India-3,9 trilion,

Gjermania-2,9 trilion,

Rusia 2,2 trilion,

Britania e Madhe-2,2 trilion,

Franca-2,2 trilion,

Brazili-1,1 trilion dhe

Italia 1,9 trilion të gjitha të paraqitura në dollar amerikan.[33]

/Kte fakt e pohon dhe Banka Qëndrore e Kosoves në raportin vjetor për v. 2009[34]..

Në të thuhet se ajo vitin e kaluar nuk është goditur direkt nga kriza financiare ndërkombëtare por ka ndjejtë efektet në mënyrë indirekte. Në te jep përqindjet e rritjes ekonomike e cila sipas FMN është 3,8% kurse sipas MEF´it 4,4% (mund të jenë arsyet politike për paraqitetjen e një rritjeje ekonomike më të madhe se që është në realitet/.

Efektet e krizes në ekonominë e Kosoves

Kjo rritje / për v.2008 ishte paraparë 7%/ është arritur kryesisht si rezultat i rritjes së shpenzimeve publike dhe rrënies së çmimeve duke shkaktuar deflacion prej 2,4% që është e kundërta me ate që ndodhë në botë ( rënie drastike e shkallës së rritjes ekonomike, injektimi në sektorin bankar me qindra miliona dollarë etj). Dhe përderisa në tërë botën sektori bankar është ballafaquar me probleme /sidomos në SHBA ku bëhet injektimi me 750 miliardë dollarë/, në Kosovë ka lulëzuar duke i mbajtur kamatat e larta dhe në anën tjetër duke shtrënguar dhënjen e kredive, gjë që konsiderohet se ka efekte negative në ekonomi. Sektori financiar në të cilin pjesëmarrës kryesorë janë bankat, ka shënuar një rritje të fondit mbi 24%, duke arritur lartësinë prej afro 3 miliardë euro. Parashikimet e FMN-së për këtë vit janë se do të ketë rritje ekonomike prej 4,.3%..

Më duket se në të përshkruar autori- e kishte menduar që trabantët nga Vol Striti ti krahasoj me aktorët e korrupsionit në Kosovë, mirëpo, derisa ata të Vol Stritit kishin bazen ligjore /asgjë nuk ndodhte jasht vendimeve të RF/, në Kosovë ato ishin veprime kriminale.

Të themi të vërtetën Kosova as që kishte kapacitet ta vlerësoj momentin e fillimit të krizes e as të bëjë ndonjë gjë për t´i rrezistuar asaj.

Një propozim si një nga zgjidhjet për evitimin e krizave ekonomike

Në kte frymë fletë dhe artikulli nga Gazeta ”Panorama” i botuar në Koha Ditore dt.11.11.09, i cili, duke aprovuar iniciativën interesante- si e quan autori Xhorxh Soros /ai propozon që për një studim veçantë cilësor të ekonomistëve, ti jepet në të drejtë e kompetencë Universitetit në Evropën Qëndrore: në Budapest e Pragë. Po ky shqetësim studjohet dhe në universitete gjithandej botes/- insiston për një profil të ri ekonomistesh të aftë sa të mos lejojnë shfaqjen e krizave e që do kishin detyrë, ”jo vetëm të evidentojnë fenomenin por ta kuptojnë thelbin dhe të propozojnë masat për tranformimin e tij”.

Kosova, nuk e kishte kte mundësi. Ata në ngarkesë të të cilëve binte kjo detyrë, bënin punë të tjera…

Më në fund një shtet i ri dhe i vogel që është vazhdimisht në prove nëse do i bëjë ball sfides së shtetndërtimit dhe ekzistimit, nën presionin e kompleksit të rrethanave prej gjithëfaresh (ekonomike, politike etj.), i hutuar në lidhje me përzgjedhjën e rendit shoqëror /pa programin kombëtarë sikur e thot Hamzai/ që shkon në të nesërmen përmes transicionit, një shtet që ka një disbalancë drastike në shkëmbime me jashtë /7% eksport me 93% import/ një shtet i cili bënë buxhetin kryesisht nga taksat doganore dhe në të cilin familjet e tij në një pjesë të konsiderueshme sigurojnë jetesën nga prurjet /remitencat/ nga emigracioni i tij /në vitin 2009 ishin më shumë se 500 mil.euro- gadi sa gjysma e buxhetit të Kosovës për v.2008-9, e shifra duhet të jetë më e madhe /, një shtet që shkëputej nga një sistem me tendencë e koncept shtetëformues paksa të pasaktësuar të futët në tjetrin, zor që të ketë zotësi të një mobiliteti adekuat për t’i përballuar krizës

Dhe z. Hamzai kishte të drejtë. Nuk është se në Kosovë nuk kishte „spekulant të papërgjegjëshëm e të pamoralshëm” /sado që ky emërtim në rastin e Kosoves do ishte ndryshe/, sikur i apostrofon z. Hamzai, por ata shpërfaqeshin në një mënyrë jo tipike për krizen,- përmes kalimit të pronës të ashtuquajtur shoqërore /z. Abdixhiku e quan publike/ në private nëpërmjet të makinacioneve kriminale. Por, pa bankën emisionare e valutë të vetë e që bënë pjesë në eurozonë, me një ekonomi të brishtë, gadi autarkike /analogjikisht me ekonominë e thjeshtë familjare-riprodukcioni i thjeshtë/ me eksport të papërfillshëm dhe jasht ndikimeve të tregut global / të përkujtojmë shëmbujt e më lartë lidhje me stampimin e tepruar dhe pa mbulesë të dollarit/, shkatërrimin e bizneseve për shkak të gryrjes së dollarit etj./ dhe tregut të financave, zor se mund të flitet për një tundje të ndjeshme nga kriza financiare. (Të kujton kjo ekonominë shqiptare të pjesës së dytë të shek.XX). Ishte vetëm trusti i pensioneve ai që kishte plasuar në tregun e jashtëm financiar të eurozones mjetet financiare të kursyera nga qytetarët, e që për shkak të rënies së çmimit të akcioneve, pësojë në fillim humbje financiare të konsiderueshme /deri 26%/. Mirëpo, sapo zu një këndellje në tregun e akcioneve, shpejt mori vetën dhe ktheu mjetet financiare kurse bankat ia dolën që pa kurfarrë humbjesh nga kriza /mjetet e veta i kishin të plasuara në tregun e brëndëshem/.

Nuk ka dyshim se korrupsioni në Kosovë ka gëlltitur-për kushtet e ekonomizimit dhe standardit të qytetarëve në Kosovë- shuma astronomike dhe ka ngadalësuar procesin e transicionit e më kte edhe ritmin e rritjes ekonomike nga fakti se ka zvogëluar potencialin investiv, por kjo nuk është pasojë e krizes. Ato ishin vetem lakmi të e oligarshisë së forcuar që mund t´i realizonin në një shtet të brishtë dhe fakti se Kosova ishte në proces të shtetndërtimit që krijonte dhe huti të caktuar në ecjen tutje. Kto të gjetura në momentin aktual të jetës në Kosovë sigurisht që kërkojnë një remont shkencor me koncept mbrojtës nga stuhitë e krizes ekonomike, por, në trajtën e vetë akute, prioritet ka ndërprerja e korrupsionit.

Në vazhdim, z. Hamzai nuk jep sa duhet të kjartë nëse shkaku i krizes është neoliberalizmi /strukturat, totaliteti i sistemit/ apo imoraliteti dhe papërgjegjëshmëria e disa spekulantëve financiar të cilët „rrënuan ngrehinën e lumtur neoliberale” sado që më poshtë imoralitetin e vë në raport të kushtëzuar nga struktura e sistemit që është e logjikshme.

Më tutje regjistron të domosdoshmën se kriza duhet tejkaluar dhe se, bankat e korporatat nuk humbën-ato injektohen financiarisht nga shteti./ ja kjo është pikërisht një provë i krizes financiare- pra, injektimi nga shteti i bankave dhe i korporatave/

Dhe ky mendim i z. Hamzai, nuk përputhet me mendimet e autorëve të mësipërm se ata, fare kuptueshëm dhe me argumente e konfirmuan se, jo shteti, por RF të SHBA, janë ato që bëjnë politikën monetare dhe stampojnë dollarin/.

Janë të varfërit –njerëzit e rëndomtë ata që humbën të mirat e veta /vendet e punës, pasuritë individuale,bursat etj./

Të pasurit u pasuruan dhe më shumë kurse kriza financiare thellojë kontrastin shoqëror. E pas kësaj, pra vdekjes së dytë të Neoliberalizmit-disi me nostalgji i thrret kësaj vdekjeje, ”Žižek[35] parashikon hyrjen e botës në një periudhë shumë të errtë, që do sjellë regjime autoritare, forma të reja të aparteidit, racizmit, urisë, çorientimit politik etj.”

Mirë, Vështrimi i z. Hamzai nuk ka patur pretenzione të trajtoj gjërësisht dhe në shkallën e caktuar shkencore, çështjën e cila shtjellohet këtu mirëpo, duke i lënë pa shpresë të varfërit përballë të pasurëve që pasurohen më shumë e më shumë, vie fatalist parashikimi i periudhes së errtë e cila, sipas logjikes që përshkon Vështrimin, sërish qëllon-ke tjetër pos të varfërit.

Duke cituar Naomi Klein[36]-autoren e librit „Shok Doktrina”, autori në të vërtetë i hyn analizes shkencore të ligjeve të ekonomisë, duke prekur kalimthi aqë sa politiken dhe moralin. E mendoj se perceptimi i këtillë është i bazuar sepse „paturpësia neoliberale /paturpësia patjetër që nuk është kategori ekonomike/ shkatrrojë komplet një shtet- Greqinë e cila u gjet nën një moralizim të ultë /Grekët janë dembel, oriental, shpënzojnë më shumë se që kanë/ dhe mbylli departamentin e filosofisë në Londër- qëndren më të madhe të hulumtimit të filosofisë kontinentale. Është fare e kjartë se Hamzai merr në mbrojtje shtetin grek duke i quajtur moralizime të ulta ato që u thanë për te nga cilado anë që kanë ardhur.

Mirëpo, Thomas Freidman në artikullin e tij ”Politika e ripërtritjes” botuar në formë kolumne në The New York Teames /ribotuar në shqipen në ”Koha Ditore” dt.14.05.010/[37]

duke marrë shëmbëll pikërisht Greqinë /dhe Britaninë e Madhe/ nuk i mendon gjërat ashtu dhe që në fillim citon:

Njohtim vdekjeje: Zana e mirë e lindur në 1.janar.46 është vdekur për shkak të ndërlikimeve me peshën, e ka mbijetuar deri aty, falë 400 mil. fëmijëve europrëndimor dhe amerikanoverior. Në vazhdim duke kaluar nëpër një përshkrim të rrethanave që sollën krizën, citon shkrimtarin Kurt Andersen që i dha gjenerates së asaj periudhe emërtimin ”Gjeneratë e karkalecave” që kishin ngrënë gjithë atë begati mu si karkalecat e uritur. Mer shëmbëll pensionimin në Greqi të atyre në vendet e punës ”të rrezikshme”-burrat me 55 vjet e gratë me 50. Politikanët grek e bënë shprehi që paratë e fituara pa djerrsë dhe subvencionet nga anëtarësimi në BE ti shpënzojnë për ti dhënë shpirtë një beteje më të korruptuar dhe të pavullnetshme. Prandaj, më të marrë vesh se çpo ndodhë, protestuesit grek brohoritën: Futjani flakën! Atë Parlament bordeloje!”

Aty nga fundi i kolumnes ai e thot: pas me shumë se 65 vitesh, kur tashmë Zana e mirë kishte arritur kte duke printuar para duke na krijuar përshtypjen se ne, duke huazuar nga Kina e Gjermania, aktualisht po krijohet mirëqenia, politika në Përendim, jo si më parë, tash në pjesën më të madhe, do tua marrë votuesve gjërat. Lamtumirë politikë e Zanes së mirë, tung politikë e rigjenerimit.

Përkundrejtë ksaj, z. Hamzai e thot: moralizimet e përmendura bëhen krejtësisht cinike kur vijnë nga vendet më të varfëra ekonomikisht /autori jep shëmbuj nga portalet e lajmeve të Kosovës e Shqipërisë/, në veçanti Kosova e cila as që e ka realizuar po tekefundit as që ka një projekt kombëtar kurse ekonomikisht është më e dobëta se rrethina të cilën e mallkon.

Një konfirmim i këtillë për moralizimet sikur i quan z. Hamzai, është pakontestueshëm i sakt sa ka të bëjë me Kosovën dhe Shqipërinë dhe duke qenë të tilla, nënkupton se procesi i ndërtimit institucional, pra ndërtimi i sistemeve që bëjnë shtetin /ekonomik, juridik etj./, është në zhvillim e sipër dhe pikërisht në plasararitjet /që janë imanente për këte faze/, gjejnë mbështetjen abuzimet të cilat bëhen groteske më shumat e abuzuara e të pazakonta për shtetet e zhvilluara evropiane /dyshimet e bazuara për dhjetra miliona euro të abuzuara, mito në lartësi të larta të pazakonta etj./. Kështu, duke dashur të fshehin ate që popujt tjerë e kanë realizuar politikisht , Kosova iu ka çasur formave më antipolitike : shovinizmit ndaj të tjerëve dhe promovimin e patriotizmit folklorik si kompensim për mangësitë.

Më tutje, z. Hamzai, duke cituar Althusser-[38]in e parashtron faktin se klases punëtore disfatat i erdhën si pasojë jo e disbalances së forcave /cilave dhe në çfarë përmasash/ por si rezultat i devijimeve teorike. E logjikshme se me këte ka aluduar në sistemin komunist-socialist, socializmin vetëqeverisës të ish Jugosllavisë si socializem sui generis pa bërë asnjë përkufizim se shumë atribute të atyre sistemeve që për shkak të nivelit të zhvillimit ekonomik, kishin mbetur postulate të vdekura, janë akceptuar nga sistemet europërendimore duke i shndërruar ato në sisteme stabile e të fuqishme ekonomike e sociale /Gjrermania ka sistemin më të fuqishëm social në botë/ dhe pa përmendur Kinën e cila është kryekreje komuniste /me një ekonomi të centralizuar por e cila për dy tre vitet e fundit shënojë rritjen më të madhe ekonomike në botë dhe e cila nuk pësoj nga kriza globale financiare/ falë rezerves në nivel shtetëror të më shumë se dy trilion dollaresh/.

E paramendoj se me fjalinë „si rezultat i devijimeve teorike” ka aluduar në ish BRSS dhe ish Federatën Jugosllave dhe shpërbërjen e tyre, mirëpo, shkaqet që sollën ate shpërbërje

janë më tepër pasojë e disbalances së forcave – sipas mendimit tim- startimit në garë sistemesh politike ekonomike nga tradita dhe pozita të pabarabarta /niveli i zhvillimit teknikteknologjik i euroamerikanëve konsiderueshëm më i lartë dhe natyrshëm humbja e hapit në standardin shoqëror e garen për armatim/ se i devijimeve teorike. Për ta bërë akoma më të kjartë kte do e themi se Pakti i Varshaves-tashmë i kaluar në histori, në ritmin konkurrentor që e përcaktojë Pakti NATO, nuk ia doli jo edhe aq nga devijimet teorike sa nga aftësia dukshëm më e ultë e akumulimit /kto ndërsjellshëm kushtëzohen/ dhe kuptohet mbetja mbrapa në kapacitetin investiv në veçanti atij strategjik /lufta e Yjeve e Reganit/. E pozita e SHBA u përforcua duke u mbështetur pikërisht në stampimin e pakontrolluar të dollarit dhe nëpërmjet të kësaj shpërndarjen e pasurive botërore gjigante në favor të saj.

Duke ecur në persiatjet e veta ksaj vije, z. Agon i gjenë edhe aktualitetit kosovor vendin në te duke e deklaruar se disfatat politike në Kosovë nuk janë rezultat i disbalances së forcave /me Sërbinë, strukturat kolonialiste ndërkombëtare/ por i mosndërtimit të pozicioneve politike si inovacion, si e quan ai. E deklaron gjetjen në udhëkryqin më të madh të vendit pas luftes, pa klasën punëtore dhe fshatarësinë të organizuar, kur e përbashkëta do të privatizohet- si e thot ai- nga mercenaret e tregut, me rrezik shumë të mundëshem të ndarjes së vendit, pa një elaborim politik teorik të qartë mbi gjëndjen e vendit. Organizimi politik- e thot ai- është domosdoshmëri dhe si shëmbell e merr klasën punëtore të Greqisë dhe studentët e Midlesexit. Në vazhdim ai kërkon organizimin politik dhe krijimin e kolektiviteteve emancipuese politike për të na shpëtuar nga fati i një banane republike.

Në fund ai i thrret botes për më shumë solidaritet dhe nga një rast individual i Kosoves të kalojë në ate universal/ global/, por, duke e deklaruar në fillim të shkrimit impotencen e së Majtes[39], mbetemi pa përgjigje si të shpëtojmë nga hyrja në periudhën shumë të errtë që do na sjellë regjime autoritare, aparteid e rracizem, uri , ç´orientim politik etj. Do t´ishte punë gjëkoti ti drejtohemi për solidaritet „menaxherëve që spekuluan pamoralshëm në tregun e aksioneve”

Duke i lexuar me kujdes dhe duke vlerësuar kolumnet e botuara, do të jap në vazhdim një kundrim timin në lidhje me Vështrimin e Besnik Pules: Utopia e ekonomisë pa shtet[40] me bindje se i njejti ka puqje /sikur edhe dallime/ me përsiatjet e z. Hamzai.

Kur Insituti për Hulumtime Ekonomike „Riinvest” në Prishtinë festojë përvjetorin e themelimit, fjalën e rastin /sikur e tha autori në veshtrimin e tij-më tepër ligjëratë se përshëndetje evenimentit/ e mbajti Ambasadori amerikan K. Dell.

Pas një hyrjeje jo të gjatë/ në të cilën fikson poziten formale prej diplomati të Z. Dell po dhe ate reale z. Pula që shumëfish e tejkalon ate formale, e jep të kjartë duke potencuar se qeverisja në Kosovë, drastikisht si në aspektin e kapacitetit intelektual ashtu dhe politikë është e manget, dhe kuptohet, e mbështetur te SHBA/.

Duke mos e trajtuar hyjnore ligjeratën e ambasodorit Dell, Z. Pula e thekson ate që e ka kërkuar ambasadori amerikan aty që ekonomia e Kosoves të shpëtohet nga pjesëmarrja e tepërt e shtetit në te, nga kontrolli i tepruar në te gjë që-sipas Z.Dell, pëngon rritjen aqë të nevojshme ekonomike, për të frenuar varfërinë dhe papunësiminë. „ Çlironi ekonominë nga shteti /përqafojeni lirinë e citon Z.Pula të ketë thrritur z. Dell/. Z. Pula më pastaj si vazhdimësi e kërkesës për „përqafimin e lirisë” e vazhdon citimin e tij sikur e ka thënë ai, se burokracia dhe kontrolli i tepërt shoqëror po e ngulfat zhvillimin ekonomik /duke cituar shëmbëllin e Gjeorgjisë ku kishte një veprim të kundërt me kte në Kosovë/.

Z. Pula shkathtësisht e bindshëm e parashtron se në Kosovë nuk është problem hapja e bizneseve për shkak të procedurave administrative por problemi është te struktura ekonomike e cila frenon punësimin dhe rritjen ekonomike

Për të demantuar se e drejta është në anën e Ambasadorit, Z.Pula thekson babain e neoliberalizmit ekonomik amerikan Milton Fridman pikërisht „libërthin” e tij „Kapitalizmi e Liria” [41] përmes së cilës vendoset barasvlera midis lirisë ekonomike dhe vetë lirisë. Në vazhdim Z. Pula, tek e trajton Ambasadorin Dell ndjekës të zellëshem të shkollës së Fridmanit,, barabitë ftesën e tij për ta përqafuar lirinë me ate të lëvizjes radikale djathtiste të quajtur „Tea Party Movement”[42] e cila iu kundërpërgjigj politikave ekonomike-fiskale të Obamas tek ndërhyri në shpëtimin e sistemit bankar dhe reformimin e sistemit shëndetësor /e quajten dhe socialist përmëtepër/.

Kjo-sipas Z. Pula,- është provë se shteti është në ofensivë e jo në zbrapsje nga intervenimi i saj në ekonomi, e që është rezultat pikërisht i asaj lirie që doli nga doktrina e neoliberalizmit të cilin e promovon Ambasadori Dell në Kosovë, e të cilin vetë Kongresi Amerikan e shpalli të gabuar.

Në përputhmëri me kte, deklarohet dhe Branko Dragash kur thot se : ” Shtetet e Bashkuara po i kthehen interesave shtetëror e nacional. Ideologjia e neoliberalizmit është flakur. Intervencionizmi shtetëror po zgjërohet në SHBA. Kapitalizmi shtetëror dhe nacionalizimi janë të imponuara si shpëtim kapitalizmit të sëmuar. Mashtrohen demagogët se ky është fundi i kapitalizmit. Ai nuk është të fundi i vetë. Ai po ndërron petkun[43].

Në plotësim të asaj që u tha më lartë është me rëndësi të përmendet dhe shkrimi-informacion gazetaresk nga Brukseli, botuar në Kohën Ditore të dt.30.09.010 me titull ”Evropa në protesta masive kundër masave të ashpra të kursimit”[44] në të cilin thuhet se ” me dhjetra mijë punëtorë përrreth Evropes, protestuan… kundër masave të qeverive të tyre ndaj masave të ashpra të kursimit duke paralizuar jeten në kryeqytetet kryesore kurse në Irlandë zyrat u bastisen me bulldozer. Në 13 kryeqytete, nga Lisbona deri të Helsinki u kundërshtuan masat e shkurrtimit të shpënzimeve dhe reformat në sistemin pensional dhe të punës. Përkundrejtë justifikimit të qeverive ku mbahen protestat dhe ku janë reduktuar shëpenzimet, punëtorët ndjejnë se po ndëshkohen për problemet që nuk i kanë shkaktuar vetë.”

Në frymë të B. Pules e B. Dragash kemi edhe mendimin e nobelistit Viljamson i cili thot ” …Mirëpo, historia dëshmon se ne kushtet e krizave të mëdha botërore hiqet dorë nga recetat teorike ekonomike dhe detyrimisht i çasemi intervencionizmit ekonomik shtetëror”..

Pas ktij konstatimi, pasi sistemi financiar amerikan /me të cilin është e lidhur ekonomia botërore-fakt ky i përshkruar gjatë gjithë ktij shkrimi/ pësojë kolaps duke rrezikuar falimentimin e industrisë automobilistike dhe të bankave më të mëdha që ishte pasojë e liberalizmit të tepruar të tregjeve financiare („lirisë” së z. Dell-sikur e thot autori), Administrata e Presidentit Obama dhe Kongresi po shqyrtojnë mundësinë për shtimin e rregullativeve dhe të mbikëqyrjes shtetërore në sistemin financiar. Dhe kjo nuk mund të jetë asgjë tjetër pos intervencionizëm shtetëror.

Të shohim tani se ç´pozicion në lidhje me kte çështje ka z. Lumir Abdixhiku.[45]

Duke hyr në vështrim të çështjes paksa i tensionuar nga që-sipas tij- gjërat nuk kuptohen drejtë, ai që në fillim e trajton të deformuar debatin për privatizimin kurse propozimet në kontekst të çështjes - të çuditshme. Të çuditshme nga që-sikur e thot- në vend që të bëhen skenarët më të përshtatshëm për privatizimin dhe të formave të përfitimeve me të favorshme, para se gjithash ekonomike e më pas edhe financiare, diskutohet për konceptet bazë të ndërtimit të sistemit ekonomik, prones shoqërore versus(sikur e thot ai) private.

Në vazhdim ai e konstaton dhe kte e thot me një sarkazem jo çfardo se ”besoni se partitë opozitare dhe individët populist, janë për mbajtjen e prones shoqërore” Dhe ai, karshi tendencave të ktilla lyp azilin. Imitimet revolucionare- sikur i quan ai tentativat për vendosjen e interervencionizmit shtetëror, i duhet ti prish si një komfor që prekë thelbin e civilizimit modern i cili hiq më pak se ”dërgojë shoqërinë tone në nivelin më të lartë human, teknologjik e moral (!/. Në vazhdim ai e thot: modeli ekonomik i Kosoves është pikërisht shoqëror, që mbështetet në pronën publike /nuk precizon se cila është prona publike ngaqë dihet se kishte prone private, shoqërore në ish Jugosllavi dhe shtetërore në shtetet e sistemit komunist/ që menaxhohet me filosofi publike /?/ e që, thjeshtë ngulfat pronën private/.

Duke injoruar korpusin e ndërmarrjeve të privatizuara i cili i ka vajtur mjaft large e me rezultate fare të vogla,ajo që kërkon nga ”vuvuzelat”, tashmë në një masë është sendërtuar, dhe pretendimi i tij nervoz për privatizimin mbetët pa mbulesë.

Ai, në vazhdim insiston në ideologjinë Theçeriste- liberaliste kryekreje, sipas së cilës/dhe sipas tij si një përkrahes i zjarrtë /- pasi zvogëloj interferencen e tepërt të shtetit në treg dhe ngriti ndërmarrësinë, ekonomia angleze shënoj një rritje të jashtzakonshme. Normalisht se atij nuk i shkon nëpër mendje se, jo filosofia publike e menaxhimit të ekonomisë dhe jo prona shoqërore /alias publike/ po pikërisht botëkuptimi e ndjenja se gjithçka duhet privatizuar, bënë që të gjenerohet mendimi se dhe Kosovën /që nuk është Angli/ t’mos e trajtojnë si një res publica /si një gjësend që u takon të gjithëve/ në kuptimin burimor kushtetues të ktij fenomeni por si një proprietas privatum.

Në vazhdim z. Abbdixhiku, mohon se ka në dukje një tentative ekonomike në frymë të Theçerizmit.

Në plotësim e argumentim të mendimit të tillë ai përmend – duke nënvizuar më parë se Qeveria e Kosoves është populiste /!/ dhe aspak në përputhmëri me proklamimet e saj, se 35% i buxhetit ndanë për politikat sociale /në kte frymë i jep qortim mbylljes së universiteteve private /kur në Kosovë kishte dy here më shumë të të ashtuquajturash universitete private ose biçim tyre se qytete -afro 36 sish/ e në të cilat një staf prej afro 1500 veta /dhe ate jo i kualifikuar sa duhet se u mungonte shkalla akademike e shkencore/ rendte me çantat në dorë nga një universitet në tjetrin duke parodizuar studimin universitar por kursesi duke realizuar premisat e një studimi serioz

(dhe ai, në vend që ta vajtoj hapjen aqë joserioze të tyre, denigron qeverinë për ngulfatjen e procesit të privatizimit.

E konsideroj me interes që për një gjykim më të drejtë nëse duhet që e tërë prona shoqërore të privatizohet ose jo, në frymë të insistimit kategorik të Z. Abndixhiku, të paraqiten ca dualizma mendimesh të mendimtarëve të mirënjohur në lidhje me këte.

Ka një pyetje që ka të bëjë me çështjen nëse është më efikase ekonomikisht prona private ose shoqërore[46]. Kjo ishte pyetja që i ka munduar kokat kompetente për më shumë se një shekull dhe nuk ka qenë aspak e lehtë që të mbërthehet me shpiegim në gjerësinë e saj dhe të jipet mendimi kompetent definitiv.

Deri tani historia ka dhënë gjykimin se prona private është bazë e vetme e shëndoshë e jetës ekonomike, ndaj, sistemet të mbështetura në pronën shetërore e shoqërore janë zhdukur.

Teoria bashkëkohore ekonomike e thot se prona shtetërore dhe private janë njësoj efikase nëse janë plotësuar premisat e tregut të përsosur , të informacioneve të plota dhe kontratave të plota.

Argument në favor të prronës shtetërore është ai i dobësive të tregut, resp. ai i rrëzimit të premises për konkurencën e përsosur në deget në të cilat vie deri tek rënia e shpënzimeve mesatare gjë që shpie drejtë monopolit. Meqë monopoli është në pronësinë pivate një gjë e keqe, atëherë është e mirë që ajo ndërmarrje të jetë në pronësi shtetërore, me supozim se shteti është qëllimmirë.

Dhe për shkak të kësaj, shumë ndërmarrje pas Luftes së Dytë botërore janë nacionalizuar.

Ky fakt, me kalimin e kohes humbi fuqinë e bindjes, sepse nuk dolën të vërteta qëllimmirësia e qeverisë dhe përkushtimëria e politikanëve e të mires së përgjithëshme.

Pas asaj që u parashtrua sipër, e mendoj se është e arsyeshme të mendohet nëse janë radhitur /pozicionuar/ drejtë personat që janë pro privatizimit sikur është Abdixhiku, Rita Knudsen dhe Besnik Pula apo Agon Hamzai që ka një orientim majtist dhe një kundrim në këte problematikë në përputhmëri me ate koncept?

Që të konkretizohen pozicionimet e tyre, do parashtrohen këtu dualizmat në lidhje me këte çështje:

Ekzistojnë dy pikëpamje për këte problem: i pari është i ashtuquajturi menaxherial i cilli pretendon se mbikëqyrja e shtetit menaxherisë është dukshëm më i dobtë se ai i pronarëve privat dhe nga kjo stimulansit për afarizim efikas të ndërmarrjes janë më të dobtë në të parin se në rastin e dytë. Kjo sëpaku nga shkaku se firmat shtetërore nuk shitën e nuk blihen në treg dhe për shkak të kësaj nuk ekziston mundësia e marrjes përsipër të firmes nga ana e ndonjë pronari tjetër. Krahas kësaj, nuk ekzistojnë akcionarët të cilët mbikëqyrin menaxherët në korporatat private.

Problemi i dytë është politik që konfirmon se ndikimet politike shpiejnë tek shtrëmbërimi i objektivave dhe limitimeve me të cilat menaxherët e ndërmarrjeve shtetërore ballafaqohen, psh. nëpërmjet faktit se ndërmarrjet shtetërore ballafaqohen me pagimin e detyrimeve të veta sikur ato private si dhe se nuk u kanoset bankroti.

Përvojat me pronën shtetërore poashtu kanë qenë të pakënaqëshmme. Ndërmarrjet shtetërore zakonisht kanë funksionuar nën pritjet e në dëmë të arkes shtetërore dhe vetë konsumatorit, të drejtuara keq dhe të nënshtruara qëllimeve politike, me tepricë të të punësuarve dhe organizim të keq me teknologji të tejkaluar, jokonkurente, , përherë të varura nga ndihmat dhe subvencionet shtetërore, me çmime enorm të larta, këto ndërmarrje ishin provë e kjartë qoftë e inferioritetit të pronësisë shtetërore poashtu edhe idesë joreale për shtetin benevolent (vullnetmirë).

Megjithate ideja e majtë nuk ka vdekur. Akoma ekzistojnë autor të cilët kontestojnë ndikimin e pronësisë në efikasitetin e ndërmarrjes e ekonomisë, resp. të cilët burimin e efikasitetit e kërkojnë dhe gjejnë dikund tjetër.

Ka një vijë shqyrtimi që konfirmon se as korporatat bashkëkohore nuk janë ndërmarrje private në kuptimin e plotë të fjales, sepse drejtimi me ndërmarrje është i ndarë nga pronësia në të vërtetë korporacionet drejtojnë menagjerët e jo pronarët dhe sërish paraqitet problemi agjenciar.

Është atraktiv drejtimi i ri pëfaqësues kryesor i të cilit është nobelisti Xhozef Shtiglic. Ai nuk mohon rëndësinë e pronësisë dhe as të asaj private për performancën ekonomike, por rëndësi edhe më të madhe i jep tregut dhe efekteve produktive, në veçanti duke lavdëruar sistemin kinez, me çfarë indirekt zvogëlon të kuptuarit në mënyrë standarde të pronësisë private.

Vështruar privatizimin jo nga ky dualizëm mendimesh, por duke pranuar privatizimin e pronësisë shoqërore në Kosovë si zgjidhje për ekonominë e Kosovës pa alternative, paraqes këtu disa nga karakteristikat e privatizimit të vështruara në tezën e saj të doktorates nga doktorantja Rita Augestad Knudsen:

Zyrtarët ndërkombëtarë-thot ajo duke kundërshtuar mënyrën e privatizimit por jo privatizimin- në mënyrë paradoksale, zgjodhën privatizimin si strategji kryesore ekonomike për Kosovën, pa shumë konsiderata ekonomike dhe pa shumë debat për ekonominë. Privatizimin e kishte modeluar frika e zyrtarëve ndërkombëtarë për t’u mbajtur përgjegjës për procesin; raporti tregon se ishte ky një shqetësim - si të kryhej privatizimi pa u mbajtur përgjegjës; zgjidhja për të privatizuar në Kosovë kurrë nuk ishte rezultat i një analize ekonomike specifike për Kosovën, por ishte një pjesë e paracaktuar e formatit të shtetndërtimit për reformën liberale[47]

Me kusht se konklusionet e tilla të Rita Knudsen janë të sakta, nuk është për tu besuar se z.Abdixhiku e do një privatizim të tillë.

Më në fund, ja se çfarë shkruan në “Koha Ditore”[48] në lidhje me privatzimin: Agjencia Kosovare e Privatizimit edhe pas katër vjetësh funksionon me kopje të dokumenteve të privatizimit të ndërmarrjeve shoqërore, me metodën e spin off-it special, pasi origjinalet në vitin 2008 ishin humbur, bëjnë të ditur zyrtarë të kësaj agjencie.

Në vitin 2008, pas shpalljes së pavarësisë, kur Agjencia Kosovare e Privatizimit mori nën menaxhim privatizimin, është thënë se shtylla e katërt e UNMIK-ut dhe Agjencia Kosovare e Mirëbesimit, me përfundimin e mandatit kanë djegur të gjitha dokumentet e procesit të privatizimit, gjë kjo që ishte mohuar nga të dyja palët.

Por, njohës të çështjeve ekonomike e quajnë të çuditshëm faktin se përse deri më tani autoritetet kompetente nuk ka zhvilluar hetime të mirëfillta. Lumir Abdixhiku, drejtor ekzekutiv në institutin “Riinvest” thekson se humbja e dokumenteve për të fshehur fakte është krim.

“Është bërë një dëm i parikuperueshëm, meqenëse djegia e dokumenteve për të fshehur fakte është krim. Më kujtohet se AKP-ja në ditën e parë të themelimit të saj, ka dërguar një raport me fotografi të dokumenteve të djegura dhe ka ngritur këtë çështje, mirëpo kjo çështje nuk është avancuar më tepër”.

Kurse, Bekim Shehu nga Prishtina konstaton se ndërmarrjet e privatizuara nuk sollën hove punësimi dhe nuk përmbushen zotimet e veta të parapara në dispozitat e privatizimin-sikur në esencë e kërkon Rita Knudsen /në lidhje me kte merr shëmbëll Fabriken e Llamarines së Zingtuar ”Llamkos” që është para falimentimit/.

E thekson se paratë nga privatizimi, cca 400 mil. euro janë të deponuara jashtë shtetit, pa mundësi që të plasohen në tregun e parasë resp. të hovëzimit investiv[49] Por ky është një problem që ska të bëjë me temën.

Pas ktyre konstatimeve që nuk janë as të vetmet e as të fundit, hapet vetëvetiu debati: të pranohet instalimi i një ekonomie neoliberaliste me një intervencionizëm të matur shtetëror (sikur e preferon Fridrih fon Hajek-faqe 4) duke rrezikuar cilësimin për këte se po restaurohet sistemi i vjetër / i ashtuq. planifikimi i centralizuar i ekonomisë ose si e quan ai në një kuptim më të gjërë ”imitime revolucionare”, tashmë i trajtuar si kuntraproduktiv e i hedhur në histori (!) ( arkivi i statistikave mbanë tregues të tjerë, që do kontestonin një konklusion të tillë), apo të mbyllet me shpejtësi procesi i privatizimit /brënda një vite sikur e do ai/ në frymë të liberalizmit Theçerian që i soll aq shumë përparim ekonomisë angleze dhe me kte të prish si një komfor që prekë thelbin e civilizimit modern i cili hiq më pak se dërgoj shoqërinë në nivelin më të lartë human, teknologjik e moral - sikur e kërkon pa ekuivoke z.Abdixhiku.

Për të provuar një drejtim të gabuar në politikën ekonomike (makroekonomike) të Kosovës z. Abdixhiku –më të drejtë parafrazon një shëmbull dhe e thot: suficiti në buxhet në rastet e caktuara, do të simbolizonte suksesin e një qeverie të qëndrueshme dhe një stabiliteti ekonomik. Por në një vend – konstaton ai në një shkrim tjetër- kur ke çdo të pestin në varfëri të skajshme, çdo të tretin të papunë, shërbime publike tërësisht të paafta për të arsyetuar ekzistencën e shtetit, investime kapitale për kokë banori më të ulëta në kontinent, nënzhvillim financiar, mungesë paraje të gatshme e çdo të zezë tjetër, dhe prapë të teprojnë para … kjo do të thoshte se një familje që vdes urie i teprojnë paratë në fund të muajit. Paradoksale!

Por një mendim i tillë sado logjik dhe i drejtë, vetëm fare tërthortë dhe pak ka të bëjë me temën. E saktë se ka në thumb menaxhimin e keq të parasë publike por nuk korrespondon aqë drejtpërdrejtë me nocionin e neoliberalizmit.

Konklusion

Duke analizuar mendimet e autorëve sipër del konklusioni logjik se

- kriza financiare botërore është problem më i ndërlikuar dhe që tejkalon shkakun e “stampimit të pakontrolluar të dollarit nga RF të SHBA sikur pretendon autori rus i panjohur, ose pasojë nga veprimi i “spekulantëve të pandërgjegjegjëshem të berzave të aksioneve të SHBA”,

- kriza finansiare botërore është e shkaktuar nga më shumë shkaqe dhe jo vetëm si pasojë e neoliberalizmit sikur pretendojnë disa nga autorët,

- dinastitë dhe familjet e mëdha gjithësesi se sundojnë botën dhe drejtojnë ekonominë botërore

por për të gjykuar nëse historikisht dhe aktualisht janë shkaktarët dhe përgjegjësit për të këqijat që i përjetoj bota në dy shekujt e fundit, përgjigjën më të saktë mund ta japim nëse në analizimin e hetimin për gjykimin mbërthejmë edhe progresin gjithënjerëzor për dy shekujt e përmendur,

- të gjithë ata- kush më shumë e kush më pak janë pro privatizimit gjithësesi të një privatizimi që më parë ka kaluar nëpër analiza e studime ekonomike për të siguruar më pas përfomancat-efikasitetin e ndërmarrjeve dhe të ekonomisë dhe për të ngritur hovëzimin e punësimit,

- se kriza ekonomike botërore ka nxitur teoriticienet më të njohur të mendimit ekonomik të kërkojnë e gjejnë zgjidhje për krizën ekonomike të cilët kanë pranuar që në përmasa botërore duhet rëshkitur paksa drejtë intervencionizmit shtetëror jo për të rimëkëmbur shtetin e ideologjisë e as ekonominë shtetërore e shoqërore, por për të futur në shina normal aktivitetin ekonomik

- se në aktualitetin socio ekonomik të Kosovës, del fare i nevojshëm një majtizëm në një trajtë që i përgjigjet rrethanave e kontekstit ( të cilin tani nuk e gjenë as të opozita e as të pozita) si mjet i cili do të mbrojë nga katandisja ekonomike dhe të tjera klasen punëtore, si mjet për të ndal gllabërimin nga oligarshia tashmë e formuar në Kosovë dhe frenimin e krimit mafioz në ekonomi dhe në tërësi në shoqërinë kosovare,

-se balanca shoqërore në Kosovë resp. mosekzistimi i sajë dhe shfrenimi deri në paralizim institucionet të parapara me Kushtetutën e Republikës së Kosovës- në veçanti atij gjyqësor-rrezikojnë esencialisht shtetëndërtimin dhe kanosin me emigrim masovik, rebelim e trazira të përgjithëshme sociale.

Për fund ta them se po do kam akoma kohë dhe po më ardhën sinjale kurajuese për cilësinë e shkrimit, ka fare mundësi që ta zgjëroj sa për të mbrrijtur te një shkrim më seriozë dhe me më vlera.

[1] Adam Smith: Vepra ”Pasuri e popullit” paraqet vepren bazë të ekonomisë politike klasike dhe u takon grupit të të librave me ndikimin më të madh në histori.( teoria e tij mbi ekonominë liberale ishte një nga burimet e marksizmit/ [2] Wikipedia-Enciklopedi e Lirë [4] Moto qëndror dhe koncept bazë i liberalizmit ekonomik shqip:lëre të veproj-lere të kaloj/./krijuesit e kësaj shprehjeje janë ekonomistët politik Zhan-Batist Se dhe Destit de Trasi, luftëtarët më të flaktë të harmonisë së tregut/ [5] Marrë nga Wikipedia dhe Leksikoni Juridik botim i ”Savremena administracija”-Beograd [6]Analiza: Liberalizam, neoliberalizam i globalizacija aut. Ivan Jankoviç -24.10.2005 [7] Gjon Stjuart Mil (filosof empirist britanik, reformator social e përkrahes i utilitarizmit britanik. Konsiderohet si një nga mbrojtësit më të suksshëm të pikëvështrimit liberalist në njeriun dhe shoqërinë. Wikipedia-Enciklopedi e Lirë [8] Ser Karl Rejmund Poper (1902) ka qenë filosof i madh britanik me prejardhje austriake. Ka dhënë një kontribut të madh filosofisë së shkences ( kritika e individualizmit, etj.) dhe filosofisë së politikes (koncepti dhe kritika e historicizmit, shoqëri e hapur. Konsiderohet themelues i filosofisë së shkences dhe demokracisë bashkëkohore liberale. [9] Ser Ajzea Berlin/ Isaija Berlin), historian anglez i ideve e filosof. Ka zhvilluar teorinë mbi formen e kapitalizmit liberal.Bazë e filosofië së tij është besimi në pluralizmin moral. Veprat e tij paraqesin mbrojtjen e liberalizmit përendimor nga totalitarizmi. nga Vikipedia, enciklopedi e lirë 7 New Deal angl.Marrëveshje e Re /shqip/ ka barazuar liberalizmin me shtetin social. 8Fridrih Avgust fon Hajek (gjerm. ekonomist austriak liberal. Fitojë çmimin Nobel për ekonomi në v.1974. Patundshëm besonte në individualizëm e treg dhe ishte kritikues i pamëshirë i socializmit. Ka sulmuar ashpër intervencionizmin shtetëror në ekonomi. [9] Egalite- fr./barazia/: një nga parimet e Deklarates mbi të Drejtat e Njeriut -1789 [9] Autor anonim rus: Šta se dešava i šta ce biti [13] Autor anonim rus: Šta se dešava i šta ce biti [13]Nikolla Nikollov Komploti Boteror botim në shqipen, sipas të cilit një nga të bijtë e familjes Rotshild-Natani i vendosur në Londër nga fillimi i shek. 19 realizojë fitime fantastike në berzen e akcioneve bankare duke manipuluar me fitoren-humbjen nga lufta frengo angleze në Vaterlo. [13] Komploti boteror-faqe 75 [14]Nikolla Nikollov Komploti Boteror botim në shqipen, sipas të cilit një nga të bijtë e familjes Rotshild-Natani i vendosur në Londër nga fillimi i shek. 19 realizojë fitime fantastike në berzen e akcioneve bankare duke manipuluar me fitoren-humbjen nga lufta frengo angleze në Vaterlo. [15] Komploti boteror-faqe 75 [16] Analizë e autor. V. Singjeliq [17] Autor Kroat: Saboll : neoliberalizam [18] Nga N. Vlačo Svetska kriza će ojačati Kinu | 17. 06. 2009. [19] The gross domestic product ( GDP ) or gross domestic income ( GDI ) is the amount of goods and services produced in a year, in a cBrutto prodhimi i vendit /BPV /ose brutto e hyra kombëtare / është sasia e të mirave dhe shërbimeve të prodhuar në vit në vend. Është kjo vlera tregore e të gjitha të mirave finale dhe shërbimeve në suazat e kufinjëve të vendit në vit. Shpeshherë është në korelacion të drejtë me standardin jetësor. It is the market value of all final goods and services made within the borders of a country in a year. Gross domestic product comes under the heading of national accounts , which is a subject in macroeconomics . [20]E majta, në kuptim të gjerë, nënkupton idhëtarët e niveleve të ndryshëm të ndërrimeve shoqërore, politike dhe ekonomike me qëllim të krijimit të shtetit të mirëqenies (në kuptim të kujdesit ndaj individit). Komunizmi, socializmi, filosofia marksiste, e herë-herë forma të caktuara të anarkizmit në të shumtën trajtohen si e Majta ose e Majta radikale. Konsiderohet se emërtimi është krijuar në kohën e Revolucionit Francez- nga konvokimi i Kuvendit, kur republikanët të kundërvenë nga monarkistët kanë qenë të ulur në anën e majtë të Kuvendit. Nga Wikipedia-Enciklopedi e Lirë [21] Autor: Ivona Živković Ko vlada svetom? Kako prodati ništa i zaraditi - hiljade milijardi dolara [22] Kush jamnë Hazarët: Hebraizmin e sotem e përbëjnë dy grupe: Ashkinezet resp. Hazarët që përbëjnë 90% nga numri i tërësishëm i Hebraitëve e Sefardët. Hazarët në të vërtetë janë një fis turkomongol që kanë pranuar judaizmin në shek. IX. Vendrrjedhja e tyre është te Liqeni Kaspik. Kanë patur një carevinë të fuqishme të cilën e kanë shkatrruar knezet rus për çfarë janë shpërndarë në Rusi dhe Europë e më vonë në Amerikë. Nuk kanë prejardhje nga hebraitët semit ngaqë kta të dytët rrjedhin nga Palestina dhe përbëjnë vetëm 7-10% të. tyre. Autor Dejan Lučić [24]- botim në revisten e pare të BIH në Zvicer në v.2009 me titull ”Kush janë Hebraitet e kush Muslimanet” [24] N. Nikollov: Komploti botëror faqe [25] Tregu virtual ose virtual marketplace ëshët hapësira në internet ku mallërat dhe shërbimet lëvizin nga subjekti që i ofron tek subjekti që ka nevojë për to. [26]Agon Hamza: Solidariteti si e vetmja rrugë -Koha Ditore 11.maj.2010 [27] Ivona Zivkovic: Kako prodati nista – a zaraditi milijarde [28] Unca:/fjalë latine/njësia për masen që më se shumti përdoret për shprehjen e mases se metaleve të fisnikruara e që dmth. një e dymbëdhjetra (1/12) [29] Lana Hant e Sajmon Tormej në pozita të përshkruara me lartë. Marrë nga Wikipedia-Enciklopedi e Lirë. [30] Hajek i konzervativizam- bot. v.2009 [31] Vështrimin e Charles Taylor prof.emeritus në Universitetin McGill në Montreal”Solidariteti në periudhën e pluralizmit”[31], botuar në “Koha Ditore” dt.29.09.010 [32] Koha ditore dt.12.07.2010 [33] Një trillion=1.000.000.000.000.000.000. [34] Raporti i Bankes Qëndrore të Kosoves për v.2009 [35] Slavoj Zhizhek është filosof slloven. Rradhitet në filosofët e poststrrukturalizmit.Poashtu i takon grupit të mendimtarëve të inspiruar nga marksizmi. Nga v.2005 është anëtarë i ASHS. Mirret me kto tema: fundamentalizmi, toleranca, globalizmi, të drejtat e njeriut, mitët etj. Nga Vikipedia-Enciklopedi e Lirë. [36] Naomi Klajn-1970 është gazetare kanadeze, letrare dhe aktiviste antikorporatiste. Është një nga aktivistet më të njohur “antiglobalist” Sipas saj, gjithandej botes ekzistojnë të fuqishmit të cilët përfitojnë nga kaosi, duke eksploruar gjakderdhjen dhe katastrofat dhe pashpirtëshem të transformojnë boten në përputhmëri me idetë e veta.Ata janë-thot ajo-doktorët e shok-ut. Shkruan, për krizat e shkaktuara ose të natyrshme që shërbejnë si paravan për kapitalizimin e dhunshëm të shoqërisë. Fitohen miliarda në cunami, për plaçkitjet në Rusi …Ky është një rrëfim se si disa përleshin të hollat e disa përleshen midis vetes. Nga Wikipedia-Enciklopedi e Lirë. [37]Thomas Freidman”Politika e ripërtritjes” botuar në formë kolumne në The New York Teames /ribotuar në shqipen në ”Koha Ditore” dt.14.05.010 [38] Luj Altyser (Louis Althusser, 1918-1990) është një nga filosofet francez më me ndikim të orientimit marksist të gjysmës së dytë të sh.XX. Ndikimi më i madh i tij është në fushëm e studimeve marksiste bashkëkohore të kapitalizmit dhe sistemit klasor. Nga Wikipedia:Enciklopedi e Lirë [39] E majta në kuptimin më të gjërë, personifikon idhtarët e niveleve të ndryshem të ndryshimeve shoqërore, politike dhe ekonomike me qëllim të krijimit të shtetit të mirëqenies ( në kuptim të të kujdesit shoqëror për individin) E majta politike apo vetëm e majta është emërtim me të cilin nënkuptojmë atë spekter politik i cili është i afërt me trajtat e e socializmit, social-demokracisë e herëherë edhe liberalizmit: thjeshtë e thenë ato ide të kundërta me të djathtën. Komunizmi, marksizmi e filosofia marksiste e ndonjëherë dhe trajtat e anarkizmit, në të shumtën trajtohen e majta ose e majta radikale Konsiderohet se termi është krijuar në kohën e Revolucionit francez, nga konvokimi i kuvendit kur republikanët u janë kundërvënë monarkistëve të ulur në anën e majtë të kuvendit. Wikipedia-Enciklopedi e Lirë [39] Milton Fridman„Capitalism and freedom” - „Kapitalizmi e Liria”- [39]Vështrim i Besnik Pules: Utopia e ekonomisë pa shtet-Koha Ditore 29.06.010 [39] „Tea Party movement”-Lëvizja e çajanëve -Tea Party protesters fill the West Lawn of the US Capitol and the National Mall on September 12, 2009. është referencë nga Çajana e Bostonit nga v.1773-protest kolonistëve amerikan ndaj qeverisë britanike e tani lëvizje shoqërore politike demostruesish që është paraqitur në v. 2009 e cila nëpërmjet të një vargu protestash nacionale të koordinuara që kanë mbushur barishtet përendimore të Kapitolit të SHB në 12.09.2009 Tea Party protesters fill the West Lawn of the US Capitol and the National Mall on September 12, 2009., si përgjigje në disa ligje federative /stabilizimi i shpejtë ekonomik, shërimi dhe riinvestimi, reformat në shëndetësi dhe transparenca në nxjerrjen e ligjeve. Marrë nga Wikipedia-Enciklopedi e Lirë [43] Branko Dragash” Manekeni nase propasti” Wikipedia-Enciklopedi e Lirë. [44] Evropa në protesta masive… ”Koha Ditore” 30.09.010 [45]Lumir Abdixhiku ” Vuvuzelat e manifestos antiprivatizuese” Koha Ditore 1.07.010 [46] Privatizimi në Sërbi nga Wikipedia-Enciklopedi e lire. [47] Privatizimi në Kosovë: Projekti ndërkombëtar 1999-2008 raport i Rita Augestad Knudsen doktorante në Historinë Ndërkombëtare në London School of Economics end Political Science -publikuar në 20 shtator 2010 - marrë nga Wikipedia-Enciklopedi e Lirë [48] Koha Ditore dt.17.07.2012 [49] Bashkim Shehu: Privatizimi i ndërmarrjeve shtetërore, ka shtuar të papunët. Marrë nga Wikipedia-Enciklopedi e Lirë.