Krenaria, rinia dhe … „Duhet të jem agresiv“
(Nga e shkuara tek e sotmja për hir të traditës dhe fenomenit të krenarisë)
Nga Fatmir Terziu
Jo pak herë flasim për hir të traditës. Traditës, apo diçka tjetër të ngjashme?! Dhe kjo na shtyn të flasim për kontrast jetësh. Kontrast jetësh midis të kaluarës së zezë e të tashmes me dritëhije. Jo! Është diçka që ka të bëjë me krenarinë. Krenarinë e Njeriut, krenarinë e njerëzve. Me arsyen e kësaj krenarie. Me mundin e djersën e derdhur. Me vetë arsyet e jo-arsyet e mjaft të tjera. Me sakrificat e bëra. Dhe me të gjitha krenaria na bën vërtet të qetë me atë çka kemi arritur. Për të qenë krenarë! Shpeshherë vetë kujtesa ndalet tek krenaria.
Filozofi grek Aristoteli e përshkroi krenarinë si „kurorën e virtyteve“. Në fund të fundit është një emocion që përjetojmë kur kemi arritur diçka të shkëlqyeshme, ose kur ka dikush afër nesh një arsye të ngjashme. Zakonisht ka një shprehje të njohur fizike, qaset me një buzëqeshje të lehtë, kokën e mban të anuar mbrapa, gjoksin më shumë të zgjeruar, je disi me krahë të ngritur ose sikurse quhet: akimbo (me duar në ijë dhe bërryla të kthyera nga jashtë). Mendoni Supermenin pasi të ketë mundur një horr!
Megjithatë, krenaria shpesh merr një udhëtim të gabuar, duke prurë pas një dëm të keq. Ndërsa mund të na ndihmojë të ndihemi dinjitozë dhe të vetëdijshëm për vetëvlerësimin tonë, duke siguruar që të tjerët të mos ecin mbi ne, kjo mund të ndërhyjë në dukje me ndjeshmërinë dhe të na bëjë të jemi si arrogantë dhe egocentrik. Krenaria vjen para një rënieje, shkon si një e thënë. Është gjithashtu një nga shtatë mëkatet vdekjeprurëse. Mbetet fare afër, e ulur përkrah tipareve të tmerrshme si zilia, lakmia dhe arroganca. Të gjitha këto ende sot ndikojnë, por më së shumti vazhdojnë të gjenerojnë e degjenerojnë tek rinia. Tek rinia shohim sot ende dy qëndrime.
Pak a shumë të ngjashme kanë qenë shkrimet që herët, ku krenaria e sistemit që u rrëzua kërkonte krenarinë në forma duale. Të tilla shkrime kanë prekur ndërgjegjiet e shkrimtarëve të ndjeshëm dhe në këtë rrjedhë që në majin e vitit 1988, shkrimtari Faruk Myrtaj do të shkruante se „edukimi i të rrinjve nuk mund të realizohet me dy qëndrime“ (1988; „Zëri i Rinisë“ 21 Maj). Sot kjo shihet në ikjen masive të të rrinjve, më saktë në qëndrimet që mbahen ndaj këtij fenomeni. Bie në sy nga qëndrimet e njohura, krenaria në një shtet dhe orientimet e shtetësisë në një shoqëri të ndarë. Ky është rasti i të rinjve shqiptarë të ndarë nga fenomenet që i ka prurë koha, të shpërndarë nga krenaria e „arritjeve të mëdha“ në këta tridhjetë vite të demokracisë shqiptare, por që shkon përshtat me ato që cituam më lart, që ende krenaria mbetet mes tipareve të tmerrshme si zilia, lakmia dhe arroganca.
Autorja Xhesika Trejci e quan këtë „Shën Mëkati vdekjeprurës“. Si tillë ky shën mëkat varet nga vetë fuqia pozitive dhe negative e krenarisë. Krenaria është një emocion i komplikuar, sipas autores. Mund të çojë qeniet njerëzore në lartësi marramendëse të reja, ku arritjet e tyre mund të përhapen përtej vetes në të gjithë njerëzimin. Por, krenaria gjithashtu mund t'i shtyjë njerëzit të sillen në mënyrë të neveritshme. Trejci, një profesoreshë e psikologjisë në Universitetin e British Columbia, shikon të dy palët në librin e saj, të titulluar „Krenohu: Pse mëkati vdekjeprurës mban sekretin e suksesit njerëzor“. Ajo diskutoi idetë e saj në këtë libër dhe leximi i tij na bën të kuptojmë më thellë anën filozofike të problemit.
Në këtë libër ajo përmend piktorin e famshëm Paul Gauguin dhe të madhërishmin Steve Jobs, ku për të cilët shprehet „Paul Gauguin, piktori i famshëm, është më shumë shembulli i kësaj. Ai është interesant sepse nuk u bë piktor deri relativisht vonë në jetë. Ai ishte një agjent aksionesh në Paris dhe po jetonte jetën e suksesshme pariziane të borgjezisë. Ai kishte një familje, ishte relativisht i pasur, po kujdesej për familjen dhe gruan e tij. Por ai nuk ishte i lumtur. Ai ishte shumë i pakënaqur, kështu që ai do të largohej vazhdimisht nga jeta e tij në shtëpi për të mësuar në lidhje me jetën e artit bohem dhe artin që po ndodhte në Paris. Përfundimisht, ai e kuptoi që për t'u bërë personi që ai dëshironte të ishte ai duhej të hiqte dorë nga gjithçka që kishte, që do të thoshte të linte familjen e tij dhe të jetonte më shumë në uri dhe varfëri të madhe në rrugët e Parisit dhe më vonë në Martinique në mënyrë që të bëhej një artist. Ne mund të pyesim nëse kjo ishte një zgjedhje e mirë, për të bërë atë që bëri për të tjerët rreth tij. Padyshim, kjo e lëndoi shumë familjen e tij, kështu që nuk dua të them se ai bëri gjëra të mëdha. Por për të, kjo ishte ajo që duhej të bënte për të gjetur krenarinë që do t'i mungonte në jetën e tij si një agjent i aksioneve borgjeze. Unë mendoj se është një shembull i mirë sepse është diçka me të cilën shumë prej nesh mund të lidhen në kuptimin që shumë prej nesh në jetën tonë të përditshme janë në gjendje ta kalojnë. Ne kemi një punë. Ne kemi një jetë familjare. Çfarëdo që të kemi, ne jemi të suksesshëm, po i japim detyrimet. Por diçka po mungon. Unë mendoj se e dimë që diçka po mungon kur e kuptojmë, unë nuk jam duke marrë mjaft nga jeta ime. Unë nuk po ndiej atë ndjenjën e kënaqësisë në vetvete që kam nevojë të ndiej. Dhe ka shumë mënyra të ndryshme për ta marrë atë. Ju sigurisht nuk keni pse të lini familjen tuaj pas dhe të bëheni një artist i uritur. Ka hapa më të thjeshtë që njerëzit mund të ndërmarrin.
Absolutisht ka dhe Steve Jobs. Ekziston një ndjenjë që disa njerëz mund ta bëjnë këtë dhe të ndërmarrin këtë hap të madh dhe njerëzit e tjerë duhet të mbështesin familjet e tyre dhe të sigurohen që është kujdesur. Unë mendoj se ka një krenari të madhe autentike që mund të vijë nga thjeshtësia, unë nuk e dua punën time, nuk po më përmbush, por më sjell një pagë dhe më lejon të jem lloji i personit të familjes që dua të jem. Kjo është një mënyrë e vlefshme për të arritur gjithashtu krenari autentike, dhe unë mendoj se kjo është me të vërtetë e rëndësishme të kihet parasysh.
Steve Jobs është me të vërtetë interesant, sepse mendoj se ai me siguri duhej të fillonte si dikush që kishte shumë krenari autentike dhe po kërkonte krenari autentike. Ai është një djalë që kishte ide mahnitëse dhe ishte në shumë mënyra një gjeni. Ai revolucionarizoi kaq shumë pjesë të teknologjisë sonë aktuale. Duhet dikush me inteligjencë dhe krijimtari të madhe për ta bërë këtë, dhe kjo është krenaria autentike. Sidoqoftë, sapo mori fuqinë që kishte përfundimisht, bazuar në gjithçka që thotë kushdo që punonte me të dhe për të, ai u kthye në dikë që zotëronte atë që unë do ta quaja dominim. Ai disi po kontrollonte. Ai ishte mbizotërues. Ai ishte agresiv. Ai kërcënonte punonjësit e tij gjatë gjithë kohës. Ai thoshte gjëra të tilla si: „Nëse dështojmë do të jetë për shkakun tënd“, e cila është një gjë shumë frikësuese për t'i thënë një punonjësi. Njerëzit që punuan për të e bënë këtë jo vetëm sepse e shikuan, por edhe sepse kishin frikë prej tij. Ai nuk dha kredi dhe për shkak të inxhinierëve që po punonin me të. Ai është një shembull vërtet interesant i dikujt që ndoshta fillimisht mori përpara përmes krenarisë dhe prestigjit autentik. Por atëherë sapo të kishte fuqi, ai mund të kishte frikë ta humbte atë ndoshta sepse e dinte se ai nuk ishte ai që qëndron pas teknologjisë. Ai nuk është inxhinieri që po dizajnon këto produkte dhe anën e teknologjisë. Kjo pasiguri mund ta ketë çuar atë të ndiejë: “Ju e dini se çfarë, për të ruajtur kontrollin kam nevojë për të frikësuar. Duhet të jem agresiv. Unë kam nevojë të jem dominant.” Dhe kjo është ajo që ai u bë.
Comments