Që në kohërat më të hershme, kur kujtimet na kanë ardhur, dihet se Gollobordasit i ndërtonin vetë shtëpitë e tyre. Mjeshtrat nuk erdhën nga vende të tjera, dhe për këtë arsye nuk kanë mbërritur më vepra të veçanta ndërtimi atje. Kjo është arsyeja pse mjeshtrit ndërtuan edhe të njëjtin lloj objektesh banimi.
Para fillimit të ndërtimit është përzgjedhur një terren i përshtatshëm. Ndërtesa e banimit, si dhe ndërtesat ndihmëse, janë ndërtuar në fund të parcelës ndërtimore për të liruar më shumë hapësirë për një oborr, për një kopsht, për strehimin e kafshëve dhe ushqim për to. Nga shtëpitë e mbijetuara, konstatojmë se ato janë ndërtuar në fund të truallit, aty ku fillon pjerrësia ose rrëpira. Të tilla janë shtëpitë e mbetura nga më të vjetrat në Trebisht, Vërnicë, Ostren i Madh, Ostren i Vogël, Tuçep, Lladomericë etj. Përveç kësaj, ata zgjodhën një terren me një pjerrësi të vogël, në mënyrë që të dallohet më lehtë një shtëpi dimërore. Kjo e bëri më të lehtë për njerëzit që të kultivojnë tokën dhe të korrin të lashtat.
Për ndërtim, ata përdorën gurë, lëndë druri, pllaka, ose kashtë, gozhdë druri. Të gjitha këto i kanë siguruar aty për aty. Edhe pllakat nuk u sollën me kuaj nga larg. Ato ishin të gdhendura me dorë nga rrasat vendase, i vetmi vend i këtij lloji në të gjithë vendin. Pllaka të tilla janë ruajtur edhe sot e kësaj dite. Ndërsa njerëzit e lashtë i përdornin ato për të mbuluar shtëpitë e tyre, sot pasardhësit e tyre i përdorin për trotuare rreth banesave.
Materialet kryesore të ndërtimit ishin gurët dhe druri. Goloborda kishte shumë prej tyre. Themeli i shtëpisë është prej guri. Shtëpinë e dimrit dhe murin perëndimor të shtëpisë e ndërtuan me gurë, që ajo të ishte më e fortë kundër erërave dhe shiut. Në të ndërtoheshin pyka, mbi të cilat lidhnin disa pajisje bujqësore - zgjedhë, parmendë, bartës bari, lopata etj. Nëse shtëpia ka dy kate, ndërtonin shkallë prej guri. Në disa shtëpi dykatëshe, i gjithë kati i parë ishte ndërtuar me gurë. Të tilla janë shtëpitë Trebishtase në fshatin e vjetër dhe në fshatin që tashmë po bëhet disi ndryshe nga ata që kanë mbetur atje. Ata përdorën një sherbet gëlqereje dhe material të bardhë rëre, ose gëlqere e baltë, e cila u shkërmoq me kalimin e kohës dhe duke parë mbetjet e shtëpive sot, mund të mendojmë se muratura ishte e thatë, por nuk është kështu. Mirëpo, që ky mur të zgjaste kaq shumë vite, diçka e mbështeti atë. Gjatë ndërtimit të shtëpisë së dimrit, në mure u formuan dollapë në të cilët ruheshin sende të ndryshme.
Dyshemeja e të gjitha dhomave, të shtëpive njëkatëshe dhe dykatëshe, është prej dheu. Ka disa dysheme druri vetëm nga mesi i shekullit të 20-të. Ndërtimi i shtëpisë ishte rrethuar me pemë. Për shtëpitë e vjetra, përveç atyre që kanë mbijetuar, mund të gjykojmë edhe nga muratura e ruajtur nga moti i shtëpive të tyre dimërore dhe me një imagjinatë të mirë mund të imagjinojmë se si dukej shtëpia. Shtëpitë e vjetra ende të mbijetuara duhet të ruhen si ekspozita muzeale nga trashëgimtarët, sepse kjo është pjesë e historisë së popullsisë.
Jo të gjithë mund të ndërtonin një shtëpi vetëm. Për këtë qëllim ka pasur mjeshtër – ndërtues që kanë marrë njohuri dhe aftësi në procesin e punës. Ndërtimi ishte një zanat që ndonjëherë kalohej nga babai te djali.
Comments