Une kam shkruar disa libra bujqesore shqiptare. Nuk jam as shkencetar , as poet . Jam thjesht specialist bujqesor , qe kam zbatuar shkencen ne prodhimin e gjere, per 40 vjet rresht .
Me eshte dashur te bashkebisedoj , me shkencetare te bujqesise , me shkrimtare , me bujq te ugarit , me barinj te staneve . Bisedat e tyre I kam pasqyruar ne 36 libra me karakter problemor dhe pervoje gjithperfshirese . Midis bashkebisedusve te mi , shquan emri i agronomit te mbrojtjes se bimeve , shkencetarit te bujqesise biollogjike , poetit , Enver Isufi .
Mesazhet me shkencetar E. Isufin , i kam botuar ne librat , simbas specifikes . Nuk e kam njohur dhe nuk kam shkembyer mesazhe , perpara viteve 90 , madje deri ne 2010 . Me ka lene mbresa , Instituti , I bujqesise biollogjike , qe drejton , ne bashkepunim me Zvicren , shkencetari yne , Enver Isufi . Me rrezimit e strukturave bujqesore diktatoriale , u rrezuan dhe Institutet shkencore , qe duhesh te ruheshin , ne kushtet e bujqesise kapitaliste , qe po rilindte . Me lindjen e Institutit te bujqesise biollogjike , drejtuar nga E. Isufi , vendit ju hap persektiva kohore e shkencave bujqesoore . Bujqesia shkencore gjen piken e referimit tek Instituti , qe drejtohet me kopetence , nga shkencetari i brezit te mesem , Dr. Enver Isufi . Nuk kam mundur ta vizitoj , kete institut specifik , por shkrimet e Dr. Isufit , ma kane sjelle afer.
Si autor bujqesor , u njoha me kete pervoje dhe jam ndier i frymezuar , nga puna , qe zhvillon ne terenin praktik ky Institut , qe nuk ka ekzistuar gjat monizmit . Krijova bindjen se shkenca e perfaqesuar nga 16 shkencetaret , me ne krye M. Permetin , T. Tartarin dhe A. Osjen , ka rene ne duar te sigurta te shkencetarit te apasionuar , Dr. Enver Isufit . Instituti biollogjik , jo vetem kryen praktika shkencore dhe realizon porosi teknike , por ka dhe fermen e vet , ku provon ate c’ka studjon . Nga jeta ime , perballe kompjutrit , kam vezhcuar se shekenca bujqesore shqiptare eshte rigjeneruar simbas kerkesave te bujqesise kohore globale .
Kjo situate e re shkencore pasqyrohet se me miri , ne punimet shkencore te Institutit biollogjik , qe drejtohet nga Dr. Enver Isufi . Ndryshimet politiko-institucionale , u pasqyruan formalisht dhe ne shkencen e depolitizuar . Ne shkencen kohore , nuk njifet izolimi primitiv dhe patonazhi partiak . Shkenca qe zhvillohet ne shtetin demokrat –liberal ,i permbahet parimit shkence – per shkence , qe do te thote shkence pa politike .
Ndertova ura lidhje me Dr . Isufin , i cili rrjedh nga nje familje me tradita shekncore bujqesore , qysh nga niveli i gjyshit dhe i prindit , banore te qytetit Kavaje , ku ne c’do kohe i ka dhene bujqesise shiptare praktika te perparura , perfshire dhe pervojen e shquar te H. Fulltzit , qe lulezoi ne Golem te Kavajes bujqesore . Keto evenimente bujqesore i bashkebisedova me Dr. Isufin , i cili , me ka shkruar periodikisht , per ngjarjet e te gjitha kohrave , ne bujqesine e Kavajes dhe te Shqiperise . Teoria Fulltz u lind dhe u zhvillua ne kavajen shqipere . Per kete teori specifike shqiptare , kam shkembyer shume evenimente , qe i duhen sot , bujqesise kapitaliste , e dale nga nje bujqesi pa prone private dhe pa konkurence zhvillimore . Shkenca e Institutit biollogjik eshte vijim i platformes Fulltz , ne kuptimin simbolik , sepse realisht , eshte thellesisht shkencore – kohore .
Ne nje prej korespodencave , Dr , Isufi , me shkruan : “ Vajta ne Golem , per te ndjekur linjen e H. Fulltzit . Gjithcka ishte kthyer ne nje germadhe . Ne menyre te natyrshme , pervoja e Fulltzit , kerkon vemendje , qe shtresohet dhe rigjenerohet ne fermat private - kapitaliste , qe aktualisht gjenerojne an’e mbane Atdheut . Pervoja Fulltz , nuk vjetrohet , por vetem pasurohet me elementet kohore . Ajo do te jete prezente edhe ne aplikimin e Inteligjences artificiale . Dr. Isufi, ish fermen e Golemit - Kavaje , e quan me emrin e vertet , ekonomi shkolle .
Per mua , si autor , vajtia e Dr. Isufit ne Golem flet shume . Ai di te harmonizoje te kaluaren me te tashmen . Kete harmonizim , nuk pret ta gjeje te gateshme , por ta ndertoi , me duart e veta dhe me trashegimine shkencore , qe nuk i mungon vendit tone , me klimen dhe token me te pershtashteshme bujqesore ne Glob .
Dr. Isufi , shkruan , per aritjet shekncore te nje prej shkencetarve me te famshem , te vendit tone , Prof. Ahmet Osjen . Shkrimi I Dr. Isufit , per shkencetarin Osje , merr nje kuptim shume me te gjere se sa perkujtimi I ketij shkencetari . Ashtu si Osja , nenkupton Dr. Isufi , realizoi me misrin , ashtu duhet te realizojme bujqesine shkencore , kudo ne Atdhe . Osja e parfytyroi Shqiperine , nje ferme te madhe dhe vete u vu ne krye te puneve , per te zbatuar shkencen e misrit kudo ne Atdhe dhe ja arriti . I tille perkushtim kerkohet sot nga shkencetaret , per drithrat dhe vecanerisht per blegtorine , qe gjenden ne nivele te pa justifikuara . Na lihet te nenkuptojme se jemi ne kohen , kur duhen disa Osje te ri , qe te behen nismetare te ringritjes se bujqesise aktuale , me shume problematika . Bujqesia e sotme dhe vecanerisht blegtoria , na kerkojne qe pervoja e perimikultures , ne sera dhe e blegtorise industriale te perhapen an’e kend vendit tone , ku u zhvillua nje turizem masiv , vecanerisht ai malor . Perimikultura e serave dhe blegtoria industriale , jane modelet , ku duhet te arrije e gjithe bujqesia e arve dhe blegtoria masive, duke ruajtur karakteristikat e terenit . Bujqesia kohore eshte ajo , qe studjon dhe rekomandon Instituti i bujqesise biollogjike .
Dr. Isufi , me ka shkruar sistematikisht , per te gjitha problemet , por mbi te gjitha , per habine time , me eshte cfaqur si poet krejt origjinal . Kjo vecori e Dr. Isufit eshte e nje dukurie emocionale , per bujqesine dhe fenomenet natyrore , qe zhvillohen rreth nesh . Poeti , qe i eshte perkushtuar bujqesise dhe blegtorise Shqiptare , eshte Naimi yne I madh dhe I koheve te reja . Platforma poetike e Dr. Isufit zhvillohet ne sensin shkencor . Personalisht u befasova , me krijimtarine poetike te Dr. Isufit , por duke e pare nivelin artistik , ndaj fenomenit shkencor , shkrova nje ese ne poratalin tone “Fjala e lire “ .
Shkrimi ka dale ne kete portal , ne mars 2023 . Eseja ime , fund e krye i kushtohet D. Isufit poet . Metaforat , krahasimet dhe figurat e larmishme stilistike te vjershave te Dr. Isufit e njesojne shkencen me poezine .Jane mbreslenese intervistat , qe realizon poeti Isufi , me ullirin dhe me shtypin bujqesor . Poezia ka pika takimi me bujqesine ,por vetem ne aspektin emocional . Poezia e Dr. Isufit eshte tjeter. Teoremat shkencore , per token dhe bujqesine , qe poetet e zakonshem nuk I njohin , poezia e Dr. isufit I bashkon , duke krijuar nje metafore te perbashket , qe nuk duket ku fillon shkenca dhe ku vijon poezia .
Me poezi , autori bujqesor , spjegon ligjet themelore te fizikes dhe astronomise . Prodhimtaria vjershetore e Dr. Isufit , nuk eshhte rastesore dhe as simbolike . Kemi dy personalite te shkrira te nje individ . Dr Isufin shkencatar bujqesor dhe Dr. Isufi poet me krijimtari te gjere . Personalisht nuk kam ndier ndonje perqasje emocioale ndaj poezise , por me poezite e Dr. Isufit dhe te Arben Dukes kam krijuar nje afinitet natyral . Jane poezi , qe ngjasojne ne tematike dhe ne ide me poezine e At Gjergj Fishtes . Fishta me dy vargje shprehte nje tematike te tere , deri ne histori . Fjala vjen , per te na shprehur tolerancen fetare dhe atdhetarine , poezia e Fishtes shprehet me dy vargje : Kemi barjam dhe Pashke / Shqiperine e kemi bashke ./
Ne anallogji me keto dy vargje lapidare , poeti Isufi shkruan poezine e fameshme , “Biodiversiteti “ , ku shprehet :
Biodiversiteti eshte nje magji / Njeriu nuk e zberthen dot kompleksin e tij ./
Te dyja keto poezi perifrazojne dy histori me themel shkencor , real dhe artistik . Poetet e medhej , kane qene ose shkrimtare te medhej ose filozofe te medhej . Zberthimi i prodhimtarise poetike te Dr. Isufit , vlen te studjohet ne auditoret e specializuar , si rrast i rralle dhe i arrire artistikisht .
Une nje fragment nga vjersha e “Diversitetit “ e kam shkruar ne fillim te librit tim , ne doreshkrim “Ditar – 2022 “ . Kam shkruar vetem dy Vargje , per t’I pasur parasysh lexusi I supozuar . Vargjet , qe hapin librin tim jane keta :
“ Planeti , ne fillim kishte ngjyre gri ./ Diversiteti I bimeve dhe kafsheve I dha planetit kaq pasuri dhe bukuri . /
Nuk mund te gjeja nje thirrje , me te goditur per c’do lexus , qe meton te kontriboi , per ndryshime ne vendin ku jeton , qe eshte pjese e Planetit . Personazhet e librave te mi , jane bujqit dhe blegtoret shqiptare , qe lipset te japin kontribut te vyer ne ndryshimen e vendit .
Shkenca apo Poezia , cili pasion eshte dominant ne veprimtarine e Dr , Isufit ? Ai eshte njeri i apasionuar pas punes . Zgjedh te beje pune sa me te veshtire. Puna e veshtire eshte dhe heroike .Eshte shkencetar dhe poet , qe punon me ngarkese te plote Per sa kumtuam , le ta pasqyrojme me nje shembell . Dr. Isufi eshte i specializuar agronom i mbrojtjes se bimeve . Ky eshte specialitet i ri brenda agronomise . U zhvillua me vete , sepse mjedisi u ka pas bere gjithnje me i infektuar , kryesisht me plehra , insekticide , mbeturina spitalore , insekte me orgjine parazitare , parazite te vegjetacionit etj . Kemi te bejme me nje specialitet , qe gjen qasjen e pastrimit te mjedisit ne menyre radikale .
Profesionin e veshtire te agronomit te mbrojtjes se bimve , po e ushtron Dr. Isufi , krahas punes se drejtorit te bujqesise biollogjike . Une kete profesion e quaj nga me te rendesishem ne boten e sotme , per te mos thene me i rendesishmi . Dikur ka qarkulluar nje aforizem : “Doktori human sheron njerine , doktori veteriner sheron njerezine , “ Eshte aforizem kuptimplote , por agronomi i mbrojtejes se bimeve , mbron si mjekun human dhe gjithe gjallesat afer njeriut . Une e kam quajtur profesionin ne roje te jetes mbi toke dhe ne atmosfere . Kete profesion , po e kryen me perkushtim Dr. yne , Enver Isufi . Vete bujqesia biollogjike eshte objekt i rendesishem i mbrojtjes bimore . Te dy keto elemente , jane pjese e perditshmerise te Dr. Isufit . Ne se ndihet nevoja e shtypit bujqesor , kjo nevoje fillon me shkrimet , per mbrojtjen bimore , qe eshte mbrojtia e jetes mbi toke .
Nuk kemi te bejme me nje perditshmeri te zakonshme dhe krejt nacionale . Dr Isufi , ka marre pjese ne shume simpoziume nderkombetare , per mbrojtjen e bimeve dhe bujqesine biollogjike . Nuk mund t’i permendim te tera keto forume , Dr. Isufi eshte pjesmarres ne Kongresin e bujqesise biollogjike , qe u mbajt ne Stamboll. Ai mbetet protogonisti kryesor i kthimit ne biollogjike te bujqesise tone , qe parashifet te kete rritje te ndjeshme ne 2030 , nga 7 % , qe eshte sot . Dr. Isufi , Shqiperine e ka ingranuar me problemet aktuale te shkences , ne rang europjan dhe boteror .
Nuk ptetendoj se e njof situaten bujqesore dhe vecanerisht ate shkencore ne shkallen e duhur , por nje gje e them me pergjegjesi matematike , Shkencetari i gjithanshem bujqesor , Dr. Enver Isufi , eshte me i shquari i periudhes se Tranzicionit . Une e kam njohur me vonese , prandaj nuk e kam perfshire , ne librin tim “ Shkencetaret e shquar te bujqesise shqipetare “ . Vleresimi adekuat , qe i kryej ne kete ese , ze vend meritor ne rreshtin e 16 te ketyre njerzve te shquar te shkencetarve bujqesore . Aktualisht eshte ne rreshtin e pare te shkencetareve bujqesore . Eshte perfaqesusi i shkences kohore , qe do te nderthuret me inteligjencen artificiale .
Nga sa kam humultuar , per kete shkencetar te merituar te shkences , publicisti - agronom Bashkim Koci eshte ne te njejten linje me mua , per vleresimin shkencor – agronomik dhe poetik te Dr. Isufit . Bashkimi komenton dy libra poetike te Dr. Isufit dhe permend veprimtarite shkencore te tij . Shshtypi ditor dhe “Agrobiznesi “ kane shkruar , per veprimtarite shkencore te Institutit , qe drejton Dr, Isufi dhe vete Dr . Isufi eshte bashkepunetor i rregullt i shtypit .
Deget e shkenceave bujqesore , jane disa . Pervec bujqesise agronomike , ku drejton Dr. Isufi , Shkenca e perimkultures , ajo e ullirit dhe blegtoria industriale , jane ne nivel europjan . Kjo arritje eshte lajmi me i gezuar , qe mesojme , per bujqesine shqiptare aktualisht .
Duhet ta shofim realitetin drejt ne sy . Aktualisht bujqesia ne teresi , nuk eshte ne nivelin , qe kerkon koha . Jemi ne periudhen , kur vendi yne eshte bere nje vend turistik , nga me te shquarit ne Europe , ne raport me poullsine banuse , por disa dege te bujqesise vijojne nje prapambetje te pa pranushme , per kohen . Po permend vetem nje shembull, qe e kerkon niveli I turizmit aktual . Shembulli eshte ky: Nje dhi vendi ne Shqiperi prodhon rreth 100 kg. qumusht ne vit . Ne Svicer ky rendiment eshte mbi 800 litra dhe ne Angli , ky rendiment vjetor eshte mbi 1 mije litra . Nuk I lejohen shkences dhe administrates shqipetare , keto disballanca , ne nje tregus ku vendi yne mbahet si nje vend blegtoral dhe rritja e dhive , historikisht njihet si dege prioritare . Mjafton te permendim faktin , qe perkrenaria e Skenderbeut , eshte kopjim I kokes se dhise.Prapambetje te tilla , nuk duhet te lejohen , sepse heret a von , do te behen pengese edhe per industrin e turizmit .
Ketu do t’I mbyll keto pak shenime , per shkencetarin e shquar , agronomin e mbrojtjes se bimeve Dr. Enver Isufi . Nuk kam shtuar dhe as kam pakesuar gje , nga korespodenca spontane , qe kam zhvilluar me kete shkencetar , gjat tranzicionit demokratik te vendit tone . Eshte koha , kur sejcili shkencetar bujqesor te justifikoi veten dhe shkencen te ciles I perket , nen shembullin e Dr. Isufit , perjashtuar veprimtarine e tij poetike . Nuk do te jene te tere shkencetaret poete. Frymezimi poetik I Dr. Isufit eshte perjashtim dhe duhet te kemi parasysh , qe ky frymezim , nuk I ka influencuar per dobesimin e sensit , madje duhet thene se eshte bere faktor ndihmes , per rritjen e personalitetit shkencor te shkencetarit .
I uroj shkencetrit Dr. Isufi , jete te gjate dhe te fryteshme ne sherbim te shkencave shqipetare . Shkencetari , nuk del ne pension . Per shkencetarin nuk ka moshe te trete . Jeta e shkencetarit eshte pasion ndaj shkences , qe i eshte perkushtuar, ne sherbim te Atdheut dhe zhvillimit bujqesor .
Studjus - Illo Foto, ne NY – Janar 2025
Comments