As e njof , as me njef Zoti Ndue. Sebep u be shkrimi i tij , ne gazeten “Panorama”, me 17 Korrik te ketij viti .
Shkrimii Nuhes titullohet “Perse mendohen keto male “ . Malet e sotme kane te tjera probleme ,nga ato , qe na ka pershkruar Kadareja yne ; nje prej te cileve eshte shpopullimi masiv . Ka pak lindje foshnjash . Nuk ka popullsi te re , mbyllen shkollat . Vendesit nuk pranojne te punojne ne restorantet moderne . Ne malet tona , afron koha te ndihet vetem krokama e qyqes .
Ne fund autori konkludon : “Bashkite :Mirdite , Fush Arres , Has , Tropoje , te shkrihen ne nje rajon bashkiak . Edhe nga keto pak fjali , ndihet se autori , eshte qytetar i shqetesuar per gjendjen e maleve tona , qe permbajne gjithe fondet kullosor dhe pyjor te vendit , si dhe shumicen e fondit te tokes bujqesore .
Nduja nuk permend vlerat turistike te maleve tona , por kjo nuk eshte mangesi e shkrimit problemor te Ndues . Dihet se industria turistike , pa malet , do te ishte shume e manget dhe nuk do arrinte te quhej as artizanat , se industri nuk do te mund te quhej kurre .
Nga tereni malor yni , duhet te pranojme se pa cfrytezimin intensiv ekonomik te maleve tona , nuk mund te nenkuptohet ekonomija , vecanerisht , pylltaria , blegtoria , pjeserisht pemtaria dhe krejtesisht mademet e gurit dhe te drurit . Ka shtete me teren me te theksuar malore dhe i kane vene ne zap malet . Ne se shkruaj , qe per ekonomine e maleve tona , nuk eshte treguar ndonje vemendje shteterore , per dekada me radhe, thjesht bej nje pohim te hidhur .
Ish Ministri I bujqesise Gaqo Tashko , qysh ne muajt e pare te ministrimit , krijoi nje grup pune dhe vleresoi pasurite e maleve tona . Ajo harte eshte ne pune . Ne grupin e punes kishte shkencetare te disa profileve dhe grupin e kryesonte vete Ministri , qe udhetoi neper te tera malet , hipur ne kale , por me shume ne kembe .
Ne kete grup ka pase bere pjese edhe shkencetari i ndjere , Andrea Shundi . Andrea , me ka treguar , nuk pranonte ish Ministri , te firmoste , per kufijte e nje kullote , nje livadhi , te nje pylli ose guroreje , pa e shkelur me kembe . Ndothte , qe duhej te shkeputej nga grupi , per pune shteterore. Grupi keto dite bente pushimin e ligjshem . Te ngjashem me metoden e Gaqo Tashkos . Ne malet shqiptare kane shekelur dy ministra : Gaqo Tashko, dhe Pandeli Cave .
Malet zene siperfaqen me te gjere te Globit , pas oqeaneve . Keshtu ndodh dhe me te gjitha pjeset perberese te Shqipersise natyrale . Pasurite natyrore , qe ndodhen ne male , jane te shumta . Ne gjirin e maleve ndodhen mineralet e rralla dha ato radioktive , ndodhen pasurite e medha pyjore , livadhet , kullotat, ujrat . Njerezimi ka zhvilluar bujqesine specifike malore . Pa alencen me malet , njerezimi do te ishte ose shume me i varfer , ose nuk do te ekzistonte .
Ne malet zhvillohen ekonomi ekzistenciale , per njerezimin . Enver Hoxha , kete rol te maleve e konceptoi me vonese , kur beri thirrjen patetike , :” T’u qepemi kodrave dhe maleve dhe t’i bejme pjellore si dhe fushat “ . Shqiptaret ju qepen maleve , por nuk i bene pjellore, si fushat . Pse ?
Sepse ata , nuk u “qepen “ , por u ngjiten me detyrim , pa interes personal , gati per mbi jetese . Ne male , nuk u kryen investime , vec propogandes ideollogjike . Nje nga kontravajtjet me absurde te enverizmit , ishte kthimi i livadheve malore , ne larftesi mbi 1.5 mije metra mbi nivel te detiti . U mbollen patate . Mbeten traktoret varur ne shkembinj . Patate nuk u prodhuan , sepse livadhet dhe kullotat nuk kane toke aktive petollogjike , por kane thjesht nje shtrese , qe rrenjezon barna shumevjecare . U krijuan disa mostra fermash , te quajtura ushtarake . Me shpejt u prishen se u krijuan .
Ismail Kadare , enverizmin e ka quajtur Donkishotizem . Fermat ushtarake ishin nje lloj “mulliri me ere “ .
Kapitalizmi , krijon kushte pune dhe materjale , qe malesoret te ndihen ne male , si ne shtepine e tyre . Sipermarresit nismetare , ne bashkepunim me shtetin kapitalist , i cfrytezojne resurset e maleve , per interesa te tyre dhe te njerzve , qe punesojne . Te shpjegohet kjo nderlidhje e sipermarresve , me resurset , merr shume kohe . Per thjeshtesi kuptimi , shifni Zvicren malore dhe e keni kuptuar mirfilli , si jetohet ne male . Jetesa ne male , eshte jetgjatesi dhe shendet i qendrushem .
Malesori zvicerian zhvillon shkencerisht bujqesine malore , blegtorine shumedegeshe , pylltarine shkencore . Malsori zvicerian jeton me standart me te larte se fusharaku . Nuk eshte Zvicra e vetme e ketij drejtimi ekonomik ka qindra shtete ne bote qe ne male jetohet nje lloj si ne fushat e begata . Te shtjellojme vetem nje drejtim ekonomik , blegtorine . Ne malet e Zvicres rriten gjedhe te rracave , me nam boteror si per qumusht dhe per mish . Delja dhe dhija malore zviceriane prodhojne qunusht dhe mish sa dy lope te zonave si niveli i yne .Ne male zhvillohet intensivisht bletaria dhe peshkimi . Me ndonje bisede , per peshkimin , ne Shqiperi nenkupton gjuetine e peshkut . Ndonje koshere blete e mbajne , per te zbukuruar oborrin .
Rracat i kane krijuar vete zviverianet me durim dhe me rigorozitet shkencor . Ne vendin tone , u aplikua programi 30 vjecar I permiresimit te deles , por ne TV. pashe nje tufe delesh ne Progonat , pa asnje influence permiresuse . Delen Recke e ka percjalle Mesjata . Besoj dhe uroj , qe dele te tilla te kete vetem ne Progonat . Mbeshtetur ne shkrimin e Z Ndue , Progonati duhet te marri masa pershpejtuse , per ndryshimin e rraces rrecke , te ardhur nga lashtesite , kur injoranca bente ligjet biollogjike .
Nuk eshte vetem prapambetja e deles . E tille eshte dhe dhija recke shqiptare , qe prodhon , ne rastin me te mire 1/5 e rendimentit te dhise zviceriane . Malet e Zvicres i kane begatuar zvicerianet . Te jetosh ne fshatin zvicerian , nuk perben ndonje diference te ndjeshme me qytetin .
E shkruaj me shume trishtim , se per blegtorine dhe bujqesine malore shqiptare , nuk eshte vene dore , ne kuptimin shkencor. Me te drejte Ndue propozon shkrirjen e bashkive malore , ne se ato nuk do te cfrytezojne resurset . Ne se do te zhvillohet nje bujqesi dhe blegtori intensive , keto bashki do te ecin me kembet e veta . Duhet te bejne binjakezim me bashkite e Zvicres . Bashkite shqiptare , kane elementin e madh te klimes , qe favorizon te tera prodhimet bujqesore dhe blegtorale .
Shkurtimisht kjo eshte gjendja e zonave tona malore , qe i dhemb shpirti Ndue Dedaj . Mbi shqetesimin real te Z. Ndue , kam besim se organet kopetente , do te mund te bejne kthesen e shumepritur , ne zhvillimin bujqesor- blegtoral te Malesise tone me shume resurse , qe fillojne me pyjet dhe mbarojne me kullotat , livadhet , ujrat , shpezet , mademet , aplikimet e hergjeleve , bletaria ,peshkimi , farnat malore , bimet medicinale .
Sipermarres te guximshem dhe me sens shkencor , lipset te zgjedhin nje krahine te tere dhe te zbatojne nje plan konkret , qe do ta hartojne specialistet dhe ekonoministet . Ky plan do te materjlizohet sa me investimet e sipermarresit , aq dhe me grante , qe nuk i kane munguar shtetit . “Nuk behet vreshti me urata” , thote nje proverbi yne . Zhvillimi i malesise eshte investim i madh.
Lodhesh t’i numerosh rezurst e maleve tona . Siperfaqia e maleve , duhet te ngjasoi me zhvillimin urbanistik te qyteteve turistike . Illo Foto – Studjus ne NY. 26 Korrik 2024
Comments