Papa Francesku ka thene : “ Nuk eshte e drejte , qe 5% e popullsise te zoterojne 80% te pasurive te Globit “.
Ne zberthim te kesaj ideje filozofike kam shkruar nje liber voluminoz ( mbi 200 faqe ) . Mbas shume konsultimesh dhe analizash , kam konkluduar se kapitalizmi i reformuar do te mund te kufizoi superfitimet , duke krijuar kushte , per lulezimin e klases se mesme shoqerore , qe eshte pjesa vitale dhe me e shumta e shoqerise . Kapitalizmin e reformuar e kam emertuar “kapitalizmi perpjestimor “ . Si do te krijohet ? Me ligje specifike taximi dhe favorre financiare te klasese se mesme , ne menyren me paqesore te mundeshme .
Brutokopjen e librit , ua kam derguar shume studjusve dhe experteve te fushes ekonomike dhe politike . Mendimet e tyre i kam shkrire , ne kopjen perfundimtare te librit , qe e kam ende ne doreshkrim dhe c’do mendim eshte i mirepritur , ne dobi te permiresimit cilesor te librit . Nuk kam hasur ndonje mendim te shkruar kunder , ne mbeshtetje te shqetesimit madhor , qe ka shprehur Papa Francesku .
Kam cfrytezuar materjalet e shtypit te shkruar . Me shume mendimet e filozofeve te zhanreve te ndryshme , por kam vleresuar edhe opinione , nga lexus te thjeshte , qe kane pervojen e jetes , qe i sherben te kaluares kapitaliste ose marxiste . Keta lexus mund te mos artikulojne si do te jete e arthmja e njerezimit , ndersa te tashmen dhe te kaluaren e njohin me mire se specialistet teorike .
Duke kerkuar ndihme nga miq dhe intelektuale u krijua nje auditor i gjere , qe shprehu mendime rreth shqetesimit te Papes dhe ndaj librit tim ne doreshkrim .
Shkrimi , me poshte eshte shkeputur nga gazeta “Dita “ 24 Mars 2020 Duket se sa pushtet ka krimi ne kohet e sotme :
Interpoli, në bashkëpunim me forcat e policisë nga Meksika në veri deri në Argjentinë në jug, kanë zhvilluar një megaoperacion ku janë sekuestruar kokainë dhe droga të tjera me vlerë 5 miliardë dollarë në një operacion që zgjati tre javë dhe përfshin 15 vende.Në kuadër të operacionit “Trigger IX” u konfiskuan më shumë se 8,000 armë zjarri ilegale, 305,000 fishekë municionesh dhe u kryen pothuajse 15,000 arrestime. Interpoli tha se arrestimet ndikuan në shkatërrimin bandave të fuqishme. Më konkretisht, në terren, veprimet e koordinuara çuan në përçarjen e 20 grupeve të organizuara kriminale, duke përfshirë arrestimin e anëtarëve të Primeiro Comando da Capital, Mara Salvatrucha dhe Kartelit Ballkanik, të gjithë të përfshirë në trafikun e armëve të zjarrit . Banda u shfaq fillimisht në Brazil, por është zgjeruar për të vepruar ndërkombëtarisht dhe është e lidhur me vrasjen e një prokurori paraguaian kur ai ishte në muajin e mjaltit në Kolumbi. Kjo ngjarje u zbardh pasi autoritetet kishin gjithashtu akses të menjëhershëm në Rrjetin e Informacionit Balistik të INTERPOL (IBIN), duke u mundësuar zyrtarëve të zbatimit të ligjit të krahasonin imazhet e gjurmëve të gishtërinjve balistikë nga gëzhoja dhe predha të shkrepura për të vendosur lidhje midis krimeve në mbarë botën.(gazeta/ Dita)
Kjo eshte nje prej kronikave te zakonshme , qe shtypi e jep per krimin e organizuar , qe ka marre permasa nderkombetare dhe po prish balancat financiare te shteteve , duke krijuar nje shtrese pasanikesh te pa merituar , qe behen nismetare te pastrimit te parave . Duket se krimi ka marre permasa boterore .
Pasurimi i njerzve te zakonshem , nepermjet krimit , nuk do te vazhdoje gjithe jeten me te njejtin intesitet , por sidoqofte perben nje menyre ilegale te pasurimit pa pune te ndershme dhe pa konkurencen e natyrshme , qe e njef sistemi kapitalist .
Ne vijim , po paraqes nje shembull tjeter nga shtypi , ku tregohet se njerez pasuruhen edhe pa buje dhe pa korruposion . Pasurim i heshtur . Ky grup , pasurohet nepermjet zhvillimit te modes , si me poshte :
Ai ka në zotërim grupin e produkteve dhe shërbimeve të luksit LVMH Moet Hennessy, është pronar i shtëpive të modës Louis Vuitton, Chanel, Fendi dhe
Christian Dior, si dhe i mbi 70 bizneseve të tjera të bizhuterive, parfumeve e kozmetikës, apo edhe shërbimeve të hotelerisë, duke pasur një portofol shumë të diversifikuar. Kështu, njeriu në krye të konglomeratit më të madh të luksit kanë një gjurmë të pashlyeshme në industrinë e modës dhe ka shkruar histori me sukseset e tij.
Bernard Arnault lindi në Roubaix më 5 mars 1949. Në vitin 1987, ai krioi LVMH, një grup kompanish që përfshin disa nga markat më të njohura luksoze në botë, si Dior, Louis Vuitton, Fendi, Bulgari, Givenchy, Sephora. Në vitet 1990, Arnault u bë personi me të ardhura më të mëdha në Francë, duke bërë fushatën e tij për të bërë LVMH një lider botëror në tregun e produkteve luksore.
Ai është i njohur si një inovator në tregun e modës dhe ka bërë shumë për të ndërtuar një imazh të markës së tij si një simbol i elegancës dhe stilit.
Shembullin e dyte te pasurimit e paraqita , per te njohur nje nga menyrat e pasurimit , pa pasur nevoje , per toke , per truall , por vetem me licensa profesionale . Ky shembull tregon se bizneset kane shume kohe , qe jane nderombtaizuar .
Regjimi i sotem kapitalist , mbeshtet ne ekonomine e tregut , konkurencen e lire , qe rrjedh nga rregullatori i tregut , per cmimet dhe ofertat . Cmimet i rregullon vete tregu i lire dhe spontan .
Nuk ka regjim tjeter , vec ketij kapitalist . Per te frenuar pabarazine , ne fitimin e korporatave te medha , duhet te behen pak ndreqje , kurrsesi nuk mund te kete barazi te pasurive dhe parave . Ndreqjet do te synojne vetem kufizime te nje pasurimi extrem . Regjimi i sotem , quhet demokraci -liberale , regjimi , qe kerkojme do te quhet demokraci – perpjestimore , qe do te thote , perfitimet nga pasuria e perbashket dhe nga veprimtarite tregetare , jane afersisht propocionale , sepse kurre nuk mund te jene te barabarta .Kufizimet e biznesit , duhet te prekin pasurine e perbashket , qe i eshte dhene ne cfrytezim .
Propocionin demokratik e realizon shteti , qe ka pak ndryshime nga shteti i sotem . Cilat jane ndryshimet ? Baza eshte pluralizmi politik . Partite paraqesin programet e tyre ekonomike . Mandatet qeverrisese , mund te jete me rracionale te jene 5 nga 4 vjet , qe jane aktualisht . Ne 5 vjet , eshte e mundur , te kryen investime te rendesishme dhe te krijohen kushte , per ndryshim te drejtimit , per te mos i lene ekipet qeverrisese te lodhen dhe te korruptohen . Te ruajne vigjilencen , ndaj prones shteterore .
Deputet duhet te zgjidhen direkt nga populli individualisht , ndersa trupi gjyqesor zgjidhet nga vete njerzit e drejtesise . Rendesi te posacme merr gjykata e larte . Mendoj se zgjedhja e kesaj gjykate te kopjohet nga menyra si zgjidhet kjo gjykate ne SHBA , e njejta gje te kopjohet edhe zgjedhja e gjykatave te rretheve , per te tria shkallet e gjykimit .
Ne kete menyre kemi te tere pushtet te zgjedhura nga populli . Pushteti ekzekutiv , eshte i detyruar te punoi , mbi bazen e ligjeve , qe miraton legjislativi . Pervec ligjeve te jetes se perditeshme , ligji per taksat mbetet nje ligj i vecante , sepse nepermjet tij parashifet te frenohet korrupsioni dhe pasurimi i pa ligjshem , duke synuar nje rritje modeste mbi kufirin maximal te fitimeve , per korporara te vecanta . Ligjet , per pushtetaret qe gabojne duhet te jene perjashtimisht me te ashpra , sepse veprimet dhe mos veprimet e tyre shkaketojne deme shumfishe . Njeriu , qe merr persiper qeverrisjen , ne c’do nivel , kur gaabon sado pak , shkaketon dem shumfish . Keshtu duhet te jete dhe denimi . Shkarkimi nga detyra , nuk eshte denim. Shkarkimi eshte paralajmerim , per denim shumfish .
Nga pervoja e viteve , te ushtrimit te demokracise liberale , vihet re rritje e kriminalitetit . Kane lindur organizata kriminale , qe duan te jetojne ne kurriz te shoqerise . E kan ecfrytezuar lirine , per qellime pasurore .
Ne nje te arthme te larget , drogat do te ligjerohen , duke ndjekur rrugen e ligjerimit te alkolit . Kjo nuk do te thote , qe do te kufizohen krimet . Natyrisht i tere legjislacioni do te pasoi ndryshime , por , duhet te jete i barabarte , per te gjitha shtetet dhe te behet shume i lehte extradimi i krimnminelve . E gjithe drejtesia nderkombetare te kete te njejtat tipare , ne te tera shtetet pluraliste .
Menyra si do te fuksionoje demokracia dhe ligji , kryesisht te kopjohet nga Amerika , por te shikohen edhe mundesi te ndonje korigjimi , qe kerkon koha dhe tradita e vete kombit .
Po jap nje shembull : Ligji amerikan lejon te kandidoje nje president edhe duke qene i burgosur . Nje ligj i tille , per pjesen tjeter te botes , quhet i tejkaluar . Sado demokratike te behet bota , krimi do te gjeje plasdarma , per te fituar pushtet te pa merituar . Ne kete veshtrim , ligji i zgjedhjeve duhet te jete i studjuar mire dhe pa asnje te care .
Gkithe legjislacioni , lipset te shikohet nen , per nen , per te krijuar nje korrnize , ku te ruhet baraspesha e qeverrisjes , me sigurine e njerzve dhe te vete shtetit . Ligji , per te drejtat dhe lirite e njeriut , lipset te rishikohet , kryesisht , per faktin se do te duhet te ashpersohen masat e denimit te krimeve , per krimet e kryera ne vrasjet , demtimin e prones , spiunazhit, krimet ekonomike dhe nene te tjara , qe do ta shohin te arsyshemm specialistet ligjore . Rritja e kriminalitetit , stimulohet dhe nga liria e tejskajshme e njerzve . Shtetasit , duhet te ndiejne pergjegjesi , per ruajtjen e kushtetushmerise te shtetit ku banojne dhe te cilido shteti .
Libri , qe i paraqes lexusit , eshte produkt i nje meditimi te gjate dhe shume konsultime me njerez , qe kane interesa te ndryshme , ndaj pushteteve periodike , ne Shqiperi dhe me gjere .
Bashkepunetori , me i ngushte , ka qene shtypi periodik, arshivat dhe kujtesa e shtresave te ndryshme shoqerore , qe kane pasur konflikt interesi me shtresa homologe te caketuara , brenda nje regjimi ne studim .
Te gjithe bashkepunetoret, qe kane marre pjese ne konsulta , per hartimin e ketij libri , kemi qene dhe mbetemi frekuentuse te rregullt te literatures politike dhe te shtypit . E kemi jetuar monizmin , ne te gjitha detajet , sepse kemi bere jete ne fshat dhe ne qytet . Pervoja jone jetesore dhe intelektuale eshte nje alterrnative , per te njohur realitetin qeverrises te te dy ngjyrave politike , qe ka kaluar Atdheu yne . Emigracioni , na ka krijuar mundesi per te njohur jeten ne disa shtete te SHBA , ne Greqi , Itali, Hollande dhe shtete te tjera te Europes, Kanadase , Australise dhe pjeserisht te Azise . Ne te tera rrastet kemi humultuar si reflektohet qeverrisja , ne jeten e perditeshme ekonomike te familjes . Nga niveli i jeteses te gjithsejcilit , te grupuara , ne shuma numerike dhe nivele te ngjashme , dallohen praktikisht klasat shoqerore dhe tendencat e zhvillimit te tyre , brenda nje kohe ne humultim . Shkurt dhe qarte , jemi njerez , qe e kemi jetuar qeverrisjen , nga poshte, nga jeta e varfer dhe nga klasa e mesme .
Jam thelluar te studjoj gjendjen ekonomike dhe reagimin e disa brezave dhe mbi keto studime , te konkludoj se ku jane te metat dhe c’duhet bere, per te permiresuar situaten . Pervoja jone , qofte dhe ajo e brezave para ardhes, nuk eshte gjithcka , qe te con tek konkluzioni i duhur.
Pjesa me e madhe e kolegeve , u shprehen se ishin vene ne pune , per problmin madhor , qe shtronte Papa Francesku . Do te varet sa mund te terhiqet mendimi kolektiv intelektual , drejt percaketimeve lakonike dhe te thone gjithcka , qe pret lexusi .
Ne themel te ketij libri , jane jetet tona praktike , intelektuale , familjare , shoqerore , qe kurerozohen me konkluzionet dhe deduksionet ne sythat e librit . Familjet tona kane jetuar ne klasat e mesme shoqerore , prfshire dhe periudhen moniste . Nuk eshte vetem pervoja jone , por dhe perpjekjet e komuniteve te ndryshme , qe kane gjetur zgjidhje ekonomike brenda sistemeve , ku jetojne . Nismat e ketyre komuniteteve te vogla , jane shume frymezuse, per te misheruar ne kete liber , filozofine e Papa Franceskut, per sistemin ekzistus kapitalist .
Gjat bisedave tona , per te formuar trupin e librit , kemi pasur disa here mendime te ndryshme , qe kane sherbyer , per nje ridiskutim te gjere , me bashkepunetore , ne te dy krahet . Eshte e mundur , te eksplorohet jeta ekonomike , ne token tone , sepse eshte jeta , qe e jetojme per dite privatisht , familjarisht dhe shoqerisht . Kemi pranuar , pa kundershtime , qe jeta eshte materjale , ashtu dhe mendimi, prandaj nderhyrja , per ta ndryshuar , sipas interesave shoqerore , eshte e mundur dhe domosdoshmerisht e veshtire .
Ne kete liber , fund e krye , shtjellohet mendimi Papa Franceskut, qe ka thene :” Nuk eshte e drejte , qe 80 % te pasurive te Globit t’i zoterojne 5 % e popullsise”.
Shtypi e ka rrahur gjeresisht fenomenin e bipolarizimit pasuror . Ka dhene shifra tronditese , per te dyja polet pasurore . Keto shifra permenden c’do vit ne konferencen e Davosit , ku marrin pjese drejtusit e shteteve . Ne 80 % te pasurive , qe zoterojne 5% e popullsise , shtypi shkruan, se gjysma e kesaj popullsie , perjeton varferine extreme. Kjo eshte sitúate trishtuse . Ne nje film , qe cfaq televizioni “Agro “ thuhet se ne 4 banore te Globit , njeri eshte i uritur .
Gjat pandemise te Cornvid19, bipolarizimi u thellua . Ja si ndodhi, simbas publikimeve te shtypit ditor , me 23 Maj 2020 :
“ Në mars, ishin 614 miliarderë në listën e Forbes. Dy muaj më vonë, numri i tyre u rrit në 630. Pasuria e Elton Musk është rritur me 3.5 miliardë dollarë në javën e kaluar. Pasuria e Jeff Bezos u rrit me 900 milion dollarë dhe Eric Yuan pa që pasuria e tij të rritet me 800 milion dollarë. Mike Bloomberg ka parë që pasuria e tij të rritet me 400 milion dollarë. Fenomeni nuk kufizohet vetëm në Shtetet e Bashkuara, pasi pandemia paraqet mundësi për të gjithë elitat në planet.” o.j/dita
Mesazhi eshte i qarte , pasurimi , nuk njef kufij kufizus dhe ne nje rrast si pandemia , ku shtete dhe te tera shtresat u varferuan . Miliarderet nuk gjejne pengesa , qofte dhe ne situate te jashtzakonshme te pandemise . Ne c’do kohe dhe marrdhenie ,rriten kontot bankare dhe pasurite e te gjitha llojeve. Sistemi i tashem kapitalist , kerkon reformim . Reformimin e sistemit , nuk mund ta kryejne klasa drejtuse te pa afta dhe te korruptuara . Keto lloj ekipesh qeverrisese krijuan disbalancen aktuale , per te cilen shprehu Papa francesku shqetesimin mbareboteror .
Mendimi filozofik papal , nuk ka shprehur vetem dyshim , per gjendjen aktuale te sistemit , por ka lene te hapur shtegun , nga ku duhet te futemi , ne analizen e fenomenove shoqerrore . Ne kete kontekst Papa ka thene , qe sistemi i sotem kapitalist eshte i lodhur. Shtrohet pyetja : Pse te udhetoi i lodhur , kur ekzistojne mundesite e reformimit . Me kete fraze plotesohet kuadri i kerkeses filozofike , se nuk duhet te jete keshtu , por ndryshimi nuk eshte as i lehte, as i pa mundur , deri sa njerezimi , brenda vetes ka gjetur modulin e rregullimit te bashkejeteses ne harmoni me vetveten dhe me natyren , qe e rrethon .
I paisur me sistemin e larte te arsyetimit , njerezimi , jasht perdorimit te forces dhe brutalitetit , ka ndertuar rotacionin e sistemevet te bashkejeteses .Edhe kur jane bere revolucione sistemet jane ndertuar , kur jane ftohur gjakrat . Paqja ka mbizoteruar gjendjen . Kjo ka bere te mundur , qe popullsia e Globit te pesoi rritje te ndjeshme dhe shumica dermuse te jetojne ne paqe dhe miqesi te gjate .Inteligjenca artificiale , mund te jete nje faktor plus , ne zhvillimin harmonik te botes dhe eliminimin e luftrave . Vete zhvillimi i pa barabarte eshte nje lloj lufte pa arme te nxehta . IA mund te jete nje faktor shtese , per te kufizuar bizneset miliardere .
Ne nje nga emailet , qe me jane derguar , per kete problem , theksohet : “ Nuk do te presi shoqeria , qe sistemin ta reformojne oligarket . Ata e kane krijuar , pavaresisht se pa vetdije . Njeriu e zoteron token me dituri dhe e ve ne sherbim te tij . Shqetesimi i Papa Franceskut ,na ve perpara proves se madhe ,per reformimin e sistemit .
Te shtjellosh nje postulat filozofik , duhet te keshe njohuri solide ne te tera shkencat , qofshin ato ekzakte , qofshin ato humanitare . Kultura solide e pergjitheshme krijohet ne bankat e gjimazit . Ne fakultet , jan e zhvilluar lende filozofike , nga profesore te shquar si Gaqo Pisha , Vangjel Moisiu ,Remzie Dvorani shkencetare te shquar si Aleko Xoxa , Qevqeb Kabo , Teki Tartari ,Shefqet Peni . Keta petagoge e anashkalonin ideollogjine e kohes . Zhvillimin e materjes e barazonin me zhvillimin shoqeror , nje fushe ku dhe studenti mund ta pervetesoi ne menyre krijuse . Ekipet qeverrisse lipset te jene specialiste te mirfillte te shkencave ekonomike dhe atyre te sigurise . Ka ikur koha e drejtimit te ekonomise mbi baza partizane . Universitet prodhojne ekselenca , qe kurre nuk i kemi njohur . Keta dhe IA jane faktoret , qe do te zhvillojne fitimet e limitura te bizneseve oligarke .
Keto jane kredicialet, nga ku mund te shtjellohet filozofia e Papes , per zhvillimin e pa barabarte te kapitalizmit te sotem . Klasat kapitaliste zhvillojne prodhimin dhe investojne , per zhvillim te metejshem . Klasat qe nuk kane mundesi te investojne rrezikohet te falimentojne . Keto klasa i subestonion shteti , per aq sa u duhet , per te mos ndalur prodhimi . Po jap nje shembull, nga bujqesia . Nje fermer zhvillon vresht dhe mbareshton lope. Per vreshtin ne rritje dhe per remontin e tufes se lopeve , shteti i suvestionon , deri sa te behen te afte per prodhim , qe eshte momenti , qe shteti i taxon . Ne kete trajektore zhvillohet klasa e mesme , qe njifet si klasa me vitale e shoqerise kapitaliste . Kur shteti , nuk e ndjek me vemendje kete trajektore krijohet disbalanca midis klases se pasur , qe superpasurohet dhe klases se varfer , qe varferohet . Kur shtetit i mungon kultura juridike dhe ajo ekonomike , zhvillohet korrupsioni , qe diferencon klasat . Ne shtetine se drejtes , me kulture juridike solide , klasat zhvillohen uniformisht .( Shkeputur nga libri ne dorshkrim ,“Kapitalizmi perpjestimor“ )
Illo Foto – Studjus NY
Comments