Fatmir Terziu
Ndodh që të kemi në udhën tonë mjaft qasje me pasqyrime dhe përfytyrime të një njeriu. Në sy mjaft herë na shfaqen pamje të pikturuara. Na dalin figura të gdhendura në vizionin tonë. Na dalin të gjitha sipas një modeli, sipas një shembulli, pra kopje. Në rrugën e Bizës, që lidh Tiranën me Shëngjergjin dhe Kroin e Kuq, duke kaluar nga Brosh Bardhet dhe Linoz, ende në një shkëmb qëlqeror të rrahur mirë nga dielli e shiu gjendet shëmbëlltyra e Duçes. Ajo u gdhend nga ushtarët italianë që kishin kazermat e tyre në atë zonë gjatë Luftës së II Botërore dhe më pas u munduan qindra ushtarë shqiptarë të xhenjos që ta shuanin, por ajo nuk u zhduk komplet. Kështu kjo shëmbëlltyrë tashmë është një histori e përmbledhur, didaktike, që askush nuk e shtjellon, nuk i duhet më syrit të njeriut, as madje të ketë më shumë interes për në prozë ose varg, sepse ajo që ilustron, nuk ka më një ose më shumë mësime, ose parime mësimore, që i duhen më ditës, përditësisë. Kjo ndryshon nga një fabul, me atë që fabulat punësojnë kafshë, bimë, objekte të pajetë ose forca të natyrës si personazhe, ndërsa kjo si të gjithë shëmbëlltyrat ka karakterin njerëzor në gur, në atë vend ku vetëm ikjet historike sundojnë.
Ikjet historike, edhe kur ato prodhojnë dhimbje, duket se kanë një arsye më shumë të mbesin në hije të fjalës. Vetë fjala për median, e bërë posaçërisht për terminologjinë e shëmbëlltyrës në kulturë, tashmë e zhvendos theksin në terrene më të heshtura, ku debatet lihen për kërshëri, për qasje agresive dekoduese e për më së shumti “skupe”, si në rastin e Camajt dhe Koliqit, ku gërrmimet historike shfaqen të bëjnë didaktikë kontradiktore në kohë tjetër të lirisë së mendimit. Kjo që mbetet si e tillë në këtë rast as nuk është çështje shqetësuese parësore për masat, as për teknikat e komunikimit si të tilla, por për frymën që ua shton ato, zërin e zotit të tyre, që flet sikur të ishte në vetën e parë për vetën e parë të padukshme. Shëmbëlltyrësia e tillë e kulturës keqpërdor shqetësimin e saj për këtë ritjetërsim për të kopjuar, forcuar dhe forcuar mentalitetin e një kondite që i duhet vetëm një kaste, një grupi, një kohe të eleminuar si e tillë nga nocioni kohë, i cili prezumohet si e dhënë dhe e pandryshueshme në kërkimin e vetë kohës kulturore. Se si mund të ndryshohet ky mentalitet, përjashtohet i gjithi nga heshtja, nga largimi i interesit të shkrimit, prozës dhe mendimit për të kthyer në jetë shëmbëlltirat, që flasin vetëm për “grupin”. Masat nuk janë masa “ndërgjegjësimi” në këtë rast, por ideologjia e asaj që prodhon vetë industria e kulturës nën diktatin e grupit, edhe pse vetë industria e kulturës vështirë se mund të shfaqej ndryshe pa u përshtatur me masat që diktohen nga “grupi” I ndikuar dhe sponsorizuar nga individi I dukshëm dhe i padukshëm.
Kështu, megjithëse tipologjia e kulturës spekulon në mënyrë të padiskutueshme gjendjen e vetëdijshme dhe të pavetëdijshme të njerëzve drejt të cilëve drejtohet, qëllimet nuk janë parësore, por dytësore, ato janë një objekt llogaritjeje për kohën, momentin në të cilën është grupi dhe gjendja e tij, një shtojcë e makinerive të propagandës dhe sulmit të gjatë për të bërë shëmbëlltyrën e koduar në këtë rast në interes të diskursit të domosdoshëm për politikën dhe në dëm të historisë dhe konsumatorit. Konsumatori në këtë rast, dhe në asnjë tjetër rast, nuk është “mbret”, pasi tipologjia e tillë e kulturës do të dëshironte ta besonte, jo nga tema e saj por nga objekti i saj, ku sulmi duket se është qëllimi në vetvete.
Në këtë rast vetë kultura na rrëfen se ajo në mënyrë integrale integron grupin në kërkim për idelogjinë e metimit tek konsumatorët e saj nga lart. Në dëm të të dyve, pa e kuptuar as njëri dhe as tjetri, vetë një kulturë e tillë, forcon së bashku vetëm frenat e paktit të lartë, të ndarë për gati tridhjetë vjet nga vetë elementi didaktik i shëmbëlltyrës, ku kjo e fundit bën qasjen e saj postmoderne, duke akumular lesh e mjekër në sfondin domino të lojës kulturore. Në këtë lojë lesh e mjekërr serioziteti i një kulture të tillë duket se ngrihet lart, por pa e kuptuar as vetë grupi, shkatërrohet në spekulimet për efikasitetin e tij.
Kjo quhet një arsye tjetër e humbjes së seriozitetit, jo më tashmë nga lart, por nga poshtë. Serioziteti i prishjes së poshtme me stimulimin e kufijve kulturorë e akulturorë të vendosur ndaj rezistencës rebeluese të qenësishme brenda grupit në shfaqjen e rishfaqjen e shëmbëlltyrës për sa kohë që kontrolli shoqëror nuk është ende i plotë, shkon ekuivalent me timbrin e Covid-19-të, që mban maskën e njeriut për të rikrijuar një tjetër shëmbëlltyrë kulturore.
Ndryshe fytyra, figura a pamja e pikturuar, e gdhendur, e pasqyruar, ose e përfytyruar e një njeriu, e një sendi etj.; diçka që është bërë sipas një modeli, sipas një shembulli “diktues, kopjativ”, kopje do të mbetet vetëm një aneks i Fjalorit ku do të thuhet: “Shikoj në ujë shëmbëlltyrën time. Është krejt shëmbëlltyra e tij.”
Comments