Fejzulla BERISHA: Shqiptarët – Populli më i Lashtë, më Probritanik dhe më Proevropian në Evropë

Prof. Dr. Fejzulla BERISHA

I. Shqiptarët si Shtyllë e Civilizimit Evropian

Në mozaikun kompleks të historisë evropiane, ku janë gërshetuar perandori, migrime dhe përplasje ideologjike, shqiptarët mbeten një ndër popujt më autoktonë dhe më të qëndrueshëm të kontinentit. Me një gjuhë unike indoevropiane, kulturë të lashtë e të pasur, dhe rezistencë shekullore ndaj asimilimit, ata mishërojnë një identitet të rrënjosur thellë në Iliri e Dardani. Sot, si anëtarë të NATO-s, si aspirantë të devotshëm për anëtarësim në Bashkimin Evropian dhe si aleatë të ngushtë të Shteteve të Bashkuara dhe Mbretërisë së Bashkuar, shqiptarët përfaqësojnë një urë strategjike ndërmjet Lindjes dhe Perëndimit, duke ruajtur një ndërgjegje të palëkundur pro-perëndimore.

II. Shqiptarët – Populli më i Lashtë i Evropës: Dëshmi të Pakontestueshme Historike dhe Kulturore

1. Origjina Ilire dhe Trashëgimia Dardane

   Shqiptarët janë trashëgimtarë të drejtpërdrejtë të ilirëve, një ndër civilizimet më të hershme të Evropës juglindore. Qendrat historike si Ulpiana (afër Prishtinës), Scupi (Shkupi) dhe Naissus (Nishi), dëshmojnë për një vazhdimësi të pandërprerë të jetës qytetare, kulturore dhe politike që nga antikiteti. Perandori Konstandini i Madh, i lindur në Naissus, dhe perandorët Dioklecian e Justiniani, me origjinë ilire, janë figura kyçe të historisë së krishterimit dhe të Perandorisë Romake.

2. Autorët Antikë dhe Kontributi i Ilirëve në Historinë Evropiane

   Historianë si Plini Plaku, Straboni, Ptolemeu dhe Appiani dëshmojnë praninë e organizuar të fiseve ilire si dardanët, taulantët, ardianët dhe penestët, të cilët kishin struktura shtetërore dhe ushtri të organizuar. Prokopi i Cezaresë përmend në mënyrë të qartë vazhdimësinë etnike dhe kulturore të popullatës autoktone në Iliri, përkundër pushtimeve të njëpasnjëshme.

III. Shqiptarët – Populli më Probritanik në Evropë

1. Diplomacia Britanike dhe Çështja Shqiptare (1913)

   Gjatë Konferencës së Ambasadorëve në Londër më 1913, Mbretëria e Bashkuar, përmes diplomatit Sir Edward Grey, mbrojti krijimin e shtetit shqiptar përballë pretendimeve territoriale të fqinjëve ballkanikë. Kjo mbështetje ishte një gurthemel për shtetformimin modern të Shqipërisë dhe një akt historik i drejtësisë ndërkombëtare.

2. Aleanca në Luftën e Dytë Botërore

   Gjatë Luftës së Dytë Botërore, oficerë britanikë si Julian Amery, David Smiley dhe Anthony Quayle vepruan në territorin shqiptar, duke bashkëpunuar me forcat antifashiste. BBC në gjuhën shqipe, themeluar më 1940, u bë një burim i besueshëm informacioni për shqiptarët në kohë të errëta.

3. Tony Blair dhe Ndërhyrja në Kosovë (1999)

   Kryeministri Tony Blair ishte ndër mbështetësit më të fortë të ndërhyrjes së NATO-s në Kosovë, duke shpëtuar popullsinë shqiptare nga fushata gjenocidale e regjimit të Millosheviqit. Prania e trupave britanike në Kosovë, emërtimi i “Tony Blair Boulevard” dhe emrat e fëmijëve shqiptarë si “Tonibler” janë dëshmi e mirënjohjes së thellë popullore.

4. Shqiptarët në Mbretërinë e Bashkuar sot

   Sot, diaspora shqiptare në Britani shquhet për integrim të suksesshëm në arsim (Oxford, Cambridge, UCL), ekonomi, shoqëri dhe politikë. Deputetë si Alicia Kearns, Nusrat Ghani dhe Leo Docherty janë mbështetës të zëshëm të Kosovës dhe çështjes shqiptare në Parlamentin britanik. Forumi Britaniko-Shqiptar vazhdon të jetë një urë bashkëpunimi ndërmjet dy vendeve.

IV. Shqiptarët – Populli më Proevropian në Rajon

1. Euroentuziazmi i Shqiptarëve

   Sipas sondazheve të Komisionit Evropian (Eurobarometër 2023–2024), shqiptarët në Shqipëri dhe Kosovë shfaqin nivelin më të lartë të mbështetjes për anëtarësimin në BE – respektivisht 88% në Shqipëri dhe mbi 90% në Kosovë. Kjo tregon një ndërgjegje të thellë evropiane dhe besim në vlerat e demokracisë, të drejtës dhe të barazisë.

2. Proceset e Integrimit Evropian

   Shqipëria është anëtare e NATO-s që nga 2009 dhe ka përmbyllur shumë kapituj të negocimit me BE-në, me përpjekje për harmonizim të plotë të legjislacionit me acquis communautaire.

   Kosova, që nga nënshkrimi i Marrëveshjes së Stabilizim-Asociimit (2016), ka hedhur hapa konkretë drejt integrimit evropian dhe është në fazën përfundimtare të anëtarësimit në Këshillin e Evropës. Liberalizimi i vizave më 1 janar 2024 ishte një moment historik për lirinë e lëvizjes së qytetarëve të saj.

3. Shqiptarët si Faktor Stabiliteti Rajonal

   Nga Marrëveshja e Ohrit (2001) në Maqedoninë e Veriut, ku shqiptarët kontribuuan në stabilizimin dhe demokratizimin e vendit, deri te roli i partive shqiptare në Mal të Zi dhe Maqedoni në promovimin e agjendave euroatlantike, shqiptarët kanë dëshmuar se janë një faktor i qëndrueshmërisë dhe stabilitetit në rajon.

V. Shqiptarët si Popull “Evropeist me Ndërgjegje Perëndimore”

1. Tradita Perëndimore në Kulturë dhe Politikë

   Figura si Fan Noli, përkthyes i Shekspirit dhe Cervantesit, dhe Ismail Qemali, themelues i shtetit shqiptar modern, janë shembuj të përkushtimit ndaj idealeve evropiane dhe përpjekjeve për modernizim institucional dhe demokratizim kombëtar.

2. Roli i Diasporës në Perëndim

   Gazeta “Dielli”, e themeluar në New York në vitin 1909, mbetet një ndër zërat më të fuqishëm të diasporës shqiptare për të drejtat kombëtare dhe për përhapjen e frymës perëndimore. Komunitetet shqiptare në SHBA, Britani, Zvicër, Gjermani dhe Itali kanë ndërtuar ura të forta bashkëpunimi duke kontribuar në jetën akademike, politike, ekonomike dhe kulturore të vendeve pritëse.

VI. Shqiptarët – Pasuri për Evropën dhe Aleatë të Qëndrueshëm të Britanisë

Shqiptarët nuk janë vetëm një popull i lashtë, por edhe një komunitet modern, dinamik dhe thellësisht i përkushtuar ndaj vlerave demokratike perëndimore. Në një Evropë që përballet me sfida si populizmi, ekstremizmi dhe fragmentimi politik, shqiptarët përfaqësojnë një fuqi të stabilitetit, progresit dhe partneritetit të sinqertë. Ata janë një pasuri gjeopolitike për Bashkimin Evropian dhe një aleat i provuar dhe i qëndrueshëm për Mbretërinë e Bashkuar – një popull që e ka dëshmuar me vepra përkushtimin ndaj lirisë, drejtësisë dhe bashkëpunimit ndërkombëtar.