Prof.Dr.Fejzulla BERISHA
Drejtësia si Garanci e Lirisë Së Plotë
Liria e një shteti nuk është vetëm çështje territoriale apo politike, por një kombinim i sovranitetit të jashtëm dhe të brendshëm, ku drejtësia luan një rol qendror. Kosova, pavarësisht shpalljes së saj si shtet më 17 shkurt 2008 dhe njohjeve të shumta ndërkombëtare, mbetet ende peng i një mekanizmi të veçantë të drejtësisë ndërkombëtare, i cili vihet në dyshim për qëllimet e tij selektive.
Pa një drejtësi të drejtë për çlirimtarët, Kosova rrezikon të mbetet një shtet i cunguar, jo vetëm politikisht dhe juridikisht, por edhe në aspektin e narrativës historike. Ky trajtim i njëanshëm nuk ka prekur asnjë vend tjetër në rajon që ka kaluar nëpër luftë, duke e kthyer Kosovën në një rast unik, por negativisht të diferencuar.
I. Drejtësia Ndërkombëtare dhe Lufta për Çlirimin e Kosovës
1. Lufta Çlirimtare e Kosovës në Kontekstin Ndërkombëtar
Lufta e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK) nuk ishte një luftë e zakonshme, por një përpjekje për mbijetesë kundër regjimit serb të Slobodan Milosheviqit, i cili zbatonte politika të spastrimit etnik. Kjo luftë e ka bazën e saj në:
Të drejtën natyrore për vetëmbrojtje, sipas Kartës së OKB-së, e cila legjitimon luftën kundër shtypjes dhe gjenocidit.
Precedentët ndërkombëtarë të luftërave çlirimtare, si rasti i Luftës për Pavarësinë e Algjerisë kundër Francës (1954-1962) apo Luftës së Kroacisë për pavarësi (1991-1995).
2. Gjykata Speciale – Një Instrument i Drejtësisë Selektive
Gjykata Speciale për Kosovën, e krijuar më 2015, është unikale në historinë e drejtësisë ndërkombëtare sepse:
U themelua nën presion ndërkombëtar, në vend që të ishte një iniciativë e vetë shtetit të Kosovës.
Fokuson hetimet e saj vetëm ndaj UÇK-së, ndërkohë që forcat serbe, të dokumentuara për krime lufte, mbeten të paprekura.
Nuk pasqyron praktikat e tribunaleve të tjera ndërkombëtare, si ai për ish-Jugosllavinë (ICTY), i cili kishte një qasje më të gjerë ndaj të gjitha palëve të përfshira.
Rasti i Gjykatës së Hagës për Ish-Jugosllavinë (ICTY)
ICTY, ndonëse dënoi disa zyrtarë serbë, si Ratko Mladiq dhe Radovan Karaxhiq për krime lufte dhe gjenocid, asnjë lider serb nuk u ndoq për krimet në Kosovë. Për më tepër:
Kriminelë si Sreten Lukiq dhe Nebojsha Pavkoviq, të dënuar për krime në Kosovë, u lanë jashtë narrativës kryesore të përgjegjësisë.
Rastet e vrasjeve masive, si ajo e Reçakut, Izbicës dhe Burgut të Dubravës, nuk patën ndëshkime të përshtatshme për autorët serbë.
3. Një Krahasim Ndërkombëtar – Luftërat Çlirimtare dhe Rehabilitimi i Luftëtarëve
Në luftërat çlirimtare të tjera, ish-luftëtarët nuk janë ndjekur me të njëjtin rigorozitet si në Kosovë. Disa shembuj:
Franca pas Luftës së Dytë Botërore – Luftëtarët e rezistencës franceze, të cilët kishin sulmuar okupatorët nazistë dhe bashkëpunëtorët e tyre, u trajtuan si heronj kombëtarë, jo si të dyshuar për krime lufte.
Kroacia pas 1995 – Edhe pse disa komandantë kroatë u gjykuan nga ICTY, shteti kroat kurrë nuk e la ushtrinë dhe luftëtarët e tij të vetëm në përballjen me drejtësinë ndërkombëtare.
II. Pasojat Politike dhe Juridike për Kosovën
1. Kufizimi i Sovranitetit të Kosovës
Ndjekja penale e ish-luftëtarëve të UÇK-së nuk është thjesht një çështje gjyqësore, por ka ndikime të drejtpërdrejta në sovranitetin e vendit:
Ajo krijon hapësirë për një narrativë të rreme se “të dyja palët kanë bërë krime”, duke sfumuar faktin që Serbia kreu gjenocid dhe spastrime etnike.
Krijon një pasiguri politike, pasi liderët që drejtonin Kosovën gjatë dhe pas luftës mbeten të goditur politikisht.
Vendi vazhdon të shihet si “i papërfunduar”, i lidhur me një drejtësi të imponuar.
2. Implikimet në Marrëdhëniet me SHBA dhe BE
Kosova ka nevojë për një qasje më të fortë në diplomaci për të kërkuar drejtësi të balancuar:
Me SHBA-në – Përdorimi i raporteve të Kongresit dhe Senatit Amerikan për të rikujtuar që SHBA e mbështeti UÇK-në si një forcë çlirimtare.
Me BE-në – Kërkesa për një tribunal ndërkombëtar për krimet serbe, duke përdorur precedentin e Tribunalit të Nurembergut për gjenocidin nazist.
III. Hapat e Nevojshëm për Drejtësi dhe Rivendosjen e Dinjitetit Kombëtar
1. Reformimi i Drejtësisë së Brendshme
Themelimi i një Komisioni për Krimet e Luftës në Kosovë, i cili do të dokumentonte dhe publikonte të gjitha krimet serbe të pazbardhura.
Fuqizimi i Zyrës së Prokurorit të Shtetit për të nisur procedura gjyqësore për autorët serbë të krimeve të luftës.
2. Një Diplomaci më e Guximshme dhe e Koordinuar
Iniciativa për të nxitur krijimin e një Tribunali Ndërkombëtar për Krimet Serbe, me mbështetjen e SHBA dhe BE.
Ndërkombëtarizimi i rasteve si Masakra e Reçakut, Izbicës, Mejës dhe Burgut të Dubravës.
3. Bashkimi i Faktorit Politik dhe Shoqërisë Civile
Spektri politik i Kosovës duhet të ketë një qëndrim unik për mbrojtjen e dinjitetit të luftës çlirimtare.
Aktivizimi i organizatave ndërkombëtare për të promovuar faktet historike mbi luftën e Kosovës.
Drejtësia si Kusht për Lirinë e Plotë
Kosova nuk mund të jetë plotësisht e lirë për sa kohë që drejtësia për çlirimtarët mbetet selektive dhe e pabalancuar. Një shtet që nuk mbron ata që sakrifikuan për të, është një shtet i papërfunduar. Prandaj, kërkimi i drejtësisë për çlirimtarët është një domosdoshmëri historike dhe kombëtare.
Comments