Fatmir Terziu: Votimi i Diasporës mund të përdoret për të njollosur votën

Fatmir Terziu: Votimi i Diasporës mund të përdoret për të njollosur votën

Tashmë është mundësia që Shqiptarët që nuk janë në territorin Shqiptar të ushtrojnë të drejtën e tyre të votës. Në çerek shekullin e fundit, mbi 1 milionë qytetarë Shqiptarë u larguan nga vendi dhe u vendosën pak a shumë përgjithmonë në vende dhe kontinente të tjera. Kështu u krijua Diaspora e re Shqiptare.

Diaspora e re Shqiptare është e larmishme dhe me shumë aspekte. Ajo është edhe pjesë përbërëse e bashkësisë kombëtare Shqiptare. Nuk do të doja të ndalem më në detaje në faktin se largimi i shumë të rinjve, të arsimuarve dhe sipërmarrësve nga Shqipëria për shkak të mungesës së mundësive për realizimin e tyre në vend gjatë kësaj periudhe praktikisht shkaktoi pasoja negative afatgjata dhe dëme në kapitalin njerëzor Shqiptar dhe mundësitë e Shqipërisë për t'u zhvilluar civilisht, politikisht, ekonomikisht dhe kulturalisht.

Megjithatë, për fat të keq, ky eksod mjaft masiv nga Shqipëria është një fakt, dhe ne duhet të përpiqemi t'i kthejmë deficitet e tij në pozitive duke u përpjekur të tërheqim bashkatdhetarët tanë që kanë shkuar jashtë vendit dhe kanë fituar njohuri të reja dhe përvojë të re, ndonëse pjesërisht në debatin publik Shqiptar, debatin e komunitetit civil Shqiptar. Në mënyrë që ata, nga njëra anë, të kënaqin dëshirën e tyre për të vazhduar të ndjehen Shqiptarë, dhe nga ana tjetër, të ndihmojnë Shqipërinë të dalë nga ky rreth vicioz i zhvillimit në rënie, të cilin e kemi vërejtur në dekadat e fundit, veçanërisht demografikisht në fushën e kapitalit njerëzor cilësor.

Sidoqoftë, është e vështirë të supozohet se njerëzit që kanë zgjedhur të jetojnë jashtë vendit për një periudhë më të gjatë, ose më të gjatë kohore do të jenë në gjendje të marrin pjesë plotësisht në jetën publike Shqiptare duke u kthyer rregullisht në Shqipëri. Dhe komunikimi në internet në të gjitha dimensionet e tij është një mënyrë jashtëzakonisht e favorshme për të tërhequr Shqiptarët nga jashtë në jetën publike Shqiptare, pra dhe me të drejtën e votës tashmë.

Por kjo votë e Diasporës së re Shqiptare, pra votimi i emigracionit është një temë që rëndohet me argumente dhe vlerësime kontradiktore. Votimi i tillë thuhet se ka edhe disa avantazhe që lidhen me shmangien e pengesave në ushtrimin e votës. Të tilla, për shembull, janë distancat, veçanërisht për qytetarët që aktualisht nuk janë në vendbanimet ku kanë vendbanim të përhershëm, personat që ndodhen jashtë vendit për një periudhë më të shkurtër, ose më të gjatë kohore, por që dëshirojnë të marrin pjesë në jetën politike të vendeve të tyre, etj. Këto janë aspektet e përgjithshme pozitive të aftësisë për të votuar në internet.

Ka mjaft argumente që e kundërshtojnë këtë mundësi bazuar në frikën se votimi i tillë pak a shumë mund të përdoret për të njollosur votën. Së pari, pasi softueri dhe kompanitë që kontrollojnë softuerin mund të shkelin anonimitetin e votimit. Dhe së dyti, përmes trukeve të caktuara, në përgjithësi, në zbatimin e sistemit të votimit elektronik, mund të bëhen një sërë shkeljesh të së drejtës për shprehje të lirë të vullnetit civil në votim. Për shembull, duke mbledhur IP-të ose kodet e shumicës së njerëzve që janë caktuar të votojnë në një komunitet të caktuar në internet dhe duke votuar për ta nga një kompjuter i përbashkët, etj. Domethënë, shkeljet e mundshme janë problem.

Duhet thënë se praktika e votimit elektronik deri më tani në vendet ku është e disponueshme, Francë, Zvicër dhe Estoni, e disa vende, është vërtet e diskutueshme. Por ajo që unë personalisht e konsideroj të rëndësishme dhe të nevojshme është që problemi i votimit elektronik në kontekstin shqiptar të vendoset jo thjesht dhe vetëm në parametrat e tij thjesht teknikë, por nga pikëpamja e përfitimeve politike dhe civile që do të sillte në zhvillim të bashkësisë kombëtare shqiptare.

Dyshimi i ndërsjellë dhe egoizmi partiak janë të shfrenuar në zgjedhje. Në një situatë parazgjedhore, është thuajse e natyrshme, madje edhe në qëllimet më të mira të huaja, të shikohen kryesisht interesa personale. Një nga manifestimet e kësaj dukurie, të zakonshme dhe madje normale për garat e nxehta parazgjedhore, është rezistenca e fortë e shumë partive dhe politikanëve kundër krijimit të kushteve më të favorshme për zgjerimin e pjesëmarrjes së shqiptarëve jashtë vendit në zgjedhjet e ardhshme parlamentare.

Kjo rezistencë është maskuar më së shumti pas shpjegimeve të besueshme, shumë para do të shkonin për disa vota, seksionet nuk ishin aq sa duhet të ishin aty, pushtetarët tejkaluan kompetencat e tyre, diplomatët do të shtrembëronin votën, etj. Në fakt, motivi i vërtetë është dyshimi se një votë e mundshme më aktive jashtë vendit mund të jetë në dobi të “tjetrit”. Megjithatë, nëse arrijmë të shkëputemi nga regjimi i interesave të drejtpërdrejta elektorale, sigurisht që do të shohim se problemi është shumë më domethënës sesa shtimi apo humbja e mundshme e disa mijëra votave nga jashtë.

Kushdo që përpiqet ta shikojë temën rastësisht do të pajtohet se jo gjithçka është perfekte në këtë fushë. Natyrisht, ligji duhet respektuar me përpikëri, duhet transparencë reale e shpenzimeve buxhetore për procesin zgjedhor jashtë vendit, pa dyshim që është i përshtatshëm një diskutim më i gjerë për gjeografinë tonë elektorale jashtë shtetit, që të mos lejohen avantazhe partiake. Por e gjithë kjo duhet të jetë në një këndvështrim, për t'i dhënë një mundësi më të madhe pjesëmarrjes elektorale të diasporës shqiptare jashtë vendit. Që është një nga kushtet për të mos u lehtësuar si komb. Sepse sigurimi i kushteve të favorshme për pjesëmarrjen e bashkatdhetarëve tanë jashtë vendit në procesin zgjedhor është më shumë se një detaj i thjeshtë zgjedhor, sesa arritje e barazisë themelore në garantimin e të drejtave kushtetuese të qytetarëve shqiptarë. Në këtë rast, bëhet fjalë edhe për diçka që është edhe më domethënëse, të mos lejohet që një pjesë e trupit të kombit të marifet.

Kohët e fundit mediat po japin alarmin për kolapsin tonë demografik. Ata profetizojnë për sa kohë do të jemi përreth. Nëse toni apokaliptik i këtyre profecive bie, ato shkaktojnë shqetësim serioz. Por në këtë kontekst është mirë të jemi realist. Dhe arsyetimi i matur sugjeron: ndërsa ne kërkojmë mjete kaq të vështira për të nxitur lindshmërinë, le të mos humbasim atë që kemi akoma, shqiptarët jashtë vendit, që do të thotë t'u krijohen kushte stimuluese, jashtë vendit, që të mos jenë të huaj dhe indiferentë ndaj problemeve të tij. Thonë se shqiptari jashtë nuk ishte si hebrenjtë, polakët, armenët, grekët etj., pasi u shkëput lehtësisht nga rrënjët dhe i mungonte solidariteti kombëtar. A do të kontribuojë edhe vendi "i tij" në dobësinë e tij?

Njeriu modern nuk është i lidhur me vendlindjen e tij. Ai vendoset diku në botë ku gjen një punë të përshtatshme, ose ku sheh perspektiva më të gjera jete. Ekziston një mendim se dalja shqiptare do të përfundojë me forcimin e ekonomisë sonë. Ky nocion është vetëm pjesërisht realist. Nëse do të ishte e vërtetë, pse miliona qytetarë të vendeve më të pasura preferojnë të jetojnë dhe të punojnë jashtë vendit?

Tani qindra mijëra shqiptarë e kërkojnë fatin e tyre në të katër anët e botës. Një pjesë e madhe e tyre e bëjnë këtë nga nevoja, ose në mënyrë të pavullnetshme, për shkak të papunësisë, standardit të ulët, mungesës së kushteve për realizim të plotë, zhgënjimeve publike ose personale, urisë për njohje të jashtme, etj. Numri i tyre do të rritet. Sepse sado e mirë të jetë ekonomia jonë, është e vështirë të pritet që ky trend në rritje të ndalet, ajo është e rrënjosur sa në varfëri, aq edhe në drejtimet e përgjithshme të zhvillimit botëror, në çlirimin nga shkalla e lokales.

Prandaj, sot dhe aq më tepër në të ardhmen, do të jetë e rëndësishme që kombi ynë të afirmohet si një komunitet i gjerë, mbarëbotëror, si një unitet i qëndrueshëm dhe kuptimplotë i atyre që jetojnë brenda kufijve të vendit me ata që janë detyruar nga rrethanat, ose ata vetë zgjodhën të jetonin jashtë vendit. Kombi shqiptar nuk po zvogëlohet vetëm për shkak të nivelit të ulët të natalitetit, ose për shkak se qindra mijëra shqiptarë kërkojnë punë dhe vetëpohim përtej kufijve tanë. Fillon të zvogëlohet realisht dhe në mënyrë të rrezikshme vetëm kur rritet distanca psikologjike midis shqiptarëve "këtu" dhe "atje". Kur lidhja midis "këtu" dhe "atje" humbet përgjithmonë.

Sigurimi real i të drejtës së shqiptarëve jashtë vendit për të votuar dhe për t'u zgjedhur në trupin kryesor të shtetësisë shqiptare nuk është një zgjidhje magjike e problemeve që dalin në hapësirën midis shqiptarëve "këtu" dhe "atje". Megjithatë, është një tregues shumë i rëndësishëm i vullnetit të shtetit për të kundërshtuar tjetërsimin politik dhe për të ruajtur unitetin e kombit. Do të ishte alarmante dhe madje katastrofike nëse kjo gjendje do të neglizhohej, pavarësisht nga vlera e saj. Dikush kishte thënë se vlerat kanë një çmim. Vlera e zgjedhjeve shqiptare jashtë vendit duhet paguar nëse na intereson çmimi i kombit.