Migrimi është gjendja më e natyrshme e popullatës njerëzore. Kërkimi për kushte jetese më të mira dhe më të favorshme është arsyeja që solli homo sapiens nga Afrika dhe e bëri atë specien biologjike më të zhvendosur. Kolonitë e helenëve të lashtë. Pax Romana. Apostujt e krishterë. Migrimi i madh i kombeve. Bastisjet e vikingëve. Perandoria Mongole. Kryqëzatat. Zgjerimi i Islamit. Zbulimet e mëdha gjeografike. Idetë e kolonizimit të hapësirës. E gjithë historia e qytetërimeve njerëzore mund të tregohet si një histori e migrimeve njerëzore.
Ndjenja e staticitetit, e paracaktimit kombëtar-territorial është një efekt dytësor i Luftës së Ftohtë dhe i Perdes së Hekurt. Është rezultat i faktit se një brez i tërë në Shqipëri, i lindur menjëherë pas Luftës së Dytë Botërore, u rrit me imazhin e armikut të jashtëm, i cili është aq i tmerrshëm sa që rojet kufitare të vendit tuaj të qëllojnë pas shpine nëse ju vendosni të hidheni mbi degë. Një brez i tërë pa rënien e Murit të Berlinit, por vazhdoi të jetonte me gardhe në zemrat e tyre.
Modelet e migrimit nga Shqipëria pas vitit 1990
Përfundimi i Luftës së Ftohtë u dha mijëra qytetarëve shqiptarë mundësinë të largoheshin si fillim me hyrjen në Ambasada, e pastaj me eksodin e anijeve, po aq dhe të rrugë pa rrugëve, nga vendi dhe të kërkonin një alternativë më të mirë për jetën e tyre në Evropën Qendrore dhe Perëndimore, Amerikën e Veriut, Australi dhe deri në Afrikën e Jugut. Hapja e kufijve në Shqipëri përkon me futjen e lotarisë “Green Card” në SHBA dhe kështu disa nga të rinjtë me shpirt më aventurier, arsim të mirë dhe përvojë pune të disponueshme arrijnë të shkojnë përgjithmonë jashtë shtetit.
Frika nga të huajt, mungesa e burimeve financiare, pas kolapsit të sistemit bankar dhe hiperinflacioni në periudhën e tranzicionit, problemet e piramidave, lindin fenomenin e Gastarbeit hap pas hapi (Gastarbeit hap pas hapi). Në thelb, ky është një migrim ciklik për motive punësimi që ndodh në disa faza në destinacione të ndryshme. Kjo nisi si refren i një kënge që këndohet ende si në një refren popullor, të një kënge shaka nga fundi i vitit ‘98, dhe për këtë arsye shumë qytetarë shqiptarë fillimisht shkojnë në Greqi, Rumani, Republikën Çeke ose Maqedoninë e Veriut për të parë se çfarë duket kur kupton se jetoni jashtë vendit dhe me termin fitoni dhe kurseni para në përputhje me rrethanat. Si hap i dytë përpara të njëjtëve njerëz po shkon pak më tej: Austria, Gjermania, Italia - sërish me synimin për të kursyer para, por të përmirësuar me idenë për të qëndruar në një vend me një kulturë shumë më ndryshe nga ajo ballkanike, ose sllave (varësisht nga ndjenja e individit për identitetin e tyre më të afërt mbikombëtar). Dhe hapi i fundit është të shkojmë "larg, larg" në Spanjë, Portugali, Suedi dhe Mbretëri të Bashkuar. Një studim i fundit tregon se aktualisht në Britani të Madhe ka shtetas shqiptarë që kanë udhëtuar nga pesë deri në dhjetë vende të Evropës sipas këtij modeli, i cili është shumë karakteristik për periudhën 1997-2007.
Këto kushte me ardhjen e liberalizimit të vizave por në mundësitë e kufizuar të punësimit çojnë në shfaqjen e modelit të ardhshëm të diasporave pulsuese (Diasporat pulsuese). Në këtë model, një person punon diku jashtë vendit për tre muaj, pas së cilës kthehet në Shqipëri, por zëvendësohet në të njëjtin pozicion tek i njëjti punëdhënës nga vëllai, kushëriri ose shoku i tij, i cili gjithashtu fillon të jetojë në të njëjtin apartament. Nga ana tjetër, ai zëvendësohet, e kështu me radhë, deri në momentin që cikli mbyllet me ardhjen e personit të parë në grup. Kjo është një praktikë jashtëzakonisht popullore lidhur me punën sezonale në bujqësi dhe ndërtim, e cila angazhon emigrantë shqiptarë në Greqi, Itali, e gjetkë. E çuditshmja në këtë rast është se diaspora është në fakt aty, është aty, por në të njëjtën kohë praktikisht nuk është aty, për shkak të rotacionit të vazhdueshëm të njerëzve në komunitetin e migrantëve. Ky model është strategjia karakteristike e mbijetesës së migrantëve në periudhën e sotme sidomos. Një studim i kësaj periudhe gjurmon dallimet midis emigrantëve nga vende të ndryshme dhe nxjerr në pah një ndryshim domethënës në planet e ardhshme: qytetarët rumunë emigrojnë duke e lënë vendin njëherë e përgjithmonë dhe duke mos menduar të kthehen, ndërsa anëtarët e diasporës shqiptare investojnë në mënyrë të përhershme në pasuri të paluajtshme në Shqipëri dhe planifikojnë të kthehen në atdheun e tyre pasi të kenë fituar para të mjaftueshme ose pas daljes në pension.
Pas vitit 2014 diasporat pulsuese gradualisht evoluojnë në diaspora lokale të Gastarbeiter-it. Njerëzit që deri në atë moment kanë rrotulluar në një pozicion të caktuar dhe në një adresë të caktuar, po vendosen përgjithmonë dhe gradualisht marrin me vete edhe familjet e tyre. Shembulli se si në totalin e fëmijëve që kanë lënë shkollën, ata që e kanë bërë këtë për shkak të daljes jashtë vendit, janë rritur është tregues. Gjëja kurioze është se duket sikur bashkësia lokale nga një vendbanim në Shqipëri lëviz kompakt në një rajon ose vendbanim të caktuar në vendin pritës. Kështu mund të gjurmohen lidhjet midis zonave malore që sapo kanë filluar të marrin jetë nga turizmi dhe atyre që kanë turizmin prioritet në bregdet dhe siç duket nga projektet që synohen për Diasporën.
Diaspora: çfarë është?
Në studimet socio-historike, koncepti i diasporës ka ndryshuar kuptimet e tij me kalimin e kohës, por në përgjithësi vazhdon të tregojë "një popullsi migrante që ka një atdhe të përbashkët të humbur". Fillimisht i përdorur për t'iu referuar zhvendosjes globale të popullsisë greke, hebreje dhe armene, termi që atëherë ka ardhur për të përfshirë grupe të ndryshme etnike që bien viktima të migrimit të detyruar, dëbimit, skllavërisë, ose ikjes nga armiqësitë. Në literaturën moderne, diaspora konsiderohet si një bashkësi emigrantësh transnacionale, e cila është edhe objekt edhe subjekt i politikave të ndryshme që lidhen me zhvillimin politik dhe ekonomik, si në atdheun e origjinës ashtu edhe në vendet pritëse. Ky numër përfshin edhe kuazi-diasporat: pakicat kombëtare që jetojnë në vendet fqinje, por që lindin jo për shkak të migrimit, por si rezultat i ndryshimit të kufijve.
Nëse ndjekim politikën e Republikës së Shqipërisë dhe Republikës së Kosovës ndaj diasporave shqiptare, nëpërmjet politikave shqiptare, mund të themi me siguri se për momentin janë të papërcaktuara aktualisht kuptimet rreth saj, duke i lënë thjesht si organizma ose komunitete. Domethënë, ato janë komunitete lokale të papërcaktuara qartë për të cilat vendi i origjinës bën përpjekje për të ruajtur dhe ruajtur identitetin e tyre kulturor dhe shtetet pritëse nuk e kundërshtojnë këtë ndërhyrje politike. Një shembull tipik për këtë është fakti se Gjuha Shqipe ende nuk e ka statusin e gjuhës GCSE në Britani të Madhe, siç projekti i nisur ka mbetur i pabitisur. Në ndryshim nga diasporat vendase të punëtorëve mysafirë, ku planet për kthim në atdhe janë më shumë çështje kohe, d.m.th. “kur?”, në diasporat e krijuara bëhet fjalë më shumë për të ashtuquajturat komunitetet e mërgimtarëve ku brezi i dytë tashmë është mjaftueshëm i integruar, madje asimiluar, në shoqërinë pritëse dhe në shumicën e rasteve kthimi në atdhe është më tepër vetëm një ekskursion dyjavor gjatë pushimeve verore. Anëtarët e komuniteteve në përgjithësi nuk investojnë në pasuri të paluajtshme në vendin e tyre, dhe kur ata trashëgojnë një të tillë, ata në përgjithësi i shesin për të investuar paratë në vendin e tyre të ri.
Lindja e diasporës globale
Termi "diaspora globale" u shfaq për herë të parë në vitin 2009, si pjesë e titullit të një simpoziumi që synon të bashkojë diskutimet e diasporës lokale, kombëtare dhe globale. Rezultati përfundimtar i këtij simpoziumi është se pjesëmarrësit nuk bien dakord për natyrën e termit, përderisa kombi është një "komunitet i imagjinuar", dhe ideja e "komuniteteve transnacionale" rrjedhimisht fillon të duket edhe më fiktive. Projekti tregon se diaspora globale ekziston. Diaspora globale është diaspora në lëvizje. Ajo që e bën një diasporë globale një diasporë të vërtetë është gjërat që ne “vazhdojmë të bëjmë”: të flasim shqip në shtëpi; të kremtohen festat sipas zakonit shqiptar; të këndojë këngë popullore shqiptare; të mbajë kontakte me miqtë dhe të afërmit në Shqipëri, duke e vizituar atë një ose dy herë në vit; dhe e fundit por jo më e rëndësishmja - të votosh në zgjedhje dhe të dërgosh para në Shqipëri, atyre që kanë nevojë, sepse është e rëndësishme të kesh jo vetëm ku, por edhe kujt të kthehesh, sepse "gjithmonë ka avionë për fluturimin e kthimit". kur na rëndon nostalgjia.
Ubi bene, ibi patria! – “Atdheu është vendi ku jetohet mirë” – thonë legjionarët romakë dhe ndërtojnë vilat dhe vreshtat e tyre në provinca të largëta nga Roma, megjithëse të gjitha rrugët vazhdojnë të çojnë drejt tij. “Në Shqipëri jam ende i huaj, në Angli jam i huaj, në Gjermani do të jem akoma i huaj. Por, mund të vendosem ku të dua, kur të vendos dhe të jetoj ashtu siç e shoh të arsyeshme”, - thotë Petrit Cenaj në intervistën e tij dhe thekson kuptimin më të rëndësishëm pas shfaqjes së diasporës globale: të kesh lirinë për të jetuar mirë!
Comments