Fatmir Terziu: Rastësia e leximit të një libri me tregime për autizmin

Rastësisht pashë një fotografi të poetes Merita Kuçi Thartori, në shoqëri të dy të tjerëve, dhe me këtë shkas veçova disa gjëra. Tre në fakt janë më kryesoret, respekti, libri dhe malli. Në këtë lidhje treshe qëndron dhe paragrafi. Pse ka shumë kuptim ky paragraf? Ky paragraf është shkruar nga autorja e librit me tregime, që ato mbajnë në duar me titullin shumë domethënës „365 ditë autiste“. Autorja e këtij libri Mirela Duka Xoxi shkruan: „Siç thotë fjala e urtë „rastësia, mbret i botës“ sot në mëngjes, tek po prisja motrën të udhëtonim drejt Rinasit, krejt rastësisht takoj ish kolegen dhe drejtoreshën e shkollës „14 Nëntori“ Durrës, znj. Merita Kuçi. Ishte kënaqësi e papërshkruar ta takoja Meritën pas kaq vitesh. Uroj që herën tjetër kur të kthehem sërish në Durrës të shihemi më gjatë Meritë e dashur!“

E pra kjo fotografi, kjo lidhje malli me poeten Merita Kuçi Thartori, na shpurri jo vetëm tek paragrafi, por dhe tek hapja e petëve të një lakrori, që në këtë rast i shkon përshtat këtij libri me tregime që autorja e tij katëgorisë autiste e më gjerë ia dhuroi. Pra na shpurri të rrëmojmë në Rrëfimet e këtij libri, që me siguri na shpie në një destinacion të respektuar leximi. Dhe ne e kërkuam që ta gjenim për ta parë nga afër.

Mirela Duka Xoxi shkruan: „Siç thotë fjala e urtë „rastësia, mbret i botës“ sot në mëngjes, tek po prisja motrën të udhëtonim drejt Rinasit, krejt rastësisht takoj ish kolegen dhe drejtoreshën e shkollës „14 Nëntori“ Durrës, znj. Merita Kuçi. Ishte kënaqësi e papërshkruar ta takoja Meritën pas kaq vitesh. Uroj që herën tjetër kur të kthehem sërish në Durrës të shihemi më gjatë Meritë e dashur!“

Ky libër nuk është thjesht një libër me tregime për këtë kategori, por është i destinuar për mësuesit dhe prindërit që të mirëkuptojnë se si ti ndihmojnë njerëzit me mangësi zhvillimore të jetojnë një jetë më të plotë. Leximi i këtij libri në një farë mënyre do të ndihmonte gjithashtu njerëzit që kanë mbetur prapa në zhvillimin e tyre të sjelljes si rezultat i prapambetjes mendore, dëmtimeve të trurit, autizmit, afazisë së rëndë, çrregullimit emocional, skizofrenisë së fillimit të fëmijërisë ose një çrregullimi tjetër. Edhe pse shumica e programeve zhvillohen duke pasur parasysh fëmijët dhe të rinjtë, ato mund të aplikohen për çdo moshë, dhe leximi i këtij libri me tregime na jep të gjithëve një mundësi të mirë të hyjmë thellë e më thellë në një botë të dukshme e të padukshme.

Sikurse dihet, njerëzit me deficite zhvillimore ndajnë një sërë karakteristikash të përbashkëta. Në mënyrë tipike, funksionimi i tyre intelektual, siç vlerësohet nga testet e IQ-së, bie në rangun e prapambetjes mendore. Ata shpesh kanë nevojë për trajnime për të zotëruar aktivitetet themelore të jetës - të ngrënit, të veshurit, të tualetit. Disa prej tyre nuk mund të luajnë, të tjerë kanë nevojë për stërvitje për të përparuar në të njëjtin nivel me bashkëmoshatarët e tyre dhe për të bërë miq.

Ata kanë nevojë për ndihmë për të zhvilluar aftësitë e tyre gjuhësore. Disa prej tyre janë memec, ndërsa të tjerët mund të flasin, por nuk mund të shprehen mirë. Pothuajse të gjithë njerëzit me deficite zhvillimore kanë nevojë për ndihmë për t'ia dalë në shkollë. Të rriturit me deficite zhvillimore duhet të mësohen se si ta kalojnë kohën e lirë në mënyrë më efektive. Ky libër paraqet një manual programesh trajnimi që synojnë të ndihmojnë njerëzit të reduktojnë ose të kapërcejnë deficitet e sjelljes të paraqitura dhe lexuesin e rëndomtë e shpie në një sferë krejt të panjohur dhe aq misterioze të kësaj botës sonë gjithë trazim. Aty, që në krye të herës, përballemi me një përplasje psikologjike deri në tronditje, që na shfaqet në mënyrë aq të papritur, tërësisht të panjohur dhe krejt brutale. Kur i përjetojmë këto reagime aq të vrullshme dhe kur jemi bërë pjesë e rrëfimit mbi to, na bëhet sikur jemi futur në një botë që lëviz me një shpejtësi marramendëse. Por sapo ta kemi kaluar këtë gjendje, na ngjan sikur kemi kapërcyer një rrebesh (furtunë) natyre buzëdeti dhe në çastin kur ajo të ketë kaluar, shohim qetësinë mahnitëse të natyrës, ritmin magjepsës të valëve dhe bukurinë e shkëlqimin e pafundmë të thellësisë dhe paanësisë së koloritit të ylbertë të detit të pafund. Kështu, gjatë leximit të tregimeve të librit, na bëhet sikur e shohim dhe e ndiejmë shpirtin gjithë trazim të atyre vogëlushëve, të cilët me shpirtmadhësinë, me çiltërsinë dhe me dashurinë e tyre të pafundme, detyrimisht na bëjnë pjesë të këtij universi njerëzor, sa të panjohur aq të pasur e të brishtë, por dhe pafundësisht delikat e misterioz.

Duke hyrë me një stil letrar autorja na shpie në një mjedis të veçantë mësimi që i ngjan sa më shumë atij natyror. Diskurset që ajo shtjellon në këtë libër janë themeli i një filozofie që duhet të kuptohet mirë. Së pari, të gjithë organizmat e gjallë shfaqin diversitet në sjelljen e tyre. Charles Darëin ishte i pari që kuptoi rëndësinë e këtij diversiteti si një qëllim për mbijetesën e specieve. Për një qëllim të tillë, ne mund t'i shohim njerëzit me deficite zhvillimore si një shembull të diversitetit. Diversiteti në sjellje (devijimi) nuk është simptomë e sëmundjes/sëmundjes mendore, prandaj kërkon që të trajtohet në mënyrë të pazakontë. Edhe pse shumë njerëz me deficite zhvillimore vuajnë nga dëmtime serioze organike të trurit, në funksion të përparimeve terapeutike, është e papërshtatshme t'i trajtojmë ata si njerëz me sëmundje mendore. Së dyti, mjedisi natyror ndikon më së miri tek njeriu mesatar, ndoshta sepse zgjidhet dhe formësohet prej tij. Njerëzit e të gjitha ekstremeve nuk marrin më të mirën nga kjo, sepse nuk ishte krijuar për ta. Në këtë diskurs hyn dhe Edukimi special dhe psikologjia mund të ndihmojnë ata që ndryshojnë nga rrjedha e zakonshme duke krijuar dhe ndërtuar një mjedis të veçantë mësimor në të cilin ata mund të mësojnë.

Duke përfunduar me këtë lexim të shpejtë dhe i nxitur nga fotografi dhe ai paragraf i cituar mund të themi se ky mjedis i veçantë duhet të ndryshojë sa më pak nga ai natyror, sepse 1) rëndësia e mjedisit natyror, e mishëruar në procesin e seleksionimit natyror dhe shekujve të evolucionit, nuk mund të shpërfillet lehtë dhe 2) një nga qëllimet kryesore të edukimit të njerëzve me defiçite zhvillimi është t'i ndihmojmë ata të funksionojnë në mënyrë më të përshtatshme në mjedisin e tyre natyror. Sa më i vogël të jetë hendeku midis mjedisit terapeutik/stërvitor të ndërtuar posaçërisht dhe mjedisit natyror në të cilin shpresojmë të kthejmë individin, aq më i lehtë do të jetë kalimi. Pak a shumë këtij parimi i ngjizet tërësia narrative e autores së këtij libri.