Herbert Schmitt vizitoi Shqipërinë në vitin 1971, në një kohë kur ekipi i futbollit të Gjermanisë Perëndimore ishte në kryeqytetin e Shqipërisë, Tiranë. Ishte koha kur më 17 shkurt 1971, kombëtarja shqiptare e futbollit luajti kundër Gjermanisë Perëndimore në një ndeshje kualifikuese për Europën në stadiumin “Qemal Stafa” të Tiranës. Gjermania Perëndimore e fitoi ndeshjen 1–0, me një gol të shënuar nga Gerd Müller në minutën e 38-të. Ajo ndeshje ishte pjesë e raundit paraprak të kualifikueseve evropiane të vitit 1972. Ndeshja u zhvillua në kuadër të Grupit 8-të në një kohë që stadiumi “Qemal Stafa” në këtë ndeshje kishte gati 18.082 shikues.
Por nëpër rrugë autori i këtij shkrimi vërente atë pasqyrë të realitetit shqiptar të asaj kohe. Ai shkruan për këtë ditë: „Barriera gjuhësore dhe mbikëqyrja policore dekurajojnë kontaktet mes vizitorëve perëndimorë dhe shqiptarëve. Yjet e futbollit gjermanoperëndimor, zyrtarët dhe shkrimtarët e sportit u përpoqën të shpërndanin çokollata dhe portokall për një turmë fëmijësh dhe të rriturish që u mblodhën në hotelin e tyre. Shqiptarët u tërhoqën pa fjalë.“
Nga na tjetër ai sheh propagandën moniste të kohës që i atribohet Partisë së Punës së Shqipërisë dhe Sekretarit të Përgjithshëm të saj, Enver Hoxha. Është koha kur Shqipëria Komuniste kishte filluar planin e saj të pestë ekonomik Pesë-vjeçar. Dhe për autorin që vinte nga Perëndimi ishte një pyetje, por që ai e vendos tek fjalia: „Vizitori i rrallë perëndimor mund të pyesë veten se çfarë u bë me katër të parët?“ për këto e për shumë të tjera lexoni artikullin e asaj kohe të autorit Herbert Schmitt, pra që ishte në Shqipëri dhe të botuar tek disa gazeta gjermane dhe angleze, por dhe të ribotuar tek Gazeta Australiane, „Canberra Times“; e hënë 3 maj 1971, faqe 6. Për të parë se si ishte dhe si shihej Shqipëria e asaj kohe lexoni artikullin në fjalë:
Shqipëria e prapambetur
Vendi i vogël malor është i zhytur midis Jugosllavisë, Greqisë dhe Mesdheut. Shfaq një prapambetje të pakrahasueshme me asnjë komb tjetër evropian. Dy milionë shqiptarët duket se nuk janë të vetëdijshëm se janë prapa kohës. Me përjashtim të një grupi elitar funksionarësh partiakë dhe shtetërorë, shqiptari mesatar nuk ka mundësi ta krahasojë situatën e tij me kushtet e jetesës diku tjetër.
Gazetat dhe revistat e huaja nuk janë të disponueshme. Libraritë e pakta në kryeqytet mbajnë në vitrinat e tyre disa kopje të letërsisë së pluhurosur të letërsisë marksiste në frëngjisht ose italisht. I forti i Shqipërisë, shefi i partisë 62-vjeçar Enver Hoxha (shqiptohet Hoxha) sundon vendin me një listë të hekurt. Aleati i tij i vetëm i huaj, Kina komuniste, ka një ambasadë të madhe në Tiranë.
Megjithatë, në tre ditë një vizitor në Tiranë pa vetëm katër kinezë me uniforma blu dhe gri të tipit Mao. Kinezët padyshim preferojnë të qëndrojnë pas mureve të kompleksit të ambasadës së tyre të ruajtur nga afër me antenat e larta të radios.
Kina ndërhyri pasi Bashkimi Sovjetik prishi marrëdhëniet diplomatike me Shqipërinë në dhjetor 1961. Që atëherë, udhëheqësit sovjetikë janë bërë "revizionistë, devijues nga linja e vërtetë marksiste-leniniste dhe lakej kapitalistë", në gjuhën zyrtare shqipe.
Thirrja e emrit vazhdon pa pushim. Shkrimtarët e sportit gjermanoperëndimor që shoqëronin ekipin e futbollit të kombit të tyre në Tiranë, gjetën në dhomat e tyre të hoteleve kopje në gjuhën angleze të një buletini që mbante një sulm të ashpër ndaj "revizionistëve sovjetikë, _ shpërndarësve të opiumit fetar".
Artikulli zbuloi "shenja të pabesueshme se feja gëzon mbështetje dhe inkurajim të hapur" të Shtetit Sovjetik.
Shqiptarët e mbështesin këtë sfidë me mbështetjen e Pekinit dhe një ushtri prej 50,000 vetësh.
Ashtu si ushtria kineze, edhe ajo e Shqipërisë ka hequr të gjitha shenjat e gradës. Sa ndihmë ekonomike vjen nga Kina është e pamundur të matet pas një vizite të shkurtër dhe të udhëhequr nga afër, që përfshinte një udhëtim 33 miljesh me autobus mbresëlënës mbi male për në Elbasan.
Një rrugë e shtrembëruar e asfaltit kalon ngushtë nëpër vreshta dhe plantacione frutash dhe nëpër Qafën të Krabës për në Elbasan, një qendër industriale e fabrikave të drurit, naftës, çimentos, duhanit dhe metalit. Popullsia është 40,000 banorë.
Hoxha është i gjithëpranishëm: Emri i tij ose shenja Lavdi Enver (Lavdi Enverit) spikat në kodra, të gdhendura në gurë, ose të vendosura me përpikëri, ndërsa edhe mbi gurët buzë rrugës.
Tabelat që do të thotë "Lavdi Partisë së Punës së Shqipërisë" mund të shihen gjithashtu kudo, të pikturuara në muret e shtëpive, në postera të mëdhenj, në tabela të mëdha neoni mbi ndërtesat e qeverisë.
Tirana, me një popullsi prej 170 mijë banorësh, ka tre bulevardë të gjerë që të çojnë në sheshin kryesor. Bulevardi i shkurtër i Heronjve të rënë të Kombit, që çon në jug drejt Universitetit të Tiranës, mund të strehonte lehtësisht gjashtë, ose tetë korsi për qarkullimin e makinave. Por këmbësorët e përdorin pa rrezik ditën, apo natën. Makinat, autobusët, vagonët me kuaj dhe çiklistët kalojnë rrallë. Makinat e pakta janë kryesisht Fiat.
Në këtë bulevard Shqipëria mban edhe një kujtim të ditëve kur marrëdhëniet me Moskën ishin të ngrohta, ndoshta i vetmi monument i Stalinit në Evropën Lindore. Ai qëndron shumë lart. Një udhërrëfyes shqiptar tha: "Ai ishte një njeri i madh. Jemi krenarë që kemi monumentin e tij dhe do ta mbajmë përgjithmonë".
Edhe parqet e mirëmbajtura, bulevardet e pastra dhe disa ndërtesa mbresëlënëse universitare nuk mund ta kapërcejnë përshtypjen e përgjithshme të zbehjes. Ngjyrat mbizotëruese në veshje janë blu e errët, gri e errët, kafe e errët. Mushama plastike me ngjyrë të errët krijojnë një uniformitet në rrugë.
Barriera gjuhësore dhe mbikëqyrja policore dekurajojnë kontaktet mes vizitorëve perëndimorë dhe shqiptarëve. Yjet e futbollit gjermanoperëndimor, zyrtarët dhe shkrimtarët e sportit u përpoqën të shpërndanin çokollata dhe portokall për një turmë fëmijësh dhe të rriturish që u mblodhën në hotelin e tyre. Shqiptarët u tërhoqën pa fjalë.
Një shëtitje nëpër 'rrugët me ndriçim të dobët të Tiranës gjatë natës është edhe zbuluese dhe dëshpëruese. Mungesa e trafikut do të thotë një qetësi e frikshme, e ndërprerë herë pas here nga motori i spërkatur i një autobusi të vonuar.
Në vitrinën e një dyqani mekanik në pronësi të shtetit shfaqet një biçikletë e prodhimit kinez që shitet për 925 lekë, 69 dollarë me kursin zyrtar. Një karrocë e palosshme për fëmijë e prodhuar me çmim të ulët kushton 400 lekë (29 dollarë). Përtej rrugës, një dyqan tekstili shfaq kostume burrash të një stili të vjetër, që shiten për 50 dollarë, këmisha të bardha për 5-36 dollarë. Paga mesatare mujore e një punonjësi industrial është rreth 600 lekë (44-64 dollarë), tha një udhërrëfyes.
Ushqimi bazë është relativisht i lirë. Një copë bukë gruri kushton rreth 14 cent. Mishi kushton rreth 54 cent për paund. Një paketë me 20 cigare kushton rreth 27 cent. Udhërrëfyesit thanë se nuk kishte racionim të ushqimit apo mallrave.
Sipas shifrave zyrtare, më shumë se 60 për qind e të gjitha fshatrave shqiptare tani kanë energji elektrike dhe prodhimi bujqësor vitin e kaluar ishte rreth 75 për qind më i lartë se viti 1965. Tani ka 10,000 traktorë krahasuar me 10 në 1945. Në fund të Luftës së Dytë Botërore, 75 për qind e popullsisë nuk dinin as të lexonin e as të shkruanin. Vitin e kaluar, thotë qeveria, rreth 500,000 fëmijë dhe adoleshentë, një e katërta e popullsisë, ndoqën shkollën e detyrueshme ose u regjistruan në universitete dhe kolegje. Shteti raporton se analfabetizmi është zhdukur praktikisht.
Comments