„Hej presto“ z. Kryeministër!
Nga Fatmir Terziu
Në fjalën e tij, në Kongresin e PS më 28 korrik 2024, Kryetari i Partisë Socialiste, njëherësh Kryeministër i Shqipërisë, Edi Rama, u përkujdes shumë në „magjinë e fjalës“. Kësisoj që atëhere terminimi poltik i tij në 'magjinë e fjalës' është shfaqur e rritur me bollëk edhe kohët e fundit. Kjo është ideja që fjalët jo vetëm që pasqyrojnë mënyrën se si ne e perceptojmë realitetin, por gjithashtu përcaktojnë pikëpamjen tonë për të, dhe për këtë arsye mund të manipulohen për të ndryshuar vetë realitetin. Rama tha pikërisht kështu: „Karrigia dhe tryeza e Kuvendit janë për tu ulur për vendimmarrjen, por detyra e deputetit matet me kilometrat e bëra në këmbë, në lagjet, rrugët, shtëpitë dhe vendet ku jeton dhe punon komuniteti që i ka dhënë mandatin e përfaqësimit, atje tek zgjedhësit me komunitetin, me njerëzit më në nevojë, me grupet e interesit, tek anëtarësia, ku dora, fjala, urtësia e deputetit janë kusht për shëndetin e mirë dhe mbarëvajtjen e jetës së çdo qelize të partisë.“ Në plan të parë duket se ky është mendimi që qëndron pas „magjisë së fjalës“ për të manipluar realitetin. Realitetin, e deputetetëve memecë, ose deputetëve që s'guxojnë të ngrenë zërin para tij, që ne të gjithë e dimë se çfarë po ndodh me të vërtetë këtu, sepse e kemi parë atë në veprim vazhdimisht gjatë 10 viteve të fundit e më shumë, në mënyrë më të qartë nga ky ideolog i fiksuar pas përemrave vetorë.
Jo më kot ai i vuri theksin „Deputeti mund të jetë, ose jo i gojës, por nuk mund të jetë asgjë tjetër përveçse shembulli i një njeriu që di të dëgjojë njerëzit, që ka dëshirën të mësojë dhe të zhvillojë dijet e veta mbi problemet me të cilat i duhet të merret, që ka ambicien të zgjidhë edhe probleme të mëdha edhe halle të vogla. Dhe të rritet, të lartësohet në sytë e njerëzve përmes punës që bën për vendin dhe për ta, pa harruar asnjëherë tua qaj hallin, që s’mund tua u zgjidhë dot.“ Pra, shkurt hiç. Deputet memec, deputet inekzistent, deputet që pret. Në fakt që pret frikshëm 'fjalorin e magjishëm“. Këtë Rama e quan lëvizje.
Lëvizje të tilla ndërmerren nga njerëz që besojnë se nëse mund të ndryshojnë realitetin, duke ndryshuar marrëdhënien me vetë gjuhën, dhe se këta njerëz janë që ata mund të ndryshojnë botën reale. A nuk thotë Rama, se „Po të jem unë do të ndryshojnë gjërat, po të mos jem unë do të mbeteni tek „Bufi i Kënetës“, duke ironizuar Liderin e Opozitës?! Pra nëse shfuqizoni fjalët që kurë si keni thënë, pra ata fjalë që ju mbajnë memecë-rrogator nga taksat e taksapaguesve shqiptarë, nëse ju mënjanoni fjalët që lidhen me realitetin, atëherë, hej presto, („Hej presto“ është një pasthirrmë që përdoret për të shprehur se diçka ndodh shpejt, ose lehtë, si me magji), ai realitet zhduket. „Tani kjo është fjala magji“, siç e ka thënë dikur Paul Daniels.
Kjo rrjedh nga një supozim paraprak se gjuha krijon botëkuptimin tonë në radhë të parë, të cilën një brez i tërë studentësh të shkencave humane e mësuan në vitet 1990-të kur emigruan në vende të Europës, e sidomos në Francë. E këta atëhere në Francë quheshin zgjimtarë. Ndoshta me gjasa, këtyre zgjimtarëve të ardhshëm të zgjimit iu tha se realiteti përbëhet nga konstruksione shoqërore të formuluara dhe të realizuara në diskurset e shtypjes.
Ky nocion shkon prapa tek gjuhëtari Ferdinand de Saussure dhe u zgjodh nga ekzistencialisti Jean-Paul Sartre. Sartri, i cili ndikoi jashtëzakonisht në Michel Foucault dhe bashkëpunëtorët e tij postmodernë, i konsideronte fjalët si mjete dhe armë që duheshin grumbulluar dhe përdorur për të transformuar shoqërinë. Siç shkruante Sartri në „Çfarë është letërsia?“: „Të flasësh do të thotë të veprosh; çdo gjë që dikush emërton tashmë nuk është më e njëjtë; e ka humbur pafajësinë e saj… Kështu, duke folur, e zbuloj situatën me vetë qëllimet e mia për ta ndryshuar atë; Unë ia zbuloj atë vetes dhe të tjerëve në mënyrë që ta ndryshoj atë.“ Mirë, e saktë. Po kur nuk nxirret asnjë fjalë nga goja? Po kur „magjia e fjalës“ e ka humbur nocionin e radhës?
Miti se gjuha është diçka e zotëruar me fuqi të shenjtë, misterioze dhe të rrezikshme, vazhdon edhe sot e kësaj dite. Për shkak se besimtarët e magjisë së fjalës besojnë se gjuha përcakton se kush jemi ne, ata arrijnë në përfundimin se është detyrimi ynë që ta marrim këtë fuqi përsëri në duart tona, për qëllimet tona. Dhe kjo me një nocion të ri atë që në Politikën Britanike pas ardhjes në pushtet të të majtëve, po qarkullon një term i cilësuar misterioz që përfshin kuptimin e dyfishtë të fjalës „Anywheres“ (Të kudondodhur).
Kjo ndoshta është arsyeja pse Kryeministri i Shqipërisë, i cili ka për vite me radhë „këshillues“ britanikë të së majtës, i është qasur edhe së „kudondodhurës“. Kjo është arsyeja pse Kryeminstri u gjend edhe para Administratës së Bashkisë, ku në fakt padashje ndikoi që kudondodhja i bën njerëzit të ndikohen nga këto magji semantike, duke zbritur para rrogatarëve të Pushtetit Lokal, një magjifjale të përzier me kafshë e soje kafshësh, që thumbojnë Opozitën e Kryeopozitarin. Kështu shkon edhe një mendim i keqpërdorur nga koncepti Orëellian.
Ndërsa përkujtojmë 75-vjetorin e vdekjes së George Orwell këtë vit, mbetet rasti që ai të konsiderohet si një shikues dhe një profet, megjithëse një profet i dënimit. Në fund të fundit, "Orëellian" është vendosur prej kohësh në gjuhën angleze si një fjalë që na paralajmëron për spektrin e përjetshëm të totalitarizmit, veçanërisht përmes manipulimit të gjuhës. Dy kryeveprat e tij, Ferma e Kafshëve dhe Nëntëmbëdhjetë e Tetëmbëdhjetë-Katër, trajtohen me nderim të madh. Këto bibla laike citohen sikur të ishin në të vërtetë tekste të shenjta. Orëell ishte larg nga një shenjtor personalisht, duke qenë i dëshpëruar, por edhe egoist. Por edhe duke marrë parasysh dobësitë e tij personale, ne jemi megjithatë të prirur ta konsiderojmë atë me frikë. Kjo anashkalon një çështje të rëndësishme. Ai nuk ishte aq një gjeni i frymëzuar, por një i vdekshëm, i cili arriti madhështinë duke punuar pa pushim, dhe pa pushim.
Zellësia e tij e madhe mbijeton në mijëra artikuj dhe recensione librash që ai shkroi mbi tema të panumërta, me sy të lartë dhe të ulët, bazuar në vëzhgimet e tij të shqetësuara të jetës dhe dashurinë e tij të pangopur dhe të pakufishme për letërsinë. Kjo del më fort në kujtimet e tij të përmbysjes së tij në Poshtë dhe Jashtë në Paris dhe Londër, në reportazhin e tij të ndërgjegjshëm në Rruga drejt Wigan Pier dhe në pjesëmarrjen e tij në Luftën Civile Spanjolle, të kronizuar në Homazh për Katalonjën. Kjo ishte një përvojë që i hapi sytë ndaj mënyrës së tmerrshme në të cilën fjalët mund të falsifikohen qëllimisht në emër të ideologjisë dhe 'motiveve të mira'.
Një nga gjërat e jashtëzakonshme, ndonëse rastësore, që mësojmë nga Homazh për Katalonjën është se si fjalëbërësi i zellshëm kaloi një pjesë të asaj fushate në Spanjë duke lexuar histori detektive. Ama, Orwell na kujton se çlirimi i mendimit vjen përmes këmbënguljes, duke zgjeruar përgjithmonë horizontet e dikujt, duke lexuar dhe reflektuar vazhdimisht. Ai njohu lidhjen e paqëndrueshme, të ndryshueshme, por jetike që kishin fjalët me realitetin. Ai njohu gjithashtu gabimin e bërë nga ata që kërkuan të shtrembëronin lidhjen e çmuar midis të dyjave.
Termilogjia e Kryeministrit shqiptar „Bufi i kënetës” është një plaçkitës folesh, i cili konsiderohet një rrezik edhe për shpendët shtëpiakë. Ai jeton mes zvarranikëve dhe amfibëve, me të cilët shuan edhe urinë. Trupi i tij grumbullon pesticidet dhe helmet kundër brejtësve, çka e bën helmues atë vetë. Konsiderohet edhe një specie shumë armiqësore ndaj diversitetit“ në plan të parë duket shumë Orwellian, por kur përfundon tek „Ose me mua në Europë, ose me bufin e kënetës në gropë“ vetë Orwelli do ti binte me grushta kokës. Ky komunikim i Ramës në ditët e fundit është përhapur aq shumë sa është bërë krejtësisht i pakuptimtë. Vetë Orwell do të kuptonte se si është bërë një emërtim i gabuar i armatosur me një keqpërdorim.
Megjithatë, nuk duhet të na habisë fakti që Kryeminstri i Shqipërisë prej vitesh është larg nga funksionarët shtetërorë hiper-progresivë. Ata që e kuptojnë „magjinë e gjuhës“ së tij duhet ta shohin me përbuzje një shfaqje të tillë edhe para Administratës. Në fund të fundit, këto janë pikërisht vlerat që klasa e cekët sunduese e „së Kudondodhurës“ i sheh me përkulje të plotë, pa e kuptuar memecërinë dhe realitetin.
Comments