Fatmir Terziu: „Bota e prekshme dhe ajo e ndjeshme“ e Nexhi Baushit

Siç është e zakonshme për shumë përpjekje, libri i autores Nexhi Baushi filloi të më bënte përshtypje, jo nga sasia, sepse ky i përket një prej trembëdhjetë librave të saj, por nga ajo që ne në fakt harrojmë më së shumti, rëndësia e këtij libri të veçantë. Të ndarë në dy pjesë, autorja e ka titulluar „Bota e prekshme dhe ajo e ndjeshme“ (Mbresa, refleksione dhe vështrime letrare, nga krijimtaria letrare e autorëve shqiptarë). Dhe sikurse thashë në duar më ra numri 2. (Baushi, Botues: “FLAMURI”; Tiranë, 2025). Baushi e nis librin me „Leximi ndez dritat e mendjes krijuese, jo vetëm në fushën e letrave, por në të gjitha fushat e jetës.“ Dhe më pas hyn në afërsinë e një preambule të përafërt nga Hyjnorja Nënë Tereza „Dua të bëj gjëra të vogla, por me shumë dashuri“.

Dhe për ta kuptuar më thellë këtë nisje të tillë, le të mbesim tek paragrafi i saj i parë: „Në moshën më të bukur, atë të rinisë, studiova për ekonomi në Universitetin e Tiranës. Vitet rrodhën shpejt e jeta më mori për mbarë. U dashurova me profesionin e ekonomistes dhe fati, por sidomos aftësitë e mia dhe përkushtimi në punë, bënë që të kem “privilegjin” të punoj në sektorë të rëndësishëm të shtetit. Edhe pasi vitet bënë të tyren e dola në pension, e vazhdova punën me po të njëjtën energji e pasion edhe për disa kohë. Njëherësh, vazhdoja të lexoja me zellin e kohës së rinisë së hershme e gjithçka që përftoja ta reflektoja në shkrime të miat; te libri dhe te kjo krijimtari gjej mikun e mençur, që më jep qetësinë për të mos “e vuajtur” moshën. Dhe ndihem vërtet e plotësuar, e lumtur!“ Fjalia e fundit, „Dhe ndihem vërtet e plotësuar, e lumtur!“,  duket se plotëson të gjithën e këtij mendimi të nisur. Themi kështu se shkrimi në këtë libër është në vetvete një stinëzim i thukët, përzgjedhje diskursive që ofron Pranverë dhe largon Dimër.

Autorja duke hyrë me aftësitë e saj në këtë stinëzim diskursiv na sjell elementë dhe njohuri me libra e autorë që e pasurojnë letërsinë tonë bashkëkohore me personazhe dhe konflikte të reja, me vitalitet të ri, dhe edhe pse shumica e shkrimeve janë krijimtari dhe kanë komplote nga e kaluara dhe nga e sotmja, ato tingëllojnë bashkëkohore sepse prekin aspekte të qëndrueshme të natyrës njerëzore. Autorja ka zbuluar edhe një karakteristikë tjetër të veprave dhe autorëve që ka marë në konsideratë, duke u angazhuar tek orientimi i tyre i theksuar polemik. Sipas autores, tanimë në modë letrare, të pasuruar me njohuri nuk ka më dyshime në këtë pikë, ajo përzgjedh në shkrimet, kritikat dhe recencat e saj reflekse dhe asociacione, por me vëzhgim jopersonal, me veprim të aftë për veprim real, për njeriun e natyrës, për njeriun aktiv dhe të papajtueshëm me çdo amulli të brendshme. Në këtë drejtim, kuptimi i librit, kontributi i tij në trajtesën e problemeve të tjera bashkëkohore në gjuhën e thellësisë së tij diskursive deri tek asociativiteti dhe refleksiviteti i ndërlikuar i gjuhës në shumë kënde bën trajtesën më bashkëkohore.

Sipas të gjitha gjasave, Baushi mbetet gjithashtu një motivuese që hyn në zonën e saj të bukur të prejardhjes, duke e zbërthyer atë jo vetëm në bazë të rajonit dhe futjes së zërit të tij në atë njerëzore, por dhe në bazë të grumbullimit të materialit historik dhe trashëgimtar që bëhet kështu një frymëzim dhe një mesazh i qartë për brezat anembanë. Me këtë autorja i jep theksit mendimit të Tjetrit, atij mendimi që shkruan për të dymbëdhjetë librat e saj, duke i bërë tashmë trembëdhjetë përfshirë dhe këtë libër të rëndëishëm dhe të domosdoshëm për ta lexuar me titullin interesant  „Bota e prekshme dhe ajo e ndjeshme“. Urime autores, shkrimtares, poetes dhe hulumtuese, kritikes me sy të mprehtë edhe pse në pamjen e saj dhe kulturën e saj mbetet tek njerëzit mjaft modest, por që në fakt japin dhe meritojnë vetëm respekt.

Një lloj i ngjashëm përqasjeje dhe zmbrapsjeje (në emër të përgjithësimeve konceptuale, filozofiko-morale) ndaj shkrimeve, poezive, librave të autores, sipas të gjitha gjasave do të shoqërojë zhvillimin e mendimit kritik-analitik bashkëkohor edhe më tej. Nuk është e vështirë të themi se është e pamundur të merret me mend se çfarë rrugësh do të marrë, dhe aq më pak mund të mos themi perspektivë për të, duke pasur parasysh talentin dhe vrullin e saj (sipas një mendimi subjektiv ose një tjetër) me krijimtarinë e Nexhi Baushit do të krenohen brezat. Mund të konstatojmë vetëm se ajo nuk bën kompromis dhe vazhdon jetën e saj krahas kohës duke u shmangur nga rutinat problematike ndër dekada. Këtë e kanë në thelb edhe librat e saj. Çfarë dëshmie më domethënëse për modernitetin e tyre?