Atëherë pyesim duke ngritur kokën lart: Çfarë lloj njerëzish ndihmon Zoti?
Nga Fatmir Terziu
Ndjej se jeta, bota, gjithçka që lidhet me ne rezulton të mos jetë e lidhur vetëm me ne. Sepse historia botërore është një seri ngjarjesh që vazhdojnë me shekuj. Dhe ata do të vazhdojnë të kalojnë nëpër shekuj. Dhe në këtë kuptim, gjërat janë duke u përmirësuar. Le të shpresojmë që ata të vazhdojnë kështu. Ndaj kjo nuk mund të jetë e paqartë, sepse e gjithë bota, Evropa, përfshirë Shqipërinë, gjithsesi, në të mirë e në të keq janë të lidhur. Pra, çdo gjë që ndodh në këtë botë pasqyrohet në Shqipëri, ashtu si ajo që ndodh në Shqipëri reflektohet në pjesën tjetër të botës.
Natyrisht, jam optimist për Shqipërinë dhe të ardhmen e saj. Por ndalem pak tek globalizimi, i cili ka dilemat e tij. Sigurisht, kur bëhet fjalë për çështjet ekonomike, ky globalizim është i dobishëm. Por kur flasim për probleme kulturo-mendore, atëherë gjërat janë më të ndërlikuara dhe jo aq optimiste, për arsyen e thjeshtë se ka një osmozë që shkatërron dhe pushton kulturat më të vogla. Në fakt, është agresioni ai që mbretëron suprem në këtë moment, dhe fare pa falje, që do të thotë se nuk ka instinkt të vërtetë.
Dhe instinktet janë një shenjë e inteligjencës së madhe. Fatkeqësisht, kjo inteligjencë ka rënë jo pak si rezultat i nevojave ekonomike që i kthejnë disa aktivitete njerëzore në një mall tregtar. Dhe kultura e vërtetë, e thellë, thelbësore është larg këtyre gjërave. Unë kam një teori timen, me anë të së cilës pohoj se kur arti fiton nderime, humbet nderin e tij. Për shembull, në kohën e Medicëve, kur sponsorizonin mjeshtrit e mëdhenj, edhe atje bënin gabime. Por faleminderit Zotit që gjeniu italian ishte shumë i fortë dhe arriti të përballonte disa pretendime tregtare. Por puna e artit është mjaft e ndërlikuar. Arti si puna e disa debateve të sotme.
Lidhur me këto debate kur thuhet se shumë shqiptarë po ikin sot nga Shqipëria, lind pyetja a mund të shpëtojnë nga vetja dhe a e kuptojmë arratisjen në jetë? Për mua, ky është një vendim shumë personal. Njëri nuk ka të drejtë të dënojë tjetrin apo t'i thotë se çfarë nuk shkon dhe çfarë jo, edhe në nivel kombësie, secili vendos të divorcohet nga vendi i tij dhe kjo është e drejta e tij. Ai mund të dënohet nga një dhe një tjetër mund ta përgëzojë. Në fund të fundit, secili vendos vetë se çfarë vlere t'i japë aktit të tij. Sepse njeriu është një gjë e ndërlikuar. Ka një ndjenjë faji, zhgënjimi, faljeje, dhjetëra gjëra jo vetëm të thjeshta, por përgjithësisht morale. Pra, të gjithë kanë të drejtën e lirisë për të vendosur se çfarë të bëjnë. Nuk kam pretendim për të dënuar, por kam një pretendim për të konstatuar.
Për shembull, unë jam konservator. Unë besoj se kultura njerëzore është dhe nuk është nomade. Një burrë lind në një gjerësi gjeografike në të cilën temperamenti i tij riprodhohet me shekuj. Lindi kur retë po kalonin në një drejtim dhe dielli po ndiqte të njëjtin drejtim. Shirat e lanë këtë njeri dhe, si bimët, krijuan një sistem imunitar për të. Këtu është një shembull: zakonisht palma rritet aty ku ka lindur. Vendose pëllëmbën në vendin ku ke lindur dhe më telefono në telefon për të më treguar se çfarë ka ndodhur. Dhe njeriu është një histori edhe më e ndërlikuar. Nga ana biokulturore, ajo është nderuar me shekuj. Kur e zhvendosni në një vend tjetër, fillon të bëhet pak skizofrenike.
Unë, për shembull, njoh shumë njerëz që janë larguar nga Shqipëria dhe, pa thënë termin ofendues, ndjej skizofreninë tek ata. Një nostalgji e veçantë dhe një ndjenjë faji, një kulturë gjuhësore që mungon, një pamje inferioriteti që më shqetëson. Sigurisht, ky lloj njerëzish janë të rinj, interesantë, me komplekse të reja, që ndoshta janë pasuri. Megjithatë, për mua këto janë vrima të shpuara nga të cilat rrjedh energji që nuk është gjithmonë e dobishme edhe për vetë personin, i cili mund të jetë ekonomikisht më mirë, por për gjithçka tjetër, fatura është shumë, shumë e varfër.
Atëherë pyesim duke ngritur kokën lart: Çfarë lloj njerëzish ndihmon Zoti? Është punë e Zotit, thonë … sidomos kafeneve. Unë, personalisht, nuk kam përshtypjen se Zoti ka qenë gjithmonë i kënaqur me mua. Por ai gjithmonë më befasonte. Ndonjëherë them me vete “si ta bekoj këtë të thjeshtë”?! Dhe Zoti më përgjigjet - kujdesuni për punën tuaj! Unë e di se çfarë jam duke bërë. Dhe unë vetë (me penën që ma ka dhënë Zoti mundohem) - Nuk e di! Nuk e di sa e kam bërë mundin tim.
Comments