I FUNDMI QË DO LERË AMERIKËN…
-tregim-
U bëmë bashkë si shokë të Red Ermenit, për ta ngushëlluar jo në shtëpinë e tij por në kafenenë ku takoheshim zakonisht. Nuk i kishim bujtur më parë, për gëzim dhe, sipas zakonit të vendlindjes, s’ishte e udhës t’i shkonim në të keq.
Ngushëllimi gjithnjë i vështirë është, aq më shumë për një vëlla më të vogël, por këto orë na vijnë në ndihmë histori humbjesh të tjera. Prej tyre rrëfejmë të përshtatshmet për rastin, jo gjithnjë më të dhimbshmet. U ka ndodhur të tjerëve, por ngushëllojnë gjithë kënd.
“Të emigruar në troje të askujt, këtu sikur nuk shfaqin lot. Rrëfejnë momente të gëzuara me të sapo Ikurin. Dhe nuk e kanë keq…”
“Nuk qajnë me oi-oi dhe ligjërime si ne,” tha i treti në ngushëllim.
“Edhe te ne kështu po bëhet…”, shtoi Red Ermeni, që prej Andej vinte.
Të tre kishim hyrë në një moshë kur për vdekjen flitet si për jetën dhe unë thashë që, si vëllazëri, edhe pse kishim jetuar në tri katër qytete në vendlindje dhe në dy-tri shtete mërguar, vetëm në fshat të babait kishim varre.
I dyti sikur ndjehej i pa-tokëzuar kur iu desh të pranonte, me zë, se nuk ia kishin arritur dot t’i bënin bashkë të vdekurit.
Në moshën ku kemi hyrë, flasim kollaj për sy-mbylljen, këmbejmë versione çdo herë të tjetërta ku do prehemi! Kujtojmë njeri-tjetrin se, me terezi, duhet tua themi edhe fëmijëve, ku!
Ngaqë atë të madhen, ikjen gjallë nga dherat tona e kishim përballuar, ikjen tjetër, symbyllurën, e marrim ngoje duke qeshur, virtyt ky që jeta si rrekje e përjetshme ta dhuron.
Ngaqë ne të tjerët kishim të rëndë fjalën si ngushëllim, mori përsipër Redi të fliste, si kurrë më parë aq gjatë. Mbase në fillimet e njerëzimit, kur i ndodhën vdekjet e para, dhe ai ende s’fliste, për të ngushëlluar i ishte dashur të nxirrte fjalët e para.
Red Ermeni po thoshte se, së pari pas shtatë vjetësh mërgim, i ishte dashur të kthehej detyrueshëm në vendlindje. Nuk mund të zinim vend këndej ku kishim ardhur, duke i pasur prindërit larg. I ngrita të dy në krahë dhe me krahë avioni i solla në Amerikë.
Babai ndërroi jetë sa erdhi këtu, dhe ne të gjallëve që po na besohej se po bënin vend këtu, nuk na shkoi ndërmend ta kthenim andej nga ku sapo e kishim sjellë. E mbajtëm vdekur në Amerikë.
Pak kohë më pas u bë shkak nëna, për kthimin tjetër Atje.
Ndryshe nga babai, ajo kishte kërkuar ta linte Amerikën vdekur. Kjo pjesë bote, e lirë pafund, po aq e rrëmujshme sa e lirë, për të mbase u ishte premtuar ne, bijve, por jo asaj, as plakut të vet. Fjala si amanet s’vihet në mëdyshje:
“Do më ktheni në fshatin e varisit”, kishin qenë fjalët e fundit të saj.
‘Varisi’ ishte i shoqi, babai ynë. Atje ku kishte hyrë nuse, ajo ishte toka premtuar asaj! Edhe pse vet ‘varisi’ ishte ‘fshehur’ me dëshirë të vetë në dherat e Amerikës, si të ëndërronte ende.
Na dukej se e kishin bërë me fjalë: të afërmit tanë në Vendlindje ta kishin njërin, dhe ne këndej në Amerikë, të kishim tjetrin prej tyre. Pra, që të mos u mungonin të dy palëve, prindërit ndanë varret. Mëdyshja u thellua kur ndërroi jetë vëllai.
Kishim ardhur për të vdekur në Amerikë? Ëndërruam të mbërrinim gjallë a vdekur dhe këtu s’po na rrihej dot vdekur?
“Nëse ndonjë ditë, kush e di, vendosni të ktheheni, i fundmi që do lërë Amerikën, të më marrë me vete edhe mua!”, kishte thënë babai, i sigurt se vetëm kjo s’kishte pse ndodhte.
Këto fjalë të tij ua kishim thënë edhe njerëzve tanë në Ermen. Edhe xha Nezirit, kushëririt të babait. Si shenjë që na kishin aty, në Ermen. Le të bënim ne, sikur ishim në Amerikë!
***
“Do vij edhe unë në varreza…”, ua kishte përsëritur djemve Nezir Shamo, kur po shkoja me trupin e tim vëllai, vazhdoi rrëfimin Redi.
“Ku kërkon të vesh, ti o njeri. Ti as dëgjon, as shikon!”
Kukuriska e së qeshurës së bijëve sido si mbërriti te veshët e dobësuar të atit të tyre.
“Nuk e qorton kush 90 vjeçarin pse nuk shkon në varreza!”
“Një ditë, do shkoj vet atje!”
“Do të çojmë në krahë ne, baba!”
Iu qasën dhe e puthën te kryet, si bust antik.
“Dua të vete sot. Dua të më çoni ju. Dua ta shikoj djalin!”
Bijtë e tij nuk dyshonin: ai s’e dinte në varrimin e kujt kërkonte të shkonte. Dinte vetëm mbiemrin, si kushëri i babait tonë, dhe ne ishim të tërë ‘djemtë e tyre’, edhe pse kishim kohë pa u parë, sa s’kujtoheshim mirë kur. Mërgimi kishte plasur si epidemi që s’qaste vaksinë.
Unë sillja vëllain të prehej në vendlindje, se ende rrojmë në transin global: vendin e jetës e ndërrojmë, por jo varrezën. Të tërë varroseshim në vendlindje. Në fakt, vendlindja si shkuarje në varrezat kishte mbetur.
“Dua të vij të shikoj djalin…” kishte ngulur këmbë xha Neziri.
Djali që donte të shihte isha unë. Ma rrëfyen të bijtë, kushërinjtë e mi, këtë bisedë.
“Do shikosh Redin?! Ke dhjetë vjet që nuk shikon, si do ta shikosh atë?!”
Ta merr mendja, e sollën në varreza, të mos u mbetej pek, por edhe të mos e mërzitnin.
Ta shihje se si më takoi, xha Neziri, si m’i prekte flokët, mjekrën, duart i dridheshin por më merrte përqafe, më vinte kryet në gjoks, si prind që s’ngopet me erën e birit të vëllait të vet, babait tim, që nën tjetër sipërfaqe prehej dhe… s’i mbante dot lotët.
“Mos u mërzit, hë bir! Ndaj ngula këmbë të vija, të kërkoja ndjesë për prishjen e radhës për ardhjen këtu, të mos mungoja edhe unë, ku mungon vëllai im-babai juaj, për birin...”
U pamë sy-më-sy me kushërinjtë.
“Oh të keqen xha Neziri juve…!”
“E shikoni që e pashë djalin. E pashë edhe një herë! Po de, e kisha edhe vet frikën mos nuk do ta njihja, por e njoha, në erën e birit e ndjeva!”
Comentários