Edward Sidney Kiek: Shqiptarët kanë migruar në numër të madh

Rëndësia strategjike e Shqipërisë

(Nga Arkivat Britanike)

Edward Sidney Kiek

Principal, Ish- Ligjërues i Historisë Moderne për Shoqatën Arsimore të Punëtorëve - AUSTRALI.

ITALIA e ka rrëmbyer Shqipërinë dhe e ka bërë atë me një shpejtësi befasuese, në kontrast me përparimin relativisht të ngadaltë të "rrëmbimit" të saj të dikurshëm abisinian, i cili, nëse nuk jemi shumë të keqinformuar, është edhe tani larg përfundimit. Megjithatë, në çdo rast mund të vihet në dyshim serioz nëse Italia nuk e ka ngarkuar veten me një detyrim me iluzionin se ajo po fiton një aktiv.

Zgjerimi i territorit nuk do të thotë domosdoshmërisht një shtrirje përkatëse e forcës; mund të përfshijë shqetësime, përgjegjësi dhe shpenzime jashtë çdo raporti me madhësinë dhe vlerën e territorit të fituar.

Shqipëria është një vend i vogël; sipërfaqja e saj totale është më pak se njëmbëdhjetë mijë kilometra katrorë, duke qenë dukshëm më pak se gjysma e sipërfaqes së Tasmanisë. Vlerësimet e popullsisë ndryshojnë; më së shumti popullsia nuk i kalon dy milionë. Nga këta, rreth gjysma janë myslimanë; pjesa e mbetur ndahet midis Kishës Ortodokse Greke (600,000) dhe Kishës Katolike Romake (400,000). Myslimanët janë kryesisht në Shqipërinë e Mesme, ortodoksët grekë në Shqipërinë e Jugut (që ngjitet me Greqinë) dhe katolikët romakë në Shqipërinë e Veriut.

Shqipëria thuhet se ka gëzuar shërbesat e Shën Palit, i cili besohet nga tradita me ngritjen e një kishe në Durazzo. Megjithatë, është shumë për t'u frikësuar se krishterimi shqiptar, siç është ai, ka pasur pak ndikim në disponimin luftarak, për të mos thënë të egër, të shumë prej banorëve të tij. Shqiptarët e quajnë veten "Shkypetar", e cila në dukje fjalë e pashqiptueshme ka dy kuptime të mundshme.

Disa filologë thonë se do të thotë "banorë shkëmbi", ndërsa të tjerë, duke përfshirë edhe vetë shqiptarët, thonë se do të thotë "bijtë e shqiponjës". Kjo na rikujton se vendi i vogël është pothuajse tërësisht shkëmbor dhe malor. Ajo nuk ka industri të rëndësishme dhe është vetëm pjesërisht e civilizuar. Bujqësia është jashtëzakonisht primitive; populli është kryesisht barinj.

Populli i lashtë

Lufta në epokat e kaluara duket se ka qenë profesioni i preferuar i shqiptarëve. Ata janë të ndarë në klane të shumta, xhelozë të fortë ndaj njëri-tjetrit dhe unanim vetëm në inat për çdo lloj autoriteti qendror, apo suprem. Krerët e fiseve ushtrojnë një mbizotërim pothuajse feudal në zonat e tyre përkatëse. Jeta e njeriut është ndoshta më e lirë në Shqipëri se kudo tjetër në Evropë; në të vërtetë shqiptarët janë cilësuar si "kurdët e Evropës".

Popullsia mund të pakësohet shumë nga "vendetat" apo "gjakmarrjet" e pandërprera që janë karakteristikë e këtij vendi të prapambetur dhe barbar. Jemi të informuar me besueshmëri se në Shqipëri askush nuk përzihet jashtë shtetit pa armë: nëse është i matur, kujdeset që arma të jetë e mbushur.

Jeta në Shqipëri është emocionuese, ndonëse zakonisht e shkurtër: është ose ishte jashtëzakonisht piktoreske, sepse kostumet shqiptare të kohëve të vjetra ishin të larmishme dhe plot ngjyra, por jo në atë që duhet ta quajmë "të qetë". Shqiptarët janë një popull shumë i lashtë; disa pretendojnë se ata janë me prejardhje evropiane shumë më të vjetër se serbët apo turqit, grekët apo italianët.

Zotëri Hitler do të jetë i lumtur të dijë se ata janë arianë të pastër: pamja e tyre bjonde është në kontrast me lëkurën e errët të fqinjëve të tyre përreth dhe përtej Adriatikut. Thuhet se ata janë mbetje të një populli që ka banuar në Ballkan para agimit të historisë. Këtu duhet të theksojmë se ka ndoshta po aq shqiptarë jashtë Shqipërisë sa edhe në vetë vendin. Të shtyrë nga mbipopullimi për të lënë një zonë relativisht sterile dhe të goditur nga varfëria.

Shqiptarët kanë migruar

Shqiptarët kanë migruar në numër të madh; disa nga këta migrantë kanë arritur në shkatërrim si dhe në prosperitet. Historia shënon disa shembuj të suksesit të aventurierëve shqiptarë në troje të tjera; shembulli më i famshëm është ai i Mehmet Aliut, pashait të madh të Egjiptit, rreth njëqind vjet më parë.

Gjuha shqipe është një gjuhë shumë e lashtë indoevropiane. Kuptohet pak jashtë Shqipërisë dhe paraqet vështirësi dhe probleme për filologun kërkues. Ajo vetëm kohët e fundit ka fituar çdo lloj alfabeti, por tani është e shqetësuar me tre alfabete rivale --- latinisht, greqisht dhe turk. Kufizimet e fjalorit të saj primitiv e bëjnë të domosdoshëm ekskriminimin e gjuhës me fjalë të nxjerra nga gjuhë të tjera.

Nuk ka letërsi shqipe, përveç legjendave, këngëve popullore dhe fjalëve të urta. Këto të fundit thuhet se zbulojnë se shqiptarët janë vëzhgues mendjemprehtë të njerëzve dhe gjërave. Me arsye mund të supozohet se një gjendje e pasigurisë kronike është e llogaritur mirë për të zhvilluar një lloj të caktuar inteligjence të shpejtë.

Komandanti Adriatic ONE vështirë se pret të gjejë ndonjë qytet të madh në një vend si Shqipëria. Tirana - "qyteti smerald" --- është kryeqyteti, me një popullsi prej rreth tridhjetë mijë. Kjo rivalizohet nga Shkodra (Skutari) në veri. Pak në jug të Tiranës ndodhet Elbasani, qendra kryesore myslimane, me trembëdhjetë mijë banorë; akoma më në jug është Berati --- "qyteti i bardhë" - me një popullsi pak më të madhe.

Dy porte dhe …

Në vijën bregdetare të Adriatikut ndodhen dy porte të rëndësishëm, me rëndësi më të madhe ndërkombëtare se çdo qendër e brendshme. Durrësi, me një popullsi prej tetë mijë banorë, dhe Vlora, me një popullsi pak më të madhe, janë limane që mund të jenë një shërbim i madh për marinën italiane.

Italia vuan nga mungesa e porteve të mira, veçanërisht në bregdetin e Adriatikut, i cili në anën perëndimore ose italiane është pak i prerë, por në anën lindore ose shqiptare është shumë i gërvishtur dhe i mbushur me ishuj, nga të cilët Sasseno, që komandon hyrjen në portin e Vlorës, është më i rëndësishmi.

Lumenjtë e Shqipërisë janë pak më shumë se përrenj malorë, pa vlerë tregtare, por përvetësimi i vijës bregdetare i siguron Italisë komandën e Adriatikut dhe një bazë të shkëlqyer për të forcuar zotërimin e saj në Mesdheun Qendror.

Duhet të theksojmë se me blerjen e Ishujve Dodekanez dhe Rodos, Italia tashmë është vendosur fuqishëm në Mesdheun Lindor, ndërsa mbajtja e saj në Spanjë dhe Ishujt Balearik (Majorka) i jep asaj një pozicion të fortë në Mesdheun Perëndimor. Nuk ka nevojë të mundohet parëndësia e gjithë kësaj për Perandorinë Britanike dhe Australinë.

Nuk duhet të anashkalojmë as faktin se me pushtimin e Shqipërisë nga Italia, pozita e Jugosllavisë bëhet plotësisht e dhimbshme si ajo e Çekosllovakisë pas përdhunimit të Austrisë; një vështrim në hartë do ta tregojë këtë. Vetë Shqipëria vështirë se ia vlen të merret, por nuk mund të ketë asnjë dyshim për vlerën e saj si një vend "kërcimi" për agresione të mëtejshme dhe akoma më të rrezikshme.

(Shkruar më 11 Prill 1939)

Përktheu Fatmir Terziu)