Dënesje
Fatmir Terziu
Ne kemi qenë të harruar për njëri-tjetrin për një kohë të gjatë. Emri na nënthoshte shumë gjëra, por me sa duket tashmë është asgjë. Kujtesa është mjegull. Kjo nuk është dobësia... Hallka që bashkëlidh emrat, ka qenë këputur. Dhe fjalët që pështilleshin dhe lidhen tek urtia e trashëguar paskërkan vdekur nën lëkurë. Kështu s’paska rrugë për tu kujtuar. Palca qenka qërruar. Paska vdekur e qenka rrjepur nga koci dhe geni i saj.
Ja pse qenkemi një ‘shënesë’, një shenjëz e poshtëshkruar në dokumentin … Gjendje Civile, thjesht zyrtarisht. Historia është kështu një nënvizim jete të vdekur që në lindje. Dhe kjo… për aq sa më fole, për atë që ma tregove…, pak a shumë me bindje dhe me dhimbje. Dhe ti fole e fole…
***
Dhe ajo lindje ishte qëkur im atë, B. me të madhe të zbutur nga Fjalori i Gjendjeve Civile, ai burrë me moshë të kapërcyer, më mori për dore dhe më mbajti fort për xhakete, në vend që ta mbaja unë atë për dore, deri sa ne kapërcyem dallgë e dallgë. Kështu kronika e dallgëve përfundoi me një dolli çajore, për ditëlindjen time të tridhjetë, në një spital ku kolla ishte e vetëpunësuar mes kokës dhe mushkërive për 24 orë pa ndërprerje. Dhe aty u qep dhe ajo përcjellje me lotët që mbushnin krevatin tim ditë e natë të tjera të gjata e të stërzgjatura.
Ai iku. Iku prindi!
Iku ai që më mbajti xhaketën fort në këmbim të piskamave të dallgëve. Unë gjithashtu isha në ikje…
Në një dallgëzim tjetër jete, ikja kishte marrë stacionim, kur unë kisha nisur të përmendem, festa e tjetërkujt më kishte përcjellë jetë. Ishte jetë e një viktime. Dhe kështu niste ajo lloj jete pas një kartoni të trashë, në një libër që kishte nisur të shkruhej pa qiri, me një modë të re nga ajo e tim eti, me modën e elektronikes dhe dixhitales. Në zgrip të shenjtërimit të ri modern të libërzimit, e shkruara kishte kapur pak risk dallgësh. Në këtë risk ishte dhe një paragraf i pashkruar ku thuhej se isha përdhunuar. Dhe dhuna e përdhunuesit kishte lënë pas gjak të madh.
Një rrjedhje e madhe e kuqëlzuar, kuqaforme, kuqadhimbëse, kuqatrembëse kishte kapërcyer kufinjtë dhe spitalet vetvetiu kishin përhumbur të zbulonin se përse ndodhte kështu me njeriun në zemër të Evropës.
Nderi, krenaria, burrëria, kodi i besës, dashuria, dhimbja njerëzore kishin filluar të vetëhakmerreshin me vetë identitete të ardhura nga këto e mjaft të tjera. Të huajt thoshin: “the honour was avenged”.
Unë i dëgjoja poshtë mbulesave të ngurta dhe sytë kapërcenin kufij përtej mendjes.
Ishte më shumë se dhimbje, më shumë se dëshirë, të thërriste lindësi fëmijën e tij me emër. Por ndodhte ta thërriste.
Ky nuk ishte dikush.
Ky ishte njeriu në koma.
Një koma e gjatë.
E gjatë, e gjatë sa vetë gjysma e jetës së tij.
Eh, e gjatë! Ju ndoshta hamendësoni.
Ndoshta dyshoni se këtu kishte zëra të fortë. Kishte zëra që ulërinin madje dhe netëve me errësirë të madhe. Kishte dhe zëra që mbetën poshtë sitave. Kishte dhe të tjerë që u sitën para syve. Kishte dhe të tjera forma. Po gjithnjë jashtë mekës së jetës. Jashtë dhe asaj që deshifrohej si test pa tekst. Zanorja dhe bashkëtingëllorja e fjetur. Ajo që bekonte jetën dhe vetë njeriun. Kishte një fat që shponte mjegullën vetvetiu.
Ishte fëmija e palindur që dilte me zërin e alarmuar nga Perënditë e mohuara, dhe pastaj vetë refreni i kushtëzuar, fishkëllima që ngjizej deri poshtë jastëkut.
Dënesje! Kjo po, nuk zbriti në Gjëndjet Civile me emrin e vërtetë të një fëmije.
Kjo po!
Nuk kishte nevojë të thërriste maminë e lindjes. As të alarmonte ndonjë Shtëpi të Lindjes. Nuk ia panë kurë gjenitalet. E peshuan dhe i thanë se tashmë ishte i gatshëm dhe ashtu “Gjithmonë Gati”, u rrjeshtua tek i njomi dhe i thati. Nuk kishte nevojë të qante në djep, por të këndonte në korr i lumturuar, për hir të Tjetrit dhe klimën, me këngët që ia kishin marë frymën.
Dënesje! Asgjë nuk përmendej vetëm se disa detaje për atë që duhej raportuar në lidhje me vetë dënesjen.
Në këtë udhë kishte më shumë për të ritreguar.
Mos jam pyetur ndonjëherë të tregoj e të flasë për të? Unë do të kisha filluar të ritregoja ato që i kam treguar vetvetes, duke nisur me kumbullat e tharta të kohës së ushtarakes, qindarkat e kuotave të Rinisë, pantallonat e komshiut për pasaportë, e ndoshta për më kryesoren, për topin prej lecke e atë më të përsosurin prej llastiku, që e mbaja si sytë e ballit në çantën me libra. Kjo ishte ndoshta ajo pikëz ku do të nisja. Pra, shkurt me gjeneratën që më lindi dhe më rriti. Kjo do të ishte më e mira që një njeri të ritregonte për fëmijën.
E puthi! … Sa turp! Kofshët e zbuluara, … bredh me… e ku është parë e dëgjuar të bëhen dashuriçka të tilla? Turp, turp … turp.
Nëse ju doni të kuptoni një njeri ju duhet së pari të pyesni atë për prejardhjen e tij, pastaj të nisni e ta dëgjoni me vëmendjen e duhur. Rrëfenjat dhe përrallëzat për ushqimin krijojnë lidhje të mistershme, por prasi ishte kryefjala e ditës dhe patatja ishte hem bukë, hem gjellë. Dhe duhet të buzëqeshje, madje dhe kur duhet të qaje.
Ka dhe të qeshësh, ka dhe të qash në këtë labirinth. Fëshfëritje dihamash demonstrojnë një punë të pakryer, tek labirinthi “duhet kursyer?”. Aq më shumë që fëmijët njohin nga jeta e lindësit, pa fshehur e mohuar dhimbjet, aq më e shëndoshë bëhet vetë fëmija. E këtë e dija.
Padyshim, kjo është më e ndërlikuara. Atje kishim tre nëna. Secila prej të trejave bënte të vetën. Thuhej se ishin njësoj. E kështu për herë të parë e mësova në kopësht këtë trinitet. Dhe triniteti i nënave më bëhej lëmsh në hartime, fjalime e në të tjera të ngjashme. Lodhesha kur duhej të ndaja se cilat prej të treve shanin kur bëja thërrime, kur grisja pantallonat duke u zvarritur, se cilat prej tre nënave më mësonin si të bëhesha një prind i mirë në jetë dhe cilat prej të treve kultivonin tek unë atë që më duhej për jetën.
Por kur vinin ditëlindjet dhe festat ishte lehtë të dalloja më të mirën.
E atë nga dhuratat!
Ajo ishte vërtet nëna ime, e vetmja e papërsëritshmja. Njëra më jepte fjalë. Tjetra më trazonte me ato fjalë. Dhe ajo, Ajo, e mira nënë, më pastronte fjalët.Më bënte gati si të mendoja të vetësillja fjalë të bereqetshme në jetë.
Ndërsa dashuria ishte gjë që nuk shihej, natyrisht dhe ajo ndjehej fare qartë. Edhe ajo bënte dallesën e duhur. Por jo tek fëmijët që kishte lindur nëna. Atë tjetrën kur s’e pashë, vetëm e dëgjoja…
Si gjithë të tjerët që mburreshin mes lojrave me baballarët e tyre, me punëra në zyra, me shërbime të ndryshme, me udhëtime të mistershme, dhe unë mundohesha të shkulja ndonjë mburrje për babain tim të shkolluar në Universitetin më të mirë të Evropës, dhe të heshtja për atë, duke thënë se isha krenar që im atë ishte gjallë. Fundja të tjerë si ai s’kishin as varre. Sidoqoftë, babai im ishte ai që më mësoi të mos lodhem. Më mësoi të dija të flisja bukur dhe pastër shqip.
Të respektoja dheun e pastër të vendlindjes. Të tjerrat më thoshte do të vijnë ngadalë. Dhe atëherë kur dogjëm të gjitha dokumentat e pronave të tij, kur zhdukëm të gjitha vlerat e arritjet e tij, ai nuk derdhi lotë. “E drejta vonon, por nuk harron!” – më tha ai. E unë fëmija i vogël duhej të mbaja mend detaje të tjera, ndërsa i vetmi ishte çaji i atij spitali që na gëzoi, bashkoi dhe ndau nga ajo fjali. Kur erdhi të duheshin ato dokumenta, ishte vonë. Në pronat e tij krekoseshin pikërisht ata që donin ta zhduknin babain tim në atë kohë. Eh, punë të shkuara. Kaq thjesht?!
Si të gjithë me vëllezër e motra që lindin e jetojnë bashkë në një kohë të atillë edhe unë mbajta mjaft sekrete dhe struka mjaft të fshehta që do ti mësojë vetëm dheu për të dashurit e mi. Ama disa gjëra dalin vetvetiu në shesh. Fletërrufeja me pantallonat kauboj të vëllait edhe sot më bën të shkul flokët. Ne mbajtëm sekrete si gjërat e shtrenjta që mbahen në kasaforta, dhe që zhduken vetëm kur ndonjë hajdut i grabit ato. Në rastin tonë gjërat për fat vetëm nga kjo anë nuk morrën dënesje. Njëherë kur ndodhi një e keqe e vogël, pikërisht kur e mbajtën mbyllur për disa ditë babanë, të gjithëve na duhej të betoheshim deri në gjënë më të shtrenjtë. Por ajo ishte kot. Ishte një perceptim që ishte sajuar.
Nëna dhe babai ishin krenarë që kishin shumë djem. “Djemtë janë krenaria e nënës dhe pasuria e saj”, thoshte nëna. Por lindja e njërit pas tjetrit ishte më shumë se dhimbje reale. Edhe kishte gëzim, por edhe sillte varfëri. Ishte mjaft problem. Babai nuk kishte rrugë tjetër. Ai duhej të ulte kokën dhe të punonte ditë e natë. Madje dhe në pronat e tij të kthyera në zyra shtetërore dhe kopshte. Por nëna donte dhe vajzë. E vajzat thoshte se ishin krahu i saj në punët e shtëpisë, që ishin shtuar mjaft. Kështu një shtëpi plot me fëmijë, natyrisht ka dhe një emër tjetër. Atë emër e merr kur fëmijët janë në rrugë të mbarë. Kur e gjitha shkon si duhet…
Tani më duhet të sqaroj më qartë. Këtë dokument vërtet ju nuk e njihni, nuk doni ta arsyetoni, nuk doni ta quani të ligjshëm, por ky dokument është real, ju e kishin lënë gabimisht në Dosjen D. Është fakt. Nuk ka mbetur kopje në arkivat tuaja as në Ngrehinën Civile. Aty qenka vetë jeta. Qenka vetë fati i Njeriut.
Nëse ju nuk më njihni si emrin e kësaj Familjeje, atëherë më thoni pse duhej të më sillnit këtu për të firmosur?
Kur donit të shuanit një jetë të tërë, ju e keni pasur më të lehtë, ashtu sikurse e keni shumë të lehtë të ringrini të vdekurit e një gjenerate të tërë për aritmetikën tuaj dhe të shuani të gjallët për të vërtetën.
Më thoni a duhet të dini më shumë për një emër? Për një emër që lind i shuar që në ind? Nëse nuk qenka sipas jush vdekje, a është të paktën dënesje?!
Comments