Puna “vullnetare”
Astrit Lulushi
Vullneti u quajt nga latinët ‘voluntas’. Me punën vullnetare, komunistë e shpërdoruan këtë fjalë aq sa sot kurdëgjon të flitet për vullnetarizëm të vjen vegimi i kohës së shkuar. Duhen epoka për të ndryshuar një kulturë 45 vjeçare.
Sipas përkufizimit të Aristotelit, Vullneti është dëshira që njeriu ndien ndaj të mirës. Me Dëshirë ai nënkupton çdo prirje, drejt të mirës, ose te keqes; por kur prirja është vetëm drejt të mirë, Aristoteli e quan vullnetare ose vullnet i mirë; dhe nëse është i keq, e quan ‘voluptas’ ose vullnet të keq.
Njeriu e sheh fare mirë se njohuria që ka për gjëra të ndryshme është një mjet përmes të cilit dëshira kalon nga një anë në tjetrën.
Dëshira nuk është asgjë që ekziston në të vërtetë në Natyrë, por është një abstraksion nga aktet e veçanta të dëshirës për këtë apo atë gjë. Dëshira, në të vërtetë nuk është asgjë; gjithashtu nuk mund të shkaktojë asgjë. Pra, kur themi se Dëshira është e lirë, është sikur të themi se kjo apo ajo Dëshirë është shkaku i saj - domethënë, që para se të ekzistonte Dëshira kishte vendosur të ekzistonte; që është vetë absurditet.
Ne kemi bërë një punë voluptoze në ato vite, që regjimi na e paraqiste si “punë vullnetare”; të gjitha veprat e ndërtuara asaj kohe, u shkatrruan, ndoshta si hakmarrje nga vetë populli që i kishte ndërtuar me punë voluptoze.
Mistere
Astrit Lulushi
Në çdo periudhë të historisë, njerëz janë zhdukur në rrethana të panjohura. Këto zhdukje paraqesin disa nga enigmat më intriguese, duke filluar nga vrasjet e dyshuara politike, deri te rastet më pak të komplikuara ku njerëzit thjesht lundruan dhe tragjikisht, nuk u dëgjua më për ta. Lista e njerëzve të famshëm që janë zhdukur në mënyrë misterioze dhe nuk janë gjetur kurrë, përfshin eksplorues, monarkë dhe udhëheqës, filozofë dhe shkencëtarë, heronj dhe të jashtëligjshëm.
Nëse dikush do të përpilonte një listë të njerëzve të famshëm të humbur në kohët më moderne, ndoshta përfshirja më e famshme nga historia amerikane do të ishte stilistja e modës dhe aviatorja, Amelia Earhart, e cila u zhduk në mënyrë misterioze duke tentuar një fluturim rreth botës. Nëse zhdukja e Amelisë nuk është në krye të listës amerikane të personave të famshëm të humbur, atëherë Dan. B. Cooper sigurisht që është pas mashtrimeve të tij në prag të Ditës së Falënderimeve 1971. Në bordin e fluturimit 305 të Northwest Orient Airlines, Cooper pretendoi se kishte një eksploziv dhe kërkoi 200,000 dollarë, katër parashuta dhe një kamion kur u ul në Sea-Tac. Pasi kishte sulmuar avionin, ai u hodh jashtë dhe nuk u pa më.
Zhdukja e personave nuk është një fenomen i ri, sepse kthimi pas në kohë tregon për trupat e mbretit të Anglisë Eduard V, të Aleksandrit të Madh të Emathias dhe të sundimtarit brutal të Hunëve, Attila, të gjithë u shuan në mënyrë misterioze.
Ndërsa shumë artikuj, libra, faqe interneti dhe dokumentarë mbulojnë 10 personat më të zhdukur, në mesin e këtyre radhëve ka dy gjigantë historikë, të dy gjeni më vete, varret e të cilëve nuk mund të vizitohen kurrë, sepse askush nuk e di se çfarë ndodhi me trupat e tyre. Ata nuk janë askush tjetër veçse Leonardo da Vinci dhe Wolfgang Amadeus Mozart.
Neandertalët dhe ne
Astrit Lulushi
Analiza e mbetjeve të skeletit të Neandertalit nga 50,000 vjet më parë, të gjetura 2 vjet më parë në shpellën Chagyrskaya të Rusisë, ka zbuluar të dhëna gjenetike magjepsëse; materialin gjenetik nga tre viruse që prekin njerëzit sot - ftohja e zakonshme, gastroenteriti, skleroza e shumëfishtë.
Këto zbulime shënojnë viruset më të vjetra njerëzore të gjetura ndonjëherë, duke tejkaluar një virus 31,000-vjeçar të identifikuar në dhëmbët Homo sapiens nga Siberia verilindore.
Studimi thekson se krahasimi i sekuencave gjenetike virale të lashta me homologët modernë ka përjashtuar mundësinë e kontaminimit nga njerëzit bashkëkohorë ose grabitqarët që mund të kenë ndërvepruar me mbetjet. Kjo hap derën për sintezën e mundshme dhe testimin laboratorik të këtyre viruseve të lashtë në qelizat moderne njerëzore.
Zhdukja e të afërmve tanë evolucionarë, Neandertalëve, mbetet një mister në antropologji. Ndërsa shpesh përmenden faktorë të tillë si ndryshimi i klimës dhe rritja e konkurrencës nga Homo sapiens, por një aspekt i rëndësishëm që shpesh anashkalohet është roli i sëmundjes.
Në këtë zbulim më të fundit, prania e viruseve si adenoviruset, herpesviruset dhe papillomaviruset sugjeron se Neandertalët ka të ngjarë të jenë përballur me sfida të ngjashme shëndetësore me njerëzit modernë.
Ky zbulim ngre mundësinë që Neandertalët mund të kenë qenë veçanërisht të prekshëm ndaj këtyre viruseve.
Duke pasur parasysh marrëdhënien e ngushtë gjenetike midis Homo sapiens dhe Neandertalëve, e dëshmuar nga ndërthurja në afërsisht 2% të ADN-së në individët me origjinë evropiane ose aziatike që janë me origjinë neandertal, është e besueshme të merret në konsideratë shkëmbimi i patogjenëve, përfshirë viruset, midis këtyre. dy lloje njerëzore.
Është e arsyeshme të spekulohet se takimet mes Homo sapiens dhe Neandertalëve mund të kenë lehtësuar transmetimin e sëmundjeve. Kjo hipotezë mbështetet nga lehtësia me të cilën njerëzit mund të transmetojnë sëmundje te shimpanzetë, të afërmit tanë më të afërt të gjallë.
Prandaj, është e imagjinueshme që ndërveprimet mes tyre kanë kontribuar në dinamikën komplekse të shëndetit dhe sëmundjeve në popullatat njerëzore parahistorike.
Kalimi i papillomavirusit njerëzor nga Neandertalët te Homo sapiens u gjet gjithashtu në një studim të vitit 2021.
Meqenëse studimi i viruseve të lashta mbetet një fushë e sapolindur që kërkon eksplorim të mëtejshëm, metodat aktuale të përdorura për të vërtetuar rezultatet e ADN-së së lashtë nga njerëzit mund të mos zbatohen drejtpërdrejt për viruset për shkak të vargjeve të tyre në thelb më të shkurtra të ADN-së.
Është shfaqur skepticizëm për ringjalljen e viruseve antike, duke përfshirë kuptimin jo të plotë se si dëmtohet ADN-ja e viruseve dhe rindërtimi i pjesëve të fragmentuara në një gjenom të plotë viral.
Do të ishte e drejtë të thuhet se gjetjet ishin të pritshme, duke pasur parasysh se njerëzit modernë zakonisht përjetojnë rreth 10 sëmundje gjatë gjithë jetës së tyre, duke nënkuptuar një gjasë të infeksioneve virale midis këtyre paraardhësve të lashtë. Midis grupit prej nëntë individësh të studiuar, analizat gjenetike zbuluan marrëdhënie familjare.
Grupi, që përfshin mosha të ndryshme nga fëmijët tek të rriturit, besohet të jetë zhdukur njëkohësisht, megjithëse shkaku i vdekjes së tyre mbetet i panjohur, pasi nuk ka shenja varrimi. Këto zbulime të fundit parashikohen të ofrojnë njohuri të mëtejshme mbi faktorët që kontribuan në zhdukjen e Neandertalëve afërsisht 40,000 vjet më parë.
Ndjenja
Astrit Lulushi
Kalimtare janë të gjitha gjërat që nuk kanë ekzistuar, ose kanë pasur një fillim, siç janë ndjenjat.
Dashuria lind nga ideja dhe njohuria që kemi për një gjë; sa më e lavdishme, aq më e madhe është (jo të gjithë sendet a njerëzit).
Në dy mënyra mund të çlirohemi nga dashuria: duke njohur diçka më të mirë, ose kur ajo sjell shumë fatkeqësi; pasojat janë njerëz, familje të prishura, fëmijë të braktisur, të pangrënë, endacakë (lypsa).
Karakteristikë e dashurisë është edhe se nuk mendojmë kurrë të emancipojmë veten, si nga befasia dhe pasioni; sepse është e pamundur, dhe njëherësh e nevojshme.
Është e pamundur sepse nuk varet nga ne; është e nevojshme sepse nëse nuk dinim asgjë, është e sigurt se nuk do të ishim asnjë. Nuk mund të ekzistojmë pa shijuar diçka me të cilën bashkohemi.
Natyra jonë nuk forcohet aspak përmes dashurisë. Sepse i dashuri ashtu edhe ajo që dashurohet bëhen një, ose së bashku përbëjnë tërësi. Duke qenë se këto janë përtej fuqisë së tyre, ata i nënshtrohen shumë aksidenteve; është e pamundur të jesh i lirë nga këto afekte.
Ata që duan gjëra kalimtare, janë kaq të mjerë, në kërkim të nderit, mburrjes, pasurisë dhe kënaqësive, të cilat nuk kanë asnjë vërtetësi.
Le të mjaftojë kjo për të na treguar se si Arsyeja na mëson të qëndrojmë larg gjërave kaq të shpejta; brenda tyre kanë helmin dhe të keqen fshehur.
Nuk dua të them se jemi një kauzë e lirë që nuk varet nga asgjë tjetër.
Disa gjëra janë brenda nesh, flasim për fuqinë tonë, se mund të prodhojmë si edhe Natyra, pjesë e së cilës jemi.
Comments