Dëshpërim dhe paralajmërim Astrit Lulushi
Dëshpërimi është kufiri i fundit midis urtësisë dhe marrëzisë njerëzore; klithma është paralajmërim i shkatërrimit që do të vijë…nëse dëshpërimi nuk shërohet…në këtë rast me masa përmirësuese ndihmëse të qeverisë.
Sipas mitit të norsëve: “Fjalar” (gjeli i kuq), Kushtrimi, thirri duke paralajmëruar gjigantët se kishte ardhur fundi. Një gjel i artë këndonte në Valhalla, duke paralajmëruar perënditë se Ragnarok (e ngjashme me Armagedon në fenë e krishterë) kishte mbërritur, ndërsa një gjel kuq e zi këndonte në sallat e Helit, duke zgjuar të vdekurit për të shkuar në luftë. Këto klithma ishin paralajmërime që “Fjalarët” lëshuan menjëherë pas vrasjes së Baldurit. Ferri i madh Garmr, me të dëgjuar këndimin e gjelit, filloi të ulërinte pa fund, duke u shkëputur përfundimisht nga zinxhirët e tij në një shpellë të quajtur Gnipahelllir. Është disi e paqartë në Edën poetike (poemë që përshkruan mitin) - krahas Edën prozaike - nëse ferri është Garmr apo Fenrir, i cili ishte lidhur me zinxhir nga perënditë. Kur dy ujqërit mitikë, Skoll dhe Hati (ai që tallet dhe ai që urren), kapin prenë e tyre; dielli dhe hëna u zhdukën nga qielli. Yjet pushuan së ndriçuari në qiellin e errët dhe në tokë ra një errësirë të dytë. Heimdall frynte thellë në “Gjallarhrn” (ku rrinin të gjallët) duke paralajmëruar për dënimin e afërt, dhe “Yggdrasil” (drutë e pyllit) dridheshin nga tmerri, duke tundur gjethet. Si rezultat, malet u shkërmoqën dhe pyje të tëra me pemë u shkulën, duke u përplasur në tokën e akullt. Ujqërit dhe përbindëshat në shpellën e largët ku Fenriri ishte lidhur me zinxhirë, tërmetet do të shkëputnin zinxhirin e pathyeshëm, duke çliruar ujkun e madh. Ai vrapoi nëpër tokë me nofullën e sipërme duke gërvishtur retë dhe me nofullën e poshtme duke gërmuar tokën dhe gëlltiste gjithçka që i dilte në rrugën e tij. Gjarpri i detit lëshoi helmin, duke ndotur qiejt, detet dhe tokën. Përmbytja ishte masive për shkak të vërshimit të pafund të gjarprit në ujërat e thella.
Forca
Astrit Lulushi
Ekziston një tjetër forcë -
Forca e brendshme - që është një koncept disi abstrakt a i mjegullt. Ndryshe nga forca fizike, e cila mund të zhvillohet në palestër ose duke prerë trungjet à la Rocky Balboa, forca e brendshme është thjesht mendore. Ajo përfshin burime psikologjike si vullneti, guximi dhe vetëdisiplina.
Dhe ndërsa forca fizike është mjaft e lehtë për t'u matur në çdo kohë, forca e brendshme shpesh qëndron e fjetur, derisa të kemi vërtet nevojë për të; është më pak e dukshme, duke na ndihmuar në heshtje të kapërcejmë sprovat dhe mundimet personale. Na lejon të kalojmë të gjitha llojet e pengesave - dhe, ndoshta më e rëndësishmja, na jep energjinë dhe qëndrueshmërinë për të mos u dorëzuar kurrë; për të ndjekur ëndrrat tona, pavarësisht se çfarë vështirësish sjell jeta. Asgjë nuk mund ta zbeh dritën që shkëlqen nga brenda.
Shiko mirë në vetvete; ka një burim force që do të mbijë gjithmonë nëse do të shikosh gjithmonë atje, la në Meditimet e tij, Markus Aurelius.
Në njerëz, ashtu edhe në tokë, ndonjëherë ka një damar ari që pronari nuk e di.
Duke luftuar vështirësitë në të cilat njeriu gjendet, një forcë e brendshme zhvillohet nga zemra, e cila përmirësohet në luftën e jetës. Shkoni brenda çdo ditë dhe gjeni forcën e brendshme në mënyrë që bota të mos ju vërë poshtë.
Bota i thyen të gjithë dhe më pas shumë janë të fortë në vendet e thyera, shkruan Ernest Hemingway.
Ndërsa Anna Freud thoshte se gjithmonë kërkoja forcë dhe besim jashtë vetes, por ajo vjen nga brenda; ishte aty gjatë gjithë kohës.
Ka puse të thella fuqie brenda vetes që nuk përdoren kurrë. Ndërsa kërkoni forcën e brendshme, mos kërkoni atë që mund të merrni, por atë që ju është dhënë dhe atë që mund të jepni. Vlen të kujtohet se koha e përfitimit më të madh për sa i përket mençurisë dhe forcës së brendshme është shpesh ajo e vështirësisë më të madhe, thotë
Dalai Lama.
Ndonjëherë të mendosh për pafuqinë e jashtme është mirë, por të mendosh gjithmonë për forcën e brendshme është pafundësisht më mirë. Nga ndarja dhe humbja, njeriu mëson shumë. Ai nuk e di sa i fortë është, derisa të detyrohesh ta çosh përpara atë forcë të fshehur.
Përpjekja për të imponuar të kaluarën në të tashmen nuk do ta fshijë kurrë rrezikun e plagës. Kjo ndodh vetëm kur të gjejmë sigurinë e qenies, e motivuar nga e vërteta për; atëherë mund të përballeni me çdo kërcënim, sepse forca e brendshme është e paprekshme ndaj frikës, këshillon Deepak Chopra - Ju ndërtoni forcën e brendshme duke përqafuar tërësinë e përvojës suaj, si pjesët e lehta ashtu edhe ato të vështira.
Mënyra e vetme për të ndikuar në rezultatet në jetë, është të gjeni syrin në uragan, dhe të veproni nga ai vend i forcës së brendshme.
Nëse keni të fshehur veten dhe ëndrrat tuaja, aty qëndron forca e brendshme që mund të mos e keni ditur se ekziston.
Vërtet duhet të shikosh brenda vetes dhe të thuash: "Unë jam krenar për atë që jam, kush jam, dhe thjesht bëj të jem vetvetja”
Vendi
Astrit Lulushi
Në fund të fundit, çfarë është vendi? Le të marrim si të mirëqena se:
(1) Vendi është ai që përmban atë që është vend.
(2) Vendi nuk është pjesë e sendit (njerëzve).
(3) Vendi i një sendi nuk është as më i vogël e as më i madh se sendi.
(4) Vendi mund të lihet pas nga sendi dhe është i ndashëm.
(5) I gjithë vendi pranon dallimin, dhe secili prej sendeve bartet natyrshëm në vendin e duhur dhe qëndron atje, dhe kjo e bën vendin ose mal, ose fushë. Pra mund të thuhet se atributet që supozohet se i përkasin vendit i përkasin vërtet atij.
Vendi nuk do të ishte menduar, nëse nuk do të kishte një lloj lëvizjeje të veçantë brenda tij. Është kryesisht për këtë arsye që supozojmë se edhe qielli është vend, sepse është në lëvizje të vazhdueshme - lëvizja nga njëra anë dhe, nga ana tjetër: zmadhim dhe zvogëlim. Sepse edhe këto përfshijnë ndryshimin e vendit: ajo që ishte atëherë në këtë vend tani ka ndryshuar në atë që është më i madhe ose më i vogël.
Kur themi se një njeri ka 'lëvizur', në të vërtetë, për shkak të natyrës së tij, ose për shkak të diçkaje të lidhur me të - si gozhda në anije, në vetvete nuk mund të lëviz, por lëviz gjithmonë përmes lidhjes së saj me diçka tjetër.
Shkenca dhe e vërteta e kanë ndryshuar vendin e tyre vetëm sepse subjektet që drejtohen nga akademia, politika dhe qeveria e ideve të vjetra, sot dëmtojnë vet shkencën, të cilës i përkasin.
Themi se një gjë është në botë, në kuptimin në vend, sepse është në ajër dhe ajri është në botë; dhe kur themi se është në ajër, nuk nënkuptojmë se është në çdo pjesë të ajrit, por se është në ajër për shkak të sipërfaqes së jashtme të ajrit që e rrethon; sepse nëse i gjithë ajri do të ishte vendi i tij, vendi nuk do të ishte i barabartë me popullin që lidhet me të, me anë të punës, tokës, pronës dhe shoqërisë. - që supozohet të jetë, dhe i cili është vendi kryesor në të cilin ndodhet në të vërtetë një send.
Aristoteli dhe Fizika
Astrit Lulushi
Dihet se shkencat natyrore merren me studimin e botës ekzistuese të objekteve dhe proceseve materiale. Për shembull, biologjia heton qeniet e gjalla ekzistuese dhe origjinën e tyre. Kimia heton elementët ekzistues dhe proceset me të cilat ato organizohen në forma më komplekse. Astronomia heton yjet, satelitët e tyre dhe galaktikat në të cilat janë organizuar këto sisteme diellore. Dhe kështu me radhë.
Aristoteli ishte fizikan dhe filozof i lashtësisë, por fizika e tij konsiderohet sot si empirike ose metafizike, dhe hidhet poshtë nga shkenca moderne.
Metafizika studion strukturën e realitetit dhe shkaqet përfundimtare të gjërave; fusha e studimit nuk kufizohet vetëm në atë që është, por edhe në atë që mund të ketë qenë, dhe çfarë duhet të jetë. Përveç kësaj, metafizika heton konceptet themelore që shkencat natyrore i marrin si të mirëqena. Për shembull, ndërsa shkencat e natyrës merren me lloje të ndryshme të substancave materiale - guri, uji, pemët, peshqit, yjet, e kështu me radhë - metafizika ka të bëjë me pyetje të tilla si: Çfarë do të thotë të jesh një substancë e çfarëdo lloji? dhe, A është substanca materiale i vetmi lloj i mundshëm?
Në mënyrë të ngjashme, shkencat e natyrës merren me pyetje, se përse shkakohen - djegia, gravitacioni, riprodhimi dhe kështu me radhë - ndërsa metafizika merret me pyetje të tilla se si arrihet te shkaku në radhë të parë.
Natyrisht, disa filozofë dhe shkencëtarë mohojnë se ka ndonjë realitet tjetër përveç realitetit material, dhe ndonjë metodë të studimit, përveç shkencës; ata mbrojnë materializmin. Por materializmi dhe shkencëtarizmi janë vetë pozicione metafizike në kuptimin përkatës. Ata gjithashtu adresojnë pyetjen nëse realiteti shtrihet përtej botës natyrore, dhe thjesht përgjigjen negativisht.
Filozofia e natyrës qëndron midis shkencës natyrore dhe empirike. Metafizika merret me realitetin e mundshëm, jo vetëm me atë material. Shkenca e natyrës nuk është e tillë.
Filozofia e natyrës ka të bëjë me atë se si do të duhej të ishte çdo botë e mundshme metafizike dhe materiale, në mënyrë që ne të jemi në gjendje të marrim njohuri për të.
A ka parime të përgjithshme, më të thella se ligjet themelore të fizikës, të cilat do të duhej të qeverisnin çdo botë të mundshme materiale dhe empirike, çfarëdo qofshin ato ligje themelore? Këto janë llojet e pyetjeve me të cilat merret filozofia e natyrës. Kjo nuk do të thotë se kufijtë midis këtyre fushave të studimit janë gjithmonë të mprehta. Nuk janë, të paktën jo në praktikë. Përndryshe, mund të mendohet si fundi më filozofik i shkencës natyrore - pasi fillon të shtrihet përtej asaj që mund të testohet nëpërmjet vëzhgimit dhe eksperimentit.
Shumë punë në filozofinë analitike bashkëkohore që shkojnë nën emërtimin "metafizikë" në fakt përmbledhin temat tradicionale në filozofinë e natyrës. Dhe shumë pretendime të paraqitura sot si "shkencore" janë në fakt filozofike, ose një përzierje e filozofisë dhe metafizikës.
Fizika e Aristotelit është një vepër e filozofisë së natyrës po aq sa edhe një vepër e fizikës. Fakti që nuk kishte asnjë dallim midis këtyre fushave në kohën e tij, dhe shekuj më pas, bëri që shkenca e tij të hidhej poshtë, duke u quajtur metafizike.
Epirotasi në Romë
Astrit Lulushi
Gjuha latine ishte një dialekt italian, para se të bëhej gjuhë e Perandorisë.
Me Eneidën e Vigjilit, latinishtja kishte arritur kulmin, por jo të gjithë e kuptonin.
La Pax Romana (latinisht "Paqja Romake") është një periudhë afërsisht 200-vjeçare e historisë romake e cila identifikohet si një epokë e artë rritjeje e qëndrueshme, paqes dhe rendit relativisht të begatë; tradicionalisht datohet me ardhjen e Augustit, themeluesit të principatës romake, në 27 pes dhe përfundoi në vitin 180 të erës sonë me vdekjen e Marcus Aurelius, i fundit nga "Pesë Perandorët e Mirë".
Gjatë kësaj periudhe prej rreth dy shekujsh, Perandoria Romake arriti shtrirjen e saj më të madhe territoriale në vitin 117 (Perandori Trajan), dhe kur popullsia arriti deri në 70 milionë njerëz, që ishte rreth 33% e popullsisë së botës. Latinishtja u përhap gjerësisht, madja la gjurmë në shumë gjuhë të huaja, por vetë u zhduk.
Me pushtimin e Greqisë dhe Ilirisë nga Roma, një numër i madh njerëzish u morën si skllevër. Pax Romana” hoqi kufijtë, u dha liri skllevërve, që u bënë pjesë e Perandorisë.
Një prej tyre ishte Quintus Caecilius, një epirot me prejardhje, por i lindur në Tusculum. Ai ishte njeri i lirë nën kujdesje e Atticu Satris, një kalorës romak, të cilit Ciceroni i drejtoi Letrat e tij. Caeciliu i u bë mësuesi i vajzës së mbrojtësit të tij, e cila ishte lidhur me Marcus Agripa, por duke qenë e dyshuar për një marrëdhënie të paligjshme me të u largua për këtë arsye, dhe iu dorëzua Cornelius Gallus, ku jetoi në kushtet e intimitetit më të madh, e cila, në të vërtetë, iu ngarkua Gallus si një nga më të rëndat vepra penale, nga Augusti. Pastaj, pas dënimit dhe vdekjes së Gallus, Caecilius hapi një shkollë, por kishte pak nxënës, dhe ata shumë të rinj, as ndonjë që i përkiste urdhrave të lartë. Caecilius ishte i pari që zhvilloi debate në latinisht dhe që filloi të ligjëronte për Virgjilin dhe poetët e tjerë; siç vë në dukje vargu i Domitius Marcus: “Epirota tenellorum nutricula vatum” “Epiroti që me përkujdesje të përzemërt e ushqenin poetët tanë”.
Fshatari
Astrit Lulushi
Një motër e madhe shkoi nga qyteti, për të vizituar motrën e saj më të vogëI në fshat.
E madhja ishte e martuar me një tregtar në qytet; e vogla me një fshatar. Ndërsa u ulën duke biseduar, e moshuara filloi të mburrej me avantazhet e jetës në qytet: se sa komode jetonin atje, sa mirë visheshin, çfarë rrobash të bukura mbanin fëmijët e saj, çfarë gjërash të mira hanin dhe pinin dhe si ajo shkonte në teatër, shëtitore dhe argëtime.
Motra e vogël u mërzit me këto mburrje, dhe nga ana e saj, për jetë në fshat. "Unë nuk do ta ndryshoja mënyrën time të jetesës për tuajën," tha ajo.;
“Mezi jetojmë, por të paktën jemi të lirë nga ankthi. Ju jetoni me stil më të mirë se ne, por edhe pse shpesh fitoni më shumë sesa keni nevojë, ka shumë të ngjarë të humbni gjithçka që keni. Ju e dini fjalën e urtë; Humbja dhe fitimi janë vëllezër e motër. Ndodh shpesh që njerëzit që janë të pasur një ditë, ditën tjetër lypin bukën e tyre. Rruga jonë është më e sigurt. Edhe pse jeta e një fshatari nuk sjell shume fitime, ajo është e gjatë. Ne kurrë nuk do të pasurohemi, por gjithmonë do të kemi mjaft për të ngrënë.”
Motra e madhe tha me tallje: “Mjaft? Po, nëse ju pëlqen të jetoni me derrat dhe viçat - çfarë dini për elegancën apo sjelljen? Sado që njeriu juaj i mirë të jetë skllav, ju do të vdisni siç jeni duke jetuar - në një grumbull plehrash - dhe fëmijët tuaj po njësoj."
"Epo, çfarë nga kjo?" - u përgjigj më e reja. “Sigurisht që puna jonë është e ashpër. Por, nga ana tjetër, është e sigurt; dhe ne nuk duhet t’i përkulemi askujt. Por ju, në qytetet tuaja, jeni të rrethuar nga tundime; sot të gjithë mund të jenë në rregull, por nesër i ligu mund ta tundojë burrin tuaj me letra, verë ose gra dhe gjithçka do të shkojë në shkatërrim. A nuk ndodhin mjaft shpesh gjëra të tilla?”
I zoti i shtëpisë, ishte shtrirë mbi kashtë dhe dëgjonte muhabetin e grave.
"Është krejtësisht e vërtetë," mendoi ai. “Meqenëse jemi të zënë që nga fëmijëria me Tokën Nënë, ne fshatarët nuk kemi kohë të lëmë asnjë marrëzi të vendoset në kokën tonë. Problemi ynë i vetëm është se nuk kemi tokë mjaftueshëm. Nëse do të kisha shumë tokë, nuk do të kisha frikë nga vetë Djalli.”
Gratë mbaruan çajin e tyre, biseduan pak për veshjen dhe më pas dhe u shtrinë për të fjetur.
Por Djalli ishte ulur pas furrës dhe kishte dëgjuar gjithçka që thuhej. Ai ishte i kënaqur që gruaja e fshatarit e kishte mbrojtur të shoqin dhe se ai kishte thënë se po të kishte tokë të bollshme, nuk do t'i frikësohej as vetë Djallit.
"Në rregull," mendoi Djalli
“do të të jap mjaft tokë; dhe me anë të asaj do t'ju bëj skllevër nën pushtetin tim." Ketë punë Djalli bën edhe qeveria e kohës, u je tokë dhe kredi në atë masë që fshatari nuk ka mundësi ta paguajnë; toka bëhet e qeverisë dhe fshatari bujkrob i saj;
Me vendin e mbushur nga importi, fshatarit i kalben frutat e perimet; gjëja e gjallë pakësotet, ashtu si mishi, qumështi dhe vezët vendase. I mbetur edhe pa treg, në fund i dëshpëruar detyrohet ta lërë vendin dhe të emigrojë.në dhera të huaj.
Comments