Artefakt

Artefakt

Fatmir Terziu

Mjeshtri i artit modern Paul Cézanne pikturoi „Piramidën e Kafkave“ në fillim të shekullit. Duke shfaqur vetëm një pirg kafkash njerëzore si subjekt, kjo pjesë ofron një alternativë ogurzeze për pikturat më tradicionale të artistit të frutave dhe shisheve. Por, ajo tashmë është tej eksperimentit, tej arsyes së arsyeve, tej pëshpëritjes, është pikturë, është art, është pikturë globale. Dhe ne ecim në sytë e kësaj vepre artistike, ecim mbi dhe me „Piramidën e Kafkave“. Ecim…

Pasi i lamë tërë ato lotë në djerinën ku u ngulën dy bashllagë të gurtë e të gdhendur mirë, tërë ndjesia jonë u zhyt vetvetiu në Pyllin e Kohës dhe Pëshpëritjeve, të formës më të re globale të kohërave të tjera në respekt të këtyre ditëve. Aty, pikërisht aty, në atë pyll të treguar nga goja e gjyshit dhe gjyshes, ata, dy dëshmitarët e fundit të brezit të tyre në fisin e tirqeqepësve, u lind një filiz i çuditshëm. Shumë shpejt, ose aq sa të hapje e të mbyllje sytë ai u bë një pemë e madhe e mistershme e fshehur midis të gjithë atyre pemëve të tjera, që kolovateshin hera-herës, sa majtas e djathtas në atë flladnajë të hatërmbetshme çukës së ngritur majë-majë falë diellit që e godiste tërë kohës në ballë. U rrit pikërisht aty ku kishte edhe gungëza, edhe shpella, dhe ku në to lexoheshin informacione të çuditshme shkëmbore me jetëra njerëzish mijëra vjeçarë, me kfka të mbetura sa nën dhe, e aq mbi dhe, kur plugu i kohërave kërkonte minerale. Dinin si t’i lexonin ama fallxhorshe tërë ata që ishin dhe që vinin në atë ograjë njërëzore.

Ky filiz kishte rrënjët tek njëra nga ato pemët e shumta, të mbetura mbi kafka njerëzish, që disi ishin mënjanuar nga turma drunore dhe shkëmbore, edhe pse dukej qartë se rrënjët e saj kishin ushqyer thuajse më shumë se tre të katërtat e atij Pylli të Kohës dhe Pëshpëritjeve. Dukej nga pamja dhe leximi i informacionit në trup të saj, që kishte mbijetuar dhjetë mijë verëra të shfaqura në fytyrë të atyre pamjeve kryeneçe herë me gri të vjetër, dhe herë me gri të stukuar e të ngjyrosur nga gjithëfarësoj duarsh, që e kishin kapur me dashje ose padashje në strukjet e tyre dashurore e qirinjndezëse për të metuar udhët e largëikjes.

Atë ditë e rrokën vetëm sytë. Sytë, sikurse shohin misterin e një artefakti përditë. Dhe e lanë përtej habisë së qasjes në rritje të mistershme. Asgjë nuk ndodhi më shumë në sytë e lodhur prej lotëve deri në një ditë të veçantë, kur sytë tashmë nuk kishin pse të shkëputeshin lehtësisht e të braktisnin atë pamje. Diku thellë, poshtë në zemër të tokës, ku një lloj tunelizimi ishte i thellë dhe aty ku diku dhëmbëzohej si një gypnajë hovade lart, kishte zënë vend një zvarritës i vogël tokësor, që menjëherë sa e panë sytë e lajmëruan gojën të bërtiste me sa fuqi që kishte, “E … heeeej aty tek ajo pemë po del një krimb i vogël!”. Kaq mund të bëjë goja në raste të tilla.

Jo një krimb i përditshëm, por një krimb që del nga tërë ajo thellësi tunelizimi nga zemra e tokës, me dëshirën për të mësuar sa më shumë njohuri për fatet e lëna në thellësi të asaj toke dhe për ta përdorur atë njohuri në përdorim të mirë në tërë atë Pyll të Kohës dhe Pëshpëritjeve.

Zvarritësi misterioz, të cilin sidoqoftë gojërat e quajtën Krimb të Mistershëm, nuk ishte fare i rastësishëm. Diku, që herët kishte pëshpëritje se toka do të bënte mrekulli. Aty do të vinte shpëtuesi … Ai që do të shpëtonte tërë atë Pylli të Kohës dhe Pëshpëritjeve nga dhëmbët sharrëxhesha të milingonave.

“Vjedhje, vjedhje, vjedhje!” ishte kryebritma që pushtoi sheshe e podiume.

“Vjedhje, vjedhje, vjedhje!” – disi u metua të thuhej për dhëmbët e milingonave, që tashmë po bënin dhe ato mistershëm në heshtjen dhe zhurmëkthinën e tyre, atë masakër të madhe… Dhe ashtu ndodhi, kur sapo doli në mejdan, Krimbi i Mistershëm, pa që rrënjët e asaj peme të madhe e rrënjëbollshme të atij pylli, po copëtoheshin nga milingonat. Vërtet milingonat ishin kthyer në sharrrëxhesha. Kishin filluar të rrezikonin atë pemë, të cilën të atjetejshmit e kishin quajtur me shekuj, pemë të mençur, por që në fakt ndërsa me kohë rrënjët e saj ushqenin tre të katërtat e atij pylli, kishte gjasa të shuhej e tërë ajo kurorë, që kishte mbetur e vetmja si mburojë jete në atë anë.

Dhe filluan zërat të shkojnë sa tutje e tëhu. Në kafene zëra. Në rrugë zëra. Në midisje zëra. Në takime zëra. Në Parlament, Kuvend e Qeveri zëra…, zëra të tillë me një kryetemë kishte dhe kur afroheshin dy buzë të nxehta për herë të parë midis tyre.

A ishte rastësi që ai u ngrit mbi tokë, pikërisht aty ku rrënjët e pemës së mençur po copëtoheshin nga milingonat marangoze? Cili ishte qëllimi i tij?

Dhe ata kishin shpresë. Shpresa i mbajti gjallë edhe kur u vunë bashllagë të tjerë atje tek gjithnaja e fituar nga Njeriu në ikjen e tij të lotëbotëshme.

Tani Krimbi i Mistershëm, ai zvarritës i vogël kishte jo vetëm qasjen e tij, por dhe atë që ndodh kur fap në sytë e Frymorit shfaqet shpëtonjësi. Ja kjo kishte ndodhur në përralla, por tani meseletë ishin realitet, aq sa të fshije sytë dhe fap vërtetë…, dëgjoje historinë e jetës së tij të tejtejshme.

Ai, ai pra zvarritësi i vogël, … kishte jetuar dikur në një plazh të madh. Atje njerëzia e tejngopur kishte kthyer vetëveten në zanafillë. Atje kishte ndodhur dhe bekimi. E kishin bekuar në tërë atë zanafillje, për të mos e përdorur fare-fare lakuriqësinë, për të qenë i aftë të shihte mrekullitë mbi të gjithë gjërat. Atje i kishin dhënë madje dhe një libër të asgjëkundigjetshëm me kapakë të ndryshkur, dhe që do të hapej vetëm nga Ai mbi kurriza lakuriqësh nate, mbi kafka dhe artefakte.

Libri? Libri?

Kur u zgjua nga ajo zullumnajë e madhe lakuriqësish, vetëm atëherë mësoi se duhej ta shkruante vetë. Ata i kishin dhënë vetëm kapakët e trashë, titullin, dhe fletët për aq sa duhej të linte brenda atë që në traditë do të themelohej nën dhé për të mbajtur gjallë themelet e mirësisë, themelet e së ardhmes, dhe do të bënte që të ekzistonin vetëm të mrekulluarit.

Librat në atë mjedisnajë ishin të rrallë. Vetëm ata që ishin shumë të pasur mund t’i zotëronin ato. Por ai as vetë nuk e mori vesh se si kishte ndodhur të ishte aty në mes të atyre që lexonin. Ai nuk ishte i sigurt se si mësoi të lexonte, ai e dinte vetëm një gjë, se mund dhe kishte një arsye më shumë të shihte linjat e mëdha mes fletëve me sytë e tij në atë Blloknajë, kur vëllimet liheshin hapur nga Gjaku i tij. Dhe vetëm kur u shkund pas pijes së lehtë e të paqëndrueshme, ai u kujtua se pikërisht me urdhërin e Gjakut të tij, i mësoi përmendësh ato që ishin nënvizuar mes linjave.

Pasi ai ishte duke lexuar pikërisht linjat e fundit nën ato vizime të trasha, tromaksja e lehtë u ndje në tërë atë gravurë të murosur, kur në fakt hyri Udhëzuesja e Shpatës së Padukshme. Kursi i tij sapo kishte filluar. Duke mos dashur të kapet me hijen që ajo la mbi gravurën e lakuriqësive, ai u përpoq të fshihej, por ra shpejt në komplotin e saj. Ajo e pa atë dhe u ndje mjaft e shqetësuar, se ky Krimb vetë mund të hante ose prishte rrënjët e asaj peme. E si do të duhej ta mësonte atë në tërë atë lakuriqësi kontradiktore me librat e lëna aty në gjuhë të tjera? E shihte heshtazi se diçka nuk shkonte nga përkthimi me origjinalin. E lexonte dhe e rilexonte se atje do të hahej me lugë floriri, por e kthente fletën dhe ia hidhte sytë gravurës, fshinte sytë në atë rreth ku vallëzonte dhe kërcente lumturia e buzëqeshur dhe…

Jo. Jo. Por ishte e paguar të ribënte mes lakuriqësisë atë të lënën në mes, atje tej në rrënjët e asaj peme… Dhe puna e paguar mbetej e paguar, ndaj duhej menduar dhe jo nxituar. Ndaj ajo e quajti me plotë gojën e saj: Krimbi i Mistërshëm i Gravurës. Duhej bërë, por duhej bërë me kujdesin dhe përkujdesjen më të madhe. Duhej bërë kur t’i inatoste të gjithë, kur t’i mërziste dhe sherbëtorët e parapaguar mirë.

Kështu, pas disa muajsh studime në atë lakuriqësi, ai u hodh nga dritarja nga një shërbëtor, duke zbritur diku në anën e ujësisë, jashtë rërëzave të Plazhit të Lakuriqësisë. Sa i trishtuar ishte Krimbi i Mistershëm i Gravurës. Nga ana tjetër, dukej qartë, se ai ishte i destinuar për diçka më të rëndësishme. Pasi pa milingonat që sulmonin rrënjët e vjetra të pemës, ai kontrolloi përreth dhe gjeti një Vegë. Duke u çartur në zërin e tij të madh krimbor, ai kërkoi të bënte pak tym delikat me një gjethe të ngrehur poshtë saj.

“Pse duhet,” pyeti Vega? Krimbi i Mistershëm i Gravurës i shpjegoi asaj, se milingonat marangoze ishin të hutuara pas tymosjes së kësaj gjetheje, dhe e donin tymin më së miri në tërë atë siklet që ishin ndodhur si kurë ndonjëherë në jetën e tyre. Pak nga të gjitha, dhe nëse mund të kursejmë pak, mund të jemi në gjendje të shpëtojmë pemën e vjetër, … në fakt mund të shpëtojmë të gjitha pemët dhe kafshët dhe zogjtë që jetojnë mes tyre, në këtë pyll të Kohës dhe Pëshpëritjeve.

“Si?”, u habit Vega.

Por nuk mori përgjigje. Ai kishte një plan. Një plan i tillë realizohej vetëm, nëse do të merrte i vetëm përbërësit e nevojshëm. Ai do të bënte një zamkë dhe do ta rrëshqiste nëpër disa gjethe të rëna dhe pastaj do t’i hidhte atyre pak tym nga djegja e atyre gjetheve. Milingonat nuk do të ishin në gjendje t’i rezistonin dhe do të mbërtheheshin në tërë atë hare, gazdhim, e do të kërcenin të lumtura në gojë të rrezikut, si një kopje origjinale e asaj gravure kur kërcehej e hidhej valle në gojën e ujkut, dhe pema do të shpëtohej. Kështu që Vega u pajtua dhe krimbi punoi tërë natën duke shpresuar se e mbante mend si recetë të saktë, atë porosi të nënvizuar nga librat me kapakë të trashë.

Me ndihmën e disa harabelave, një çafke dhe një lepurushi u vendos në detyrën e tij. Në të gjitha dhe tek të gjitha vetëm ai. Së shpejti milingonat u tromaksën dhe nuk e besuan, u mblodhën bashkë nën pemën e vjetër, të gatshme të mbanin rrënjët e saj, të cilat do të ishin katastrofale po të lëshoheshin, kur papritmas zbuluan diçka shumë të mrekullueshme që i bënte paq për t’i rezistuar.

Tymi i asaj gjetheje, ishte si premtimi që vinte nga parajsa dhe ata të gjithë gjetën rrugën e tyre drejt gjetheve të ngjeshura majë më majë dhe aty u bënë palë. Në pamundësi për të shkëputur veten nga ky komplot të gjithë u bënë bashkë në heshtjen e zhurmshme, milingona, harabelka, çafka e krimb. I gjithë ky tym ishte para dhe zhurmë. Fundja ata flinin rehat. Edhe Pema e Mençur, gati e dehur nga ai tym, i përkulte gjymtyrët dhe për fat të keq përkëdhelte Krimbin e Mistershëm të Gravurës, që jepte e zëronte anembanë me sekretet e pëshpëritura e të pëshpëritura si kurrë më parë.

Një lidhje miqësie pa dallim u bë mes tërë vendësve dhe të huajve që vinin e vizitonin delegatërisht Pyllin e Kohës dhe Pëshpëritjeve. Ishin të shumtë fatlumët që u lejuan të dëgjojnë bisedat e lumturisë dhe lëvizjet strategjike për t’u bërë globalë. Krimbi i dha pemës diçka që ajo nuk e kishte më parë. Pema lulëzoi natën dhe mjekra e saj nuk ishte më gri, por e zezë, sikur të kishte rimarrë me vete tërë atë tymosje të paparë ndonjëherë në shekuj. Disa thonë se ishte fryti i njohurive që ai përvetësoi në Lakuriqësinë e Plazhit, të tjerët thonë se kjo ishte shkollë e lënë përgjysëm, por ama Ai ishte, është dhe mbeti si prurësi i një tymnaje me një dhunti të shijshme, që kishte një shije të një diçkaje plotësisht magjepsëse dhe pikante. Krimbi i Mistershëm i Gravurës edhe vetë ndryshoi, duke u bërë shumë i ditur, dhe ai gjithashtu u rrit në përmasa më të mëdha dhe gati-gati shpërtheu gjymtyrët e tij, krahët dhe duart, dhe madje këmbët, dhe ai ishte tashmë një syresh shumë i njohur nga zëri.

Pylli u jeshilua dhe u mbush me shkencëtarë nga e gjithë Pyllnaja, nga të gjithë ata që ishin betuar për mjetet e reja moderne për shtimin e krimbave që sillnin tym para syve. Shpejt u përhap fjala, për mrekullitë që kishin ndodhur atje thellë në pyll. Udhëzuesja e Shpatës së Padukshme u lumturua që kishte ndodhur kështu. Pa e kapërcyer pragun e saj të gjerë e të gjatë, ajo e hoqi maskën dhe me ndihmën e një shërbëtori të urtë u qas nga dritarja e madhe e magjishme për të parë nëse lajmet ishin të vërteta.

Atje tej kishte tym. Tymi e kishte mbuluar Pyllin e Kohës dhe Pëshpëritjeve. E pse të mos gajasej me të madhe? Tashmë tymin e pyllit të saj kishte ku ta tymoste. Dhe kështu ndodhi. Menjëherë e lajmëroi Botën mbarë se Krimbi i Mistershëm i Gravurës, tashmë mund të bëhej kollaj, fare kollaj një artefakt Global. Duhej bërë ngjyerja e penelave…, duhej Art. E kërkuan Paul Cézanne, e kërkuan gjithandej, edhe atje matanë, por më kot …, fare kot se Piktori tashmë ishte aty pranë, fare pranë. Ai vazhdonte të pikturonte magjishëm kafka dhe krimba të tjerë në fakt. Artefakt?! Pikturonte pa u ndalë, dhe me fjalë. Ishte bërë tashmë Global.