Ne kujtim te frutikulturistit te shquar , Agim Gjermeni
Udhetaret , qe pershkonin rrugen Rrogozhine - Lushnje , perpara vitit 1965, i lodhte peisazhi kodrinor ne te majte . Kodra te mbuluara me driza , shkurre, shkembij . Kodra pa simetri dhe te shemtuara , qe nuk i cante as derri i eger . Nuk pipetinte asnje ze njeriu dhe nuk dalloje asnje shpend te bute , por vetem degjohej krokama e korbave , qe i suleshin preve . Kete peisazh te zymte , duhet ta kete fotografuar , ndonje kurreshtar i kohes , ose ndonje humultus bujqesor , sic mund te ishte Faik Labinoti. Une e kam te fotografuar kete peisazh , ne mendje , sepse perkon me fillimin e punes time , ne ish fermen momuth te Lushnjes . Une punoja , ne pjesen fushore , ne te djathte te rruges Rrogozhine – Lushnje . Eshte tereni fushor , qe eshte perfituar nga ish keneta e Terbufit . Krahasuar me terenin kodrinor perballe , fusha e Terbufit konsiderohej parajse tokesore .
Ne nje prej diteve , kur ish fermen e drejtonte Hilmi Zaimi , ishte projektuar , qe te cpyllezohej masivi kodrinor i Dushkut , qe shtrihej nga Ura e Shkumbinit , deri ne Karbunare ne linje ajrore , rreth 18 Km , me nje siperfaqe rreth 800 Ha. Kete siperfaqe rrungaje do ta kthente puna e gjalle , ne vresht, ullishte dhe pemtore te lulezuar . E konsideroja utopi dhe mora takim , me ish pergjegjesin e kesaj aventure njerezore , teknikun agronom , Kristo Gjergji , nje ish nxenes i Fulltzit . Ishte me origjine nga Himara , me banim te perhershem ne Lushnje . Perfundimish u vendos me banim te perhershem ne Librazhd , ku ndermori nje nisme si e Dushkut dhe ne Librazhdin malor . Kristo e filloi kete pune gjigante qe ishte kthimi i kodrave te Dushkut ne vresht dhe ullishte . Nga bisedat me Kristo Gjergjin , njeriu mesonte shume . Ai ishte i apasionur i bujqesise dhe bisedonte , sikur recitonte ndonje vjershe . Ai me tha se te krijosh nje ferme , eshte pune shkencore me me pergjegjesi , ne jete . Deshtimi te tmerron , si specialist . Kjo pune kerkon , jo vetem pregatitje shkencore , per token dhe klimen , por duhet te keshe fantazi te argumentuar . Nje piktor realizon nje tabllo , natyre e qete dhe kushton sa e sa frymezim dhe kembengulje profesionale, per ta fiksuar ne letren e telajos . Po kete natyre , ta disiplinosh ne realitet ?
Kristo e filloi zbatimin e ketij projekti gjigant dhe beri mjaft pune te vlefeshme , duke hedhur hapa te sigurte , ne krijiminj e vrehtit dhe pemtores , ne vend te shkurreve dhe peisazhit te zymte , te kodrave te Dushkut . Ne vend te shkurreve dhe bokerrimave , do te lulkezonte vreshti dhe perimoria , me emrin , Dushku i Lushnjes .Kete mbrekulli te dores dhe mendjes se njerit , udhetari ka kohe , qe e sodit , nga Shkumbini , ne Karbunare te Lushnjes . Shume pak kohe nga fillim i i ketij projekti , u emerua ne sektorin e ri te Dushkut , frutikulturisti , Agim Gjermeni , i sapo dale nga katedrat e Institutit i larte bujqesor Tirane ( Tani Universiteti bujqesor i Tiranes) . Une kisha kohe , qe po stazhionohesha ne fermen mamuth . Nje prej diteve ndala te takoja , kete agronom te ri , qe kishte marre persiper te zevendesonte nje prakticjen te stazhinuar , sic ishte Kristo Gjergji . Brenda vetes me mundonte nje pyetje , qe e quaja te natyrshme : Si nuk u gjend nje cep i qete , per kete agronom te fisit Gjermeni , qe dominonte klimen politike te Lushnjes se asaj kohe ? U miqesova shpejt me agronomin e ri , sepse ai ishte brume me miell gruri . Biseduam gjate , por nuk mund t’i drejtoja pyetjen me zarar , qe e mbaja brenda vetes .
Kishim rruge te perbashket dhe takohesha shpesh , me kolegun e ri , qe c’do here me tregonte suksesett , ne pervetesimin e kodres prozaike , ne favor te vreshtit. Jo vetem kaq , por me tregonte nje harte petollogjike te kodres se shkurreve mijra vjecare . Simbas kesj harte , c’do shikus krijonte bindjen se vijat rrushkulluse kerkonin nje lloj bimesie frutore , ndryshe nga blloku tjeter petaollogjik . Pra transformiomi i natyres , eshte shume me i thelle se sa tablloja e cdo piktori . Kete lloj pikture , ne teren e realizoi agronomi frutikulturist Agim Gjermeni , me shoket e tij vartes . Agimi punoi me intuite shkencore , ne transformimin e terenit te eger kodrinor , simbas hartes petaollogjike , krijoi tre variante ferme : Ullishtore , pemtore dhe vreshtari . Kodra e eger u transformua ne nje pike turistike , qe eshte rregulluar , plot shije , ne majen e kodres se Dushkut . Tereni i eger , ju neneshtrua shkences kohore . Egersia e natyres i gjunjezohet shkences dhe punes metrodike te njerzve .
Ne kete pike turistike , dikur , qe viti nuk me kujtohet , ne Dushk erdhi per vizite Ministri grek i bujqesise . Pritja ju be ne piken turistike . Me kopetencen e nje profesionisti ai e vleresoi Dushkun e Agim Gjermenit , me shkencor se fermen e tij private , diku ne ishujt e Greqise . Pse e quaj Dushku i Agimit ? Ferma bujqesore kishte drejtime te tjera ekonomike dhe frutikultura ishte brima e fundit e kavallit . Agimi frutikulturen e kishte ne qender te vemendjes dhe te veprimtarise se perditeshme . Nuk e vriste mendjen , per drithrat dhe bl;egtorine , qe ishin drejtimi kryesor i fermes momuth . Agimi e pat marre persiper te tere procesin transformus te kodres . Ne koder puna e mjeteve mekanike eshte e kufizuar . Agimi , me kredine e tij, ne pergjegjesit e sektorve te fushes , i merrte perkohesisht forcat e punes , kur ishin te lire , nga punet e stines . Une kam qene nje nder pergjegjesit e fushes , kur me kerkonte Agimi forcat . Vihesha ne krye te tyre dhe paguheshim , per ato procese pune me krahe , por kishim interes se kursemin fondin e pages . Agimi ishte agronom dhe ekonmist me talent.Punen e krahut e perdorte , ku nuk hynte mekanika. Pa zhurme dhe buje , vreshti , ullishtja dhe pemtoria moren forme me te plote te mundeshmre , simbas projktusit dher zbatusit te projektit , per transformimin e natyres se eger , ne truall te lulezuar dhe produktiv . Ishte nje kohe , kur sektori perimor i fermes , nuk mund te plotesonte kerkesat e tregut . Ne nje siperfaqe te kufizuar fushore ,Asgim Gjermeni krijoi nje brigate perimore , posht shinave te trenit . Kjo perimore intercalare , midis pjeshkores , e nisur si ndihmese e sektorit te madh perimor , u be nje dege e fuqishme e furnizimit te qytetit te Lushnjes me perimet e stines . Ne kete perimore , Agimi , vendosi si mjeshter, ish kulakun Lili Qorri . I pata thene Agimit , se vetem ti mund ta thyeje ate bllokade te luftes klasore , por ai ishte i ndergjshem se nje bujk i pjekur , mund ta neneshtroje natyren , sic manovrohet me nje masiv plastiline . Ne kete nen sektor perimor , u ndertuan stallat e meshqerrave , per remontin e tufes , prej 2 mije 1` lope , qe pati ish ferma me 14 mije ha. toke bujqesre dhe 1 mije dosa prodhimi . Agim Gjermeni i ishte dorezuar agronomise , jo thjeht frutikultures .
Perpara se te njifja Agimin , njifja Ndon Gjermenin , brigaderin e SMTs , njeri i punes perpara se te ishte i shokut , i gotes dhe hokatar . Ndoni ishte me i afert me partiakun e larte , por nuk ja pertonte te fliste hapur , per te metat e punes , qe buronin nga udhehqja e rrethit . Natyrisht gjente heshtjen time te plote , me gjithse koha e vertetoi se Ndoni ishte shok besnik . Kurre nuk e kishte permendur prejardhjen familjare te favorizuar te kohes . As nje privilegj , as nje pune te rehateshme , nuk kishte pasur , vecse ne baze te puneve te renda te begatimit te Myzeqese . E permenda punen fisnike te Ndonit , per te dale tek fakti qe prejardhia e fisit Gjermeni ne Krutje , ishte familje fisnike , bujare . Partiaku i larte , qe dolli nga kjo famile , ishte perjashtim dhe ne pajtim me mungesen e arsimit , per detyren qe kryente ne punet shteterore dhe partiake . ishte koha , qe i duhej Dikatatorit gjoja udhqheqes nga baza . Nje prej anekdotave , qe qarkullonin , ne ate kohe ishte edhe kjo : Kur binte zilja e telefonit dhe abonenti shqyptonte emrin : Hysni Kapo , Rrapi ngrihenj ne kembe , kopsitej dhe deri sa mbaronte biseda , qendronte ne kembe, gatitu .
Agimi , kishte kohe , qe i kishte tejkaluar standartet fisnore . Me kulture dhe ideollogji i perkiste , kohes se re perparimtare , ne sherbim te popullit te varfer . Nuk mund te le pa permendur nje epizod , qe dikur e kam shkruar , por eshte illustrim natyral , per c’ka shkruaj . Ne nje prej diteve , isha i takuar ne rruge , me Agimin , ndalo vetura e Sekretarit te pare . Zbriti Partiaku dhe biseduam , ne anen e xhadese . Midis te tjerave na tha se pranvera e lagesht e atij viti , kishte favorrizuar rrithejen e barnave ne vresht dhe ullishte . Ishte teren ku nuk hynte mekanika . Agimi i tha se do te bejme te pa munderen , per te cliruar vreshtin .
Une i premtova se kjo pune mund te zgjidhej ne forme akordi , duke realizuar pagesat me sasine e kilogramneve te korrur . Po kush e peshon ate bar atje ne maje te kodres , u shpreh Partiaku . Une i spjegova se mund te gjendet me matje , duke konvertuar volumin ne peshe , ose te paguhen direkt me volum . Kur Partiaku u nda , Agimi me tha se puna me akord nuk lejohet dhe me beri vrejtje , se isha nxituar. Ky proces pune keshtu vijoi , por nuk vonoi hetusi i Ministrise se brendeshme dhe me procedoi . E kam shkruasr si u zhvillua procesi , por dua te dal te personaliteti i Agimit . Me keshilloi , si te ishim ne pozita visa-versa . Ishte i pjekur dhe e kishte nxjerre buken vete , mbeshtetej ne pune dhe studim racional . Asnje privilegj nuk i eshte njohur , as per vete as per familjen . Bashkeshoria , Age punoi ndihmes mjeke ne spital , ne frymen e krevatit te te semureve , pa asnje privilegj , per vete dhe as per femijte e ketij cifti , qe i ishin dorezuar punes konkrete , pa privilegje , qe ne rraste te tjer ishin te zakoneshme . Dollen te varfer nga monizmi dhe ju perveshen punes se ndereshme , ne vitet e tranzicionit traumatik. Gjithcka ja kerkojne kraheve te tyre .
Nuk e beri vetem Agimi , Dushkun frutikulturist . Ne ate sektor te veshtire kane dhene ndihmese ts shquar : Petraq Sotiri , Sevo Doko , Muharrem Dalipi , Selfo Dyrmishi . Lushnjes nuk i kane munguar personalitet ne frutikulture . Kane dhene kontribute te vleshme , Pal Saveta , Nuri Verzhezha , Llambro Gjergji . Sejcili ka ndihmesen origjinale , ne “tabllone – Lushnja e frutikultures {. Vete fjala “Pergjegjes “ e ka te vecanten e puneve ne prodhimin bujqesor . Agimi mbajti titullin pergjegjes , i asaj pune transformuse te naytyres lushnjare . Tablloja ka firmen e tij , sic kane firmen tabllote e Kujtim Buzes me shoke .
Vitet e fundit te Diktatures , Agimin e thirrien ,per detyra e N/Kryetarit te Komitetit te rrethit . Nuk e pate takuar , ne kete detyre , por nuk gjen njeri ne Lushnje , qe te pretendoi se Agimi dhe Ndoni i kane bere ndonje padrejetesi dikujt , per shkak te detyres . Mbeten figura te pastra te ish administrates burokratike shteterore , te asaj kohe , qe ne shume rraste hante njeriu njerine . As nuk u kapardisen , per prejardhjen , qe paten ne dore te jepnin privilegje , me sa me pak pune te lodheshme . Ishte nje lloj korrupsioni i asaj kohe , qe ne baze kishte luften absurde te klasave . Familja fshatare Gjermeni ruajti identiten fshatar te perkushtuar ne pune te ndershme .
U gezova , pa mase , per fatin e thjeshte . Mbesat e mija te lindura ne Amerike , pershkuan rrugen , Tirane – Sarande . I pyeta cili qytet u pelqeu me teper ? Lushnja , mu pergjigjen njezeri . Nuk e kane mesuar ende , te thone , Lushnja e Agim Gjermenit . Ne udhetimet e arthme , kete fjali do ta shqyptojne fort .
Lushnja aktuale me bulevrdet e gjera , pallatet madheshtore , me gjelberim gjithvjetor , eshte permiresuar si qytet , duke marre parasysh , qe kete 20 vjecar , e ka dyfishuar popullsine . Hyrja ne qytet , me parcellat e institutit , eshte eveniment , qe nuk e ka ndonje qytet i dyte . Zgjerimet jane bere me plan urbanostik rigoroz , qe merr jete me bulevardin e madh , qe mban firmen e Gjergj Velos . Nga ana territoriale , vete Lushnja eshte nje fushe e gjere , rrethuar nga kodrat e Gjenerukes, te Dushkut dhe te Ballagatit si dhe ato te Ardenices ka nje panorame vizuale , me vlera te rendesishme klimatike tokesore . Dikur ishte qender e malieries , sot eshte qender e jetes mesatare te gjate dhe te shenbeteshme . Me sa di une , fshati lushnjar eshte cpopulluar me pak se ne Bashkite analoge .
Nepermjet kesaj eseje modeste lartesova sado pak punen e veshtire dhe shkencore te agronomit frutulturist , Agim Gjermeni , qe na i rrembeu Covid 19 , ne moshe te parakoheshme . Ai na ka lene pas nje trashegimi profesionale dhe ekonomike te shkelqyer . Vete Dushku , Zhama dhe Golemi , jane nje liber i hapur , me autoresi te Agim Gjermenit . Do te ishte e udhes , qe nje shesh i rendesishem , ose nje bulevard , ne Lushnje te emertohej me emrin e ketij frutikulturisti te shquar dhe ketij lushnjari , qe shkriu jeten , per vendlindjen .
Rekomandimet e sotme shkencore synojne ne rritjen e siperfaqeve me drure frutore , drejt mekanizimit kompleks . Jane krijuar maqineri , qe si dora e njeriut kryejne vjeljen , seleksionimin dhe amballazhimin , direkt nga ara . Ngastrat e vogla fushore , rekomandohet te kthehen ne frutikulture , ose ullishtore me nivel te larte mekanizimi . Ne fund te ngastrave ndodhet fabrika perpunuse, ose maqinerite e Wiskit . Me pak fjale bujqesia , po kthehet ne nje industri ne qiell te hapur . Kjo eshte bujqesia e enderruar nga brezat . Stacioni televiziv “Agro “ , eshte nje medje e fuqishme , per zgjerimin e njohurive drejt bujqesise kohore- robotike .
Illo Foto – studjus ne NY – Gusht 2023
Comments