Letërsia e re?! Ja kjo do të jetë rruga…

Letërsia e re?! Ja kjo do të jetë rruga…

Nga Fatmir Terziu

Para disa vitesh, në një vit të turbullt shqiptar, udhëtova nga Londra në Korfuz. Dhe nga Korfuzi, pastaj në linjë detare në Sarandë. Kur mbërrita në Sarandë, në pikën e kontrollit kufitar, pashë dy hebrenjtë, pikërisht ata dy që gjatë udhës detare nga Korfuzi për në Sarandë flisnin për letërsi, libra, universitet dhe shkolla, flisnin për letërsi dhe studentë.... Aty, pikërisht në pikën kufitare-detare të Sarandës kishin një problem të vogël në kalim e sipër, gjatë procesit të kalimit, por me që flisnin anglisht, u mundova që ti ndihmoj. Dhe kështu mora vesh se ishin me dy profesione të ndryshme. Njëri ishte historian dhe teolog, tjetri filozof dhe arkitekt. Të dy ishin pedagogë. Kishin ardhur të vizitonin gërmimet arkeologjike të Sinagogës në Sarandë. Dhe në bisedë e sipër në gjuhën angleze i dëgjova duke biseduar. Njëri fliste, pra historiani dhe teologu, dhe tjetri, pra, filozofi dhe arkitekti, dëgjonte.

Studentët duhet të kenë një besim të gjallë, pozitiv, të jetojnë me gëzim, me paqe, me dritë dhe me dashuri. E ardhmja është para tyre, do ta provojnë. Mijëra njerëz para tyre kanë vuajtur dhe punuar për Perëndinë. Dhe sot mijëra njerëz jetojnë, vuajnë dhe punojnë për Zotin. Dhe për të ardhmen, mijëra njerëz do të jetojnë dhe punojnë për Zotin.

Një ditë do të shihni lidhjen që ekziston mes gjithë këtyre njerëzve, ia priste tjetri. Atëherë do të dinë se cili është plani i Perëndisë për punën e Tij. Ne gëzohemi kur puna e Perëndisë ka sukses në botë. Dhiata e Vjetër përgatit rrugën për Dhiatën e Re; Dhiata e Re përgatit rrugën për të drejtët; të drejtët përgatitin udhën për dishepujt dhe dishepujt përgatisin rrugën për ardhjen e Mbretërisë së Perëndisë në tokë. Ndaj duhet ndryshuar rruga e gjërave. Duhet ndryshuar shënimi, shkrimi, synimi me to. E kështu u ndava në dëgjim. Një përshëndetje me të dy dhe syri më rroku se të dy mbanin në çantat e tyre edhe libra. E kur mendja dhe syri shkojnë tek libri, natyrshëm gjetkë të shkon mendimi.

***

Letërsia shqiptare është munduar të rimarë frymë lirisht. Lirisht, nënkupton shumë. Nënkupton dhe dhimbje, mbi të gjitha. Shkëputje dhe harresë të dhimbjes. Kjo, pasi një letërsi e mirëfilltë është si gruaja në lindje, dhe që duket se  është në pikëllim dhe, kur të lindë, harron pikëllimin e saj. Por është dhe një detyrë hyjnore! Kjo është detyra e të gjithëve shkrimtarëve dhe krijuesve që mundohen ta përgatisin këtë rrugë. Shkrimtarët e kësaj rruge të lirshme janë të angazhuar në këtë detyrë të vështirë.

Ata mendoj, se do të hasin shumë pengesa, por të gjitha pengesat do të shkrihen si bora dhe akulli. Kjo nuk do të ndodhë në një ditë, as në dy ditë, as në dhjetë ditë, as në një vit, as në dy vjet, as në njëqind vjet, është një proces i brendshëm organik që kërkon një kohë të gjatë. Megjithatë, ajo që po ju them, për secilin veç e veç, mund të ndodhë shpejt dhe të korrë frytet e saj. Ajo që për kolektivin kërkon shekuj, për një njeri individualisht mund të bëhet në një periudhë të shkurtër, pasi një aviator mund të ngrejë në pak minuta avionin e tij lart në ajër dhe të zbresë në tokë. Dhe ju mund të bëni të njëjtën gjë. Mund t'ju japin një biletë për avionin e parë, shkoni atje lart dhe kur të ktheheni do të thoni: "Pamë rrugën e re që po ndërtohet". Këtu mirëkuptohet dhe qartësohet vetë dashuria.

Kushdo që deklarohet kundër kësaj rruge, deklarohet kundër Dashurisë. Dashuria është një ligj i përjetshëm, nuk ka të kaluar, ka një të tashme të përjetshme dhe një të ardhme të përjetshme. Me këtë mendim mendja më riktheu tek dialogu që shkëpusja copa-copa nga dy hebrenjtë që udhëtuan me mua nga Korfuzi në Sarandë.

-Ti je i mrekullueshëm! Një njeri i drejtë ka ardhur në botë dhe dikush po planifikon ta takojë me një revole.

-Unë pyes: A mund të gjëmoni kundër dritës? A mund të bëni një vrimë në këtë det? Për sa kohë që jam në një trup fizik në tokë, jam i sigurt për shoqërinë moderne, por nëse humbas trupin tim dhe qëndroj me mendimet e mia shpirtërore dhe hyjnore, gjithçka do të shembet, asgjë nuk do të mbetet në tokë. Për sa kohë që një gaz mbytës, helmues është i mbyllur në ndonjë shishe, është i sigurt, por kur të dalë nga shishja, të gjithë do ta shijojnë fuqinë e tij. E tillë është filozofia e jetës.

Një njeri i drejtë në një rrugë të drejtë nuk mund të shkatërrohet. Kështu dhe nëse ky njeri fiton me atë që udhëzohet në penën e mendjen e tij, atëherë me qindra, mijëra studentë do të shkojnë më tej. Ja kjo do të jetë rruga…

Dhe në mendjen time vërshonin gjërat që më sillnin leximet dhe faktet. Judenjtë e kryqëzuan Krishtin, por edhe sot e kësaj dite ata mbajnë pasojat e këtij akti. Japonezët ndoqën ambasadorin e Oomoto-s, Onisabro Deguchi, të cilin Zoti e kishte dërguar, por i goditi një fatkeqësi e madhe. E gjithë Japonia u trondit nga tërmete të tmerrshme. Nga lart u thuhet: “Nuk do të ngrini zhurmë kundër të dërguarve të Zotit”. Çdo komb që është përpjekur të kundërshtojë të dërguarit e Zotit nuk ka parë asnjë të mirë.

Prandaj kërkoni së pari gëzimin, pastaj paqen, pastaj dritën dhe në fund dashurinë. Lëreni Dashurinë të jetë shtylla kurrizore e jetës suaj. Vetëm në këtë mënyrë do të mund të zgjidhni të gjitha vështirësitë që ju paraqiten. Ato nuk zgjidhen teorikisht. Unë do të doja që të gjithë ju t'i zgjidhni këto gjëra lirisht, pa asnjë presion të jashtëm nga askush. Fisnikëria kërkohet nga të gjithë ju. Ju mund t'i mbani të metat e njerëzve, por në mësimin hyjnor është një rregull të veproni me fisnikëri dhe dashuri. Por jo me ndarje. Ndarjet i propagandojnë me mënyrat e tyre të huajt.

Njerëzit do të vijnë nga jashtë, qoftë ata për t'ju falenderuar, qoftë dhe miq të betuar, apo dhe ata që do të vijnë për t'ju tunduar, do të duan të bëhen mësuesit tuaj. Ata do t'ju thonë: "A e dini se atje ku kërkoni të shkoni, mbillet përçarje midis njerëzve?" E kështu do të preferojnë që të mbajnë një Komb të ndarë, të ketë dy copa, ose dhe më shumë pjesë jashtë trungut. E kështu pos këtij trungu të ndarë, do të ketë dhe mendim të copëtuar letrar.

Jo! Ndarje nuk ekziston në botë. Në botë ka zhvillim, degëzim, por jo ndarje. Në biologji, një qelizë thuhet se riprodhohet me ndarje. Jo, nuk ndodh ndarje në qeliza, por ndodh një proces i brendshëm degëzimi. Qelizat rriten dhe riprodhohen ashtu si rrënjët, degët, lulet dhe frutat e një peme.

Dhe në jetë nuk ka ndarje, por ka degëzim. Këto janë ligje. Ata njerëz që nuk e kuptojnë kuptimin e thellë të këtyre ligjeve flasin për ndarje, por ne si shkrimtarë, duhet të ndjekim ligjin e degëzimit. Ndarja prodhon vdekjen dhe degëzimi është një proces i jetës së madhe në punë dhe në botë. Prandaj, një grua që lind është në ligjin e degëzimit. Kështu hyjnorja hyn në jetë.

Po ua bëj më të thjeshtë. Nëse merr një çantë bosh, e shikon andej-këtej, duket e pakuptimtë, pa vlerë dhe bosh në brendësinë e saj, ndoshta e re dhe e vjetër, e përdor dhe pastaj e hedh mënjanë. Por nëse e mbush këtë çantë me gjëra që i do syri dhe mendja, ti e merr, thua: "Kjo çantë është e mrekullueshme!" Nuk i kushtoni më rëndësi formës së saj të jashtme, se ishte e re apo e vjetër, e ilustruar apo jo, e zbukuruar, apo ndryshe, por shikoni se çfarë është futur në të, çfarë është në përmbajtjen e saj të brendshme. Kështu është dhe me librat.

Më tej e sheh një grua, nënë e dhjetë fëmijëve, dhe thua: "Kjo grua është nxirë shumë, sytë e saj janë fundosur". Si nuk do të bëhet e nxirë! Ajo është nënë e shumë fëmijëve! Po, por ka një ide të shenjtë të ngulitur në shpirtin e kësaj gruaje, për të cilën fëmijët e saj e duan nga zemra dhe do ta shpërblejnë. E presin të vijë nga puna, e mirëpresin, gëzohen për të, e thërrasin: "Mami!" A nuk ju ndodh kur lexoni një libër me të tillë ide të ngjashme?!